Adli Bilimler
2017 Adli Bilimler Farkındalık Yılı
Prof.Dr.İ.Hamit Hancı Adli Bilimciler Derneği Başkanı. 2017
Adli olaylarda bilgisinden yararlanılan kişilere bilirkişi denir. Bir çok adli konuyu çözümlemek ; özel bilgiyi , tekniği ve uzmanlığı gerektirir.
Bu nedenle Savcı ve Hakimler ele aldıkları davada çözümlenmesi özel bilgiyi ya da tekniği gerektiren olaylarla karşılaştıklarında , bu konularda yetenekli gördükleri kişilere başvurup , onların konu ile ilgili raporlarını göz önünde tutarak davayı çözümlerler.
Bilirkişilik denildiğinde de akla ilk gelen bilim Adli Tıp olmaktadır.
Adli Diş Hekimi ve Derneğimizin Adli Kalite Komisyonu başkanı (E) Alb.Diş.Tabibi.Dr.Bülent Özdoğan Adli Tıbbı: Tıbbın diğer dallarından farklı olarak bir ülkenin; Güvenlik, Asayiş ve kimi zaman da politik yapısını ilgilendiren olaylarla iç içe bir bilim dalı olarak tarif etmektedir.
Dışarıdan bakıldığında, sadece otopsi yapan, ölüm sebeplerini ve zamanını belirleyen, travma geçiren kişilerin vücudu üzerindeki darp izlerini belirleyerek adli raporunu yazan ve cinsel saldırılarda delil belirleyen bir bilim gibi görülen Adli Tıp , gerçekte pek çok bilim dalıyla ortaklaşa çalışmaktadır.
Aslında Adli Tıp, çok daha büyük bir ailenin bir parçası ,halk tarafından bilinen yönüdür.
Biz bu geniş aileye Adli Bilimler diyoruz.
Eski zamanlarda Adli Bilimcilerin yaptıkları pek çok tanımda Adli Bilimler ; Tıp, Fen ve Sosyal Bilimler alanlarındaki bilgilerin Adaletin hizmetine sunulmasıyla ilgilenen bir dal olarak tanımlanmaktaydı.
Oysaki Adli Bilimler in inanılmaz genişlemesi sonrası 2016 yılında çıkarttığımız Adli Koku kitabının önsözünde bu tanımlamayı genişlettik. “Adli Bilimler ; Tıp,Sağlık, Temel, Fen , Sosyal,Siber, Savunma ve Güvenlik bilimleri ile Felsefe, Spor ve Sanatın adalete bilirkişilik hizmeti vermesini sağlayan bilimler bütünüdür” dedik.
2017 de çıkarttığımız Su Altı olay yeri inceleme kitabımızda tanımı daha da genişlettik
“Adli Bilimler ; Tıp,Sağlık, Temel, Fen , Sosyal,Siber, Uzay, Ulaştırma, Savunma ve Güvenlik bilimleri ile Felsefe, Spor ve Sanatın adalete bilirkişilik hizmeti vermesini sağlayan bilimler bütünüdür”
2001 yılında kurulan Adli Bilimciler Derneği bu alanda çalışan Adli Bilimcileri bir araya getirerek , Adli Bilimlerin gelişmesine katkıda bulunmaktır.
Derneğimiz Türkiyedeki ilk Adli Diş Hekimliği, Adli Antropoloji ,Yangın İncelemeleri, Adli Psikiyatri, Adli Hemşirelik , Adli Ebelik, Adli Bilişim, Adli Mühendislik sertifikalı kurslarını düzenlemiştir.
EGM UMDB Adli Koku Sempozyumuna ve Yargıtay ın Alkollü Araç Kullanmada Güvenli Sürüş Yeteneğinin Etkilenmesi Konusundaki sempozyumuna destek olmuştur.
Bu alanda yayınlar yapılmasına ve 15 yıldır sürmekte olan Adli Bilimler Dergisinin basılmasına öncülük etmiştir.
Adli Bilimciler Derneği olarak bu alanların 100 den fazla alanıyla ilgili çalışmalar yapmaktayız. Adli Bilimler in her alanıyla ilgili komisyonlarımız kurulmuş olup kimi yıllardır bağımsız kongre ve kurslar yapacak kadar ilerlemiş, kimisi alanı geliştirecek kişileri beklerken pasif durumdadır.
Komisyonlarımız herkesin katılımına açıktır.
Adli Bilimlerin alt alanlarını Adli Bilimciler Derneği Komisyonlarında görmekteyiz;
Adli Tıp ,Adli Muhasebe ,Adli Psikoloji ,Adli Ebelik ,Adli Hemşirelik ,Adli Dilbilim ,Adli Toprak ,Adli Patlama İncelemeleri ,Adli Biyoloji ,Adli Ziraat ,Adli Patoloji ,Adli Antropoloji ,Adli İstatistik ,Adli Diş Hekimliği ,Sağlık Hukuku ,Adli Gıda incelemeleri ,Adli Astronomi ,Adli Belge İncelemeleri ,Olay Yeri İnceleme ,Adli Jinekoloji ve Obstetrik ,Adli Mühendislik ,Hukuk ,Adli Eczacılık ,Mobbing ile Mücadele,Adli Bilişim ,Adli Toksikoloji ,Mürekkep Yapısı ve Yaşı, Yeniden Yüzlendirme, Adli Jeoloji Komisyonu,Yangın İncelemeleri ,Adli Otomotiv , Adli Psikiyatri,Sigorta Tazminat Maluliyet,Nükleer Adli Bilimler ,Turizm Sağlık ve Hukuk, Adli Görüntü ,Adli Palinoloji ,Adli Entomoloji,Adli Ses ,Adli Bilimler ve Spor , ,Adli Geriatri ,Adli Kriz Yönetimi ,Adli Stilometri ,Adli Elektronik ,Adli Elyaf ,Adli Nümizmatik ,Adli Kağıt ,Adli Filateli ,Adli Müzik ,Adli Sosyal Hizmet ,Adli Ergonomi ,Adli Pediatri ,Adli Histoloji ,Adli Hava – Uzay ,Adli Ticaret ,Adli Mitoloji ,Adli Sibernetik ,Adli Hematoloji , Adli Nanoteknoloji ,Adli Edebiyat ,Adli Noetik ,Adli Nörobilim ,Adli Jeopolitik ,Adli Tat ,Adli Patent ,Adli Epidemiyoloji ,Adli Sahtecilik ,Adli Odun ve Tahta İncelemeleri ,Adli Orman ,Adli Yargılama ,Adli Gelecek Bilim ,Adli Enerji ,Adli Düğüm İncelemeleri ,Adli Kriminoloji ,Adli Seroloji ,Adli Botanik ,Adli Kontrol ,Adli Reklam ,Adli Kadastro ,Adli Biyogüvenlik ,Adli Fotoğrafçılık , İnsan Hakları ,Adli Magazin ,Adli Elektrik ,Adli Genetik ,Adli Maden ,Adli Kolluk ,Adli Nöroetik ,Adli İz İncelemeleri ,Adli Nöroloji ,Adli Animasyon ,Adli Denetim ,Adli Yönetim ,Adli Sigorta ,Adli Biyofizik ,Adli Olasılık ,Adli Varsayım ,Adli Boya ,Uyku Adli Tıbbı ,Adli Parazitoloji ,Adli Mekatronik,Adli Biyoteknoloji ,Adli Oftalmoloji ,Adli Tafonomi ,Adli Harita Komisyonu,Adli Anatomi ,Adli Mikrobiyoloji ,Adli Bilirkişilik ,Adli Mineroloji ,Adli Biyokimya ,Adli Mücevherat ,Adli İletişim ,Adli Osteoloji ,Adli Parapsikoloji ,Adli İstihbarat ,Adli Coğrafya ,Adli Dokunma Duyusu İnceleme, Adli Mimarlık ,Adli Gümrük ,Adli Teoloji ,Adli Elektronik, Adli Viktimoloji ,Adli Radyoloji ,Adli Vahşi Yaşam ,Adli Taş ,Adli Metodoloji ,Adli Kaşif ,Adli Kalite Komisyonu,Adli Cam ,Adli Tarih ,Adli Siyaset ,Adli Matematik ,Adli Hipnoz ,Adli Fizyoloji ,Adli Koku ,Adli Leke ,Adli Göç ,Adli Psikiyatri Hemşireliği ,Adli İnovasyon ,Adli Arkeoloji ,Adli Felsefe ,Adli Sosyoloji ,Adli Ekoloji ,Adli Etik, Adli Planktonoloji ,Adli Kinesiyoloji ,Adli Hidroloji ,Adli Hidrobiyoloji ,Adli Aquatik ,Adli Kimya , Adli Sanat ,Veteriner Adli Tıbbı ,Adli Tekstil, Dedektiflik ,Adli İstihbarat , Terör İncelemeleri , Adli Meteoroloji ,Adli Fizik , KBRN-E , Adli Arabuluculuk, Adli Yöneylem ,Adli Operatör ,Adli Mantık , Adli Rehabilitasyon , Adli Vijilans ,Adli Teknoloji ,Adli İmmünoloji ,Uyuşturucu ile Mücadele , Afet ve Acil Müdahale, Adli Oşinografi, Adli Buz Bilimi, Adli Mağara , Adli kozmetoloji, Adli Genetik,Adli Beden dili, AdliPsikanaliz….
Adli Bilimciler Derneğinde ayrıca ALARM ismiyle bir Algı Araştırmaları Merkezi ve DAB adıyla bir Davranış Analiz Birimi mevcuttur.
Yıllardır Bir çok bilim ve sanat dalıyla ortak çalışma talebimize ne yazık ki “Biz bu işi adli anlamda zaten yapıyoruz. Sizle neden çalışalım ki. Sizin alanınız değil” yanıtlarını aldık .
Yılmadan işbirliği çalışma isteklerimizi sürdürdük. Ufku geniş olan ve ortak çalışmaya açık profesyoneller gördüler ki ; Adli Bilimler tek bir bilimin içine sığdırılamayacak kadar geniş bir alan. Alt alanlar adeta iç içe geçmiş. Kiminin birbiriyle kesişim alanı çok geniş, kimi birbirini teğet geçmekte. Ama hepsi diğer alanlardan yararlanmak zorunda.
Aslında Adli Bilimler alanları bir çarkın dişlileri gibi. Bir dişli eksik kaldımı çarkın işleyişi yavaşlıyor.
Bu geniş alan nedeniyledir ki Adli Bilimler, hiçbir Üniversite, Bakanlık ya da Güvenlik Biriminde tam olarak kabul edilememiş, anlaşılamamış ve sahiplenilmemiştir.
Hatta bu geniş perspektif nedeniyle yönetimlerin çekingen davranmasına neden olmuştur.
Adli Bilimler ne tıp, ne sosyal ne fen ne güvenlik bilimi ne spor ne de sanattır. Onun için şemsiyesi altında bulunduğu kurumlarda –istisnaları tenzih ederim- genelde üvey evlat muamelesi görmektedir.
Ama Adli Bilimler aynı zamanda hem tıp, hem sosyal hem fen hem güvenlik bilimi hem spor hem de sanattır.
Tabir caizse devekuşudur. Bu benzetmeyi uzun yıllar önce 90 lı yıllarda Adli Tıp ın Sağlık ve Adalet Bakanlıkları arasında sıkışıp kalması ,iki tarafça da tam olarak sahiplenilmemesi üzerine yazmıştım.
Bilinen hikayedir: Devekusu sormus: -Su kervanda biraz da ben yük taşıyayım bahaneyle görgümüz artar. Olmaz, demisler. Sen kussun.
Öyleyse şu göklerde biraz çalimla uçsam. Olmaz demişler. Sen devesin
Adli Bilimler’de de durum benzerdir. Yere göğe sığamamaktadır.
Artık gelinen noktada tamamen ayrı Adli Bilimler yapılanmalarına ihtiyaç vardır.
Dernek olarak 2005 de yazdığımız bir raporda özerk bir “Türkiye Adli Tıp Akademisi” (TATA) yapılanmasına ihtiyaç olduğundan bahsetmiştik.
Neyse bizim söylediklerimizin anlaşılmasını beklerken boş oturmak olmazdı. Bizde dernek olarak alana sahip çıkan profesyonellerle alt alanları geliştirmek için çabaladık. Pek çok alanla ilgili kongre , kurs ,sempozyum ,panel etkinliklerini yaparken Türkiye de ilk Adli Bilimler, Çapraz Sorgu, Adli Entomoloji , Adli Hipnoz , Tıp ve Sağlık Hukuku,AdliKoku,Su Altı Olay Yeri İnceleme kitaplarını,
ilk Adli Bilimler, Adli Psikiyatri, Toksikoloji , Ulaşım ve Trafik Güvenliği hakemli dergilerini çıkarttık.
Adli Bilişim, Adli Antropoloji, Adli genetik Y.Lisans programlarının oluşmasına katkıda bulunduk. Adli Eczacılık Y.Lisans ve Adli Diş Hekimliği Doktora programlarının hazırlanmasını sağladık ancak bunlar bürokratik sorunlar nedeniyle sonuçlanamadı.
Adli Bilimler in en önemli alanlarından biri de “Olay Yeri İnceleme”dir.
Olay Yeri, Kanunlarda suç olarak tanımlanan eylemlerin gerçekleştiği mekan olup,
Burada yapılan kriminal incelemeye olay yeri incelemesi (CSI:Crime Scene Investigation) adı verilir.
Olay Yeri İnceleme , Lyon Üniversitesinden Fransız kriminalist Prof. Edmond Locard’ın (1877-1966) Adli Bilimler in temel prensiplerini koymasıyla daha bilimsel bir hal almıştır.“Bir ortamı terk eden bir kişinin orada bulunduğuna dair iz bırakmaması ya da üstünde o ortamdan bir şey alıp götürmemesi imkansızdır.”
Kısaca Locard’a göre “Her temas bir iz bırakır”
Ankara Üniversitesi Adli Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü yaptığımız dönemde bu söze bir ekleme yaptık “Yeter ki biz o izi bulacak bilgi ve teknolojiye sahip olalım (İ.Hamit Hancı)”
Olay yeri incelemesi , ülkemizde 2001 yılında meydana gelen önemli bir suikasttan sonra çok gelişmiştir. O dönemde bu cinayet olayını analiz etmek için , ulusal bir televizyon kanalına canlı yayına çağrılmıştık. Olay yerinin görüntüleri incelettirilip görüş istemişlerdi.
Görüntülerde olay yeri incelemenin çevik kuvvet polislerince yapıldığı Ve hekim olarak112 acil yardım hekimlerinin ortada olduğunu görünce aksaklıkları belirttik.
Bu olaydan sonra olay yeri inceleme çalışmaları hızla gelişti. Gerek polis gerekse jandarma Gelişmiş olay yeri araçları ve kitler kullanmaya başlandı.
Artık gece olay yer incelemesi yapabilecek, ortalığı gündüze yakın aydınlatan cihazlara sahibiz .
Artık olay yerinde sadece fiziksel biyolojik kimyasal delilleri değil nükleer delilleri bile bulabiliyoruz (Ülkemizdeki ilk Sertifikalı Nükleer Adli Bilimler Kursunu Şubat 2013 de Ankara da Ankara Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü & Adli Bilimciler Derneği olarak düzenledik)
Artık ülke olarak KBRN olay yeri ekiplerimiz var.
Hatta 2010 lu yıllarda kara Kuvvetleri bile kendi olay yeri şubesini kurdu. Onlara da konuyla ilgili bir birifing verdik.
Artık Olay Yeri İncelemede Dünyayla yarışıyoruz. Bizim amacımız Dünyayı takip etmek değil, biz daha ileriye gidelim, onlar bizi takip etsin.
Olay Yeri , Nerdeyse ayrı daire başkanlığı olacak.
Olay yeri inceleme, O kadar ilerledi ki Dr.Neval Yılmazla birlikte “CSI etkisi” konulu bir makale yazmak durumunda kaldık
Eksiğimiz de var tabi. Hala Felaket Kurbanlarının Kimliklendirilmesi (F2K)Timlerini kuramadık
Artık ,Olay yerinin alt dalları üzerinde çalışıyoruz ülke olarak. Bomba İnceleme, Nükleer Olay Yeri inceleme , su altı olay yeri inceleme gibi.
Adli Bilimciler Derneği olarak bu kadar geniş ve önemli bir alanın ülkenin güvenlik ve hukuk sistemlerine katkısının yadsınamayacağı görüşündeyiz.
Bu nedenle ülkenin Adli Bilimler ordusunun oluşturulmasında katkı sağlamak amacıyla 2017 yılını Adli Bilimler Farkındalık Yılı Olarak İlan Ettik.
Prof.Dr.İ.Hamit HANCI
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
Adli Bilimciler Derneği Başkanı
