Dikkat! Bu röportaj henüz çocuk doğurmamış 30 ve 45 yaş arası kadınları çok yakından ilgilendiriyor. Prof. Dr. Bülent Tıraş’a ülkemizde de yaygınlaşmaya başlayan yumurta dondurma işlemini ve rahim naklini sorduk
Anne olmak; doğanın kadına özel kıldığı en güzel duygulardan biri. Hamile kalmak ve bir bebek dünyaya getirmek günümüz teknolojisi ile daha konforlu hale gelmiş olsa da aslında bugün de hala bir mucize. Ve bu mucizeye kavuşmak biz kadınlar için gün geçtikçe zorlaşıyor. Neyse ki, “Çocuk istiyorum ama biraz geç kaldım!” diyen kadınların yardımına teknoloji koşuyor. Ben de çocuk doğurma konusunda tıbbın ne kadar ilerlediğini ülkemizde tüp bebek konusunda uzmanlaşmış bir isim olan Prof. Dr. Bülent Tıraş’a sordum. Ve aldığım yanıtlarla aslında yeni bir dünyanın çok da uzakta olmadığını gördüm.
Prof. Dr. Bülent Tıraş çok iddialı; ona göre 20 yıl sonra ne hamile kalma yaşı ne de hamile kalma yöntemi şimdiki gibi olacak. Yakın gelecekte anne olmak isteyen kadınları neler bekliyor öğrenmeye ve hatta benim gibi şaşırmaya hazır mısınız?
Bülent Tıraş’a ülkemizde de yaygınlaşmaya başlayan ve kadınların doğurma yaşını ve şansını yükselten yumurta dondurma işlemini sorduk.
Dikkat! Bu haber henüz çocuk doğurmamış 30 ve 45 yaş arası kadınları çok yakından ilgilendiriyor.
Yumurta dondurma nedir, ülkemizde ne kadar yaygın?
Yumurta dondurma aslında çok olumlu bir şey. Bunun tam İngilizcesi “Social Egg Freezing” diye geçiyor, yani sosyal amaçlı yumurta dondurmak.
Neden sosyal amaçlı olsun ki böyle bir işlem?
Çünkü şöyle; bu tedavi amaçlı yapılmıyor. Sonuçta amaç sosyal. Kadın, üremesini kendisi istediği zaman devam ettirebiliyor. O anda evli olmadığı için, o anda çocuk sahibi olmak gibi bir durumu olmadığı için “Ben yumurtamı donduracağım. İleride evlenirsem çocuk sahibi olayım” diye düşünüyor.
Yumurta dondurma işleminin bir yaş sınırı var mı?
Yaş sınırı hem var hem de yok. Burada akılda tutulması gereken şey şu; kaç yaşında yumurtalarınızı donduruyorsunuz ve ne kadar yumurtanız var, yani ne kadar yumurta dondurabilirsiniz?
YUMURTA DONDURARAK 60 YAŞINDA DA HAMİLE KALMAK MÜMKÜN!
Yumurtasını donduran bir kadın kaç yaşına kadar hamile kalabilir?
İstediği yaşa kadar.
Yani yumurtamı dondurduktan sonra 60 yaşında da hamile kalabilirim öyle mi?
Doğrudur.
Bu ne kadar etik sizce? Bu tıp dünyasında tartışılan bir konu mu?
Bence etik olmayan bir durum yok burada. Çünkü yumurta sizin yumurtanız. Ve siz üremek istediğiniz zaman bunu kullanacaksınız. Şu andaki 60 yaşında bir kadının durumuyla 20 sene sonra 60 yaşındaki kadının durumu aynı olmayacak. Buna şöyle bakabiliriz;1900’lerin başlarında 100 sene önce ortalama insan ömrü 40 seneydi. Şu anda ortalama insan ömrü 80 sene. Dolayısıyla 20 sene sonra 60 yaşındaki bir kadının durumu çok da kötü olmayabilir. Belki o zaman insan ömrü 100 sene olur. İnsan ömrünün 150 sene olacağından bahsediliyor.
Menopoza giriş süresi de değişecek o zaman öyle mi?
Menopozun burada gebe kalmaya bir etkisi yok. Önceden dondurulmuş yumurtalarınız var ise rahim yaşlanmıyor, sonuçta siz rahmi hormonlarla hazırladığınız zaman ona vermiş olduğunuz embriyolar tutuyor ve gebelik devam ediyor.
Rahim yaşlanmıyorsa, yaşlanan ne o zaman? Neden yaş ilerledikçe hamile kalmak zorlaşıyor?
Kadınlarda genetik bir mekanizma var erkeklerden farklı olarak. Erkeklerde sperm üretimi yaşam boyu devam ediyor. Belki de ileride bu genler kırılarak kadının da yaşam boyu yumurta üretmesi sağlanacak. Şu anda bununla ilgili çok yoğun genetik çalışmalar yapılıyor.
Peki, yumurta rezervimiz sadece yaşlanmaya bağlı olarak mı azalıyor?
1 yaşlanma, 2 genetik, 3 çevresel faktörler.
Yeme, içme, aktivite yumurta üretmede etkili mi?
En azından obezite olmaması lazım. İkincisi, sağlıklı beslenmek lazım. Özelikle konserve gıdaların saklanmasında kullanılan koruyucu maddelerden uzak durmak lazım. Gıdaların saklandığı kaplar çok önemli. Teneke kaplar, plastik kaplar, pet şişeler… Bunların çoğu petrol ürünü.
Ve gündelik hayatımızda kullandığımız tüm bu ürünler yumurta rezervlerinin azalmasına mı neden oluyor gerçekten?
Toksik maddeler bunlar ve yumurtaların azalmasına sebep oluyorlar. Tüp bebek esnasında yumurtaların döllenmesini bozuyorlar. Çünkü bunların hepsi kimyasal.
Yumurta dondurma çok pahalı bir yöntem mi?
Yok, tüp bebekle hemen hemen aynı. Sadece burada bizim ülkemizdeki yönetmeliğin gerektirdiği birtakım şartları yerine getirmeniz lazım. Örneğin DNA kimliklendirme diye bir şey var. Sağlık Bakanlığı’nın yönetmeliğine göre, dondurmuş olduğunuz yumurtanın DNA’sının belli olması lazım. Dolayısıyla bu tür şeyler biraz ek maliyet getiriyor.
Dondurulmuş yumurtalar nerede saklanıyor?
Kişiye ait yumurtalar şu anda ülkemizde yasal olarak tüp bebek merkezlerindeki dondurma ünitelerinde saklanıyorlar.
Ne kadar süre saklanabilir?
İlk etapta 5 yıl deniyor ama 5 yıl sonra uzatabilirler.
Her 5 yıl için de dondurulmuş yumurtaların saklanması için ödenen miktar artıyor mu peki?
Çok yüksek rakamlar değil bunlar. Burada esas olayın temeli ilk yapılan işlemlere dayanır. Çünkü kadının yumurtalarının büyütülmesi ve bu büyütülen yumurtaların alınıp dondurulması gibi işlemlere esas parayı ödersiniz.
Devlet yumurta dondurma işlemini karşılıyor mu?
Hayır karşılamıyor.
BÜYÜK ŞİRKETLER KADIN ÇALIŞANLARININ YUMURTALARINI DONDURMAYA BAŞLADI
Size yumurtalarını dondurmak için gelen kadınlar kariyer kadınları mı daha çok? Kimler yumurtalarını donduruyor?
Daha ziyade tabii kariyer yapan, belli bir yaşa gelmiş ama hala evlenmemiş kadınlar yumurta dondurmaya gayret ediyorlar. Bazı ülkelerde örneğin Amerika’da Apple, Facebook, Google gibi şirketler kadın çalışanlarının yumurta dondurma ücretlerini ödüyorlar.
Gerçekten mi?
Evet, kadına temelde söylemeye çalıştıkları şey şu: “Hemen evlenip, çocuk doğurma endişesinden kurtul. Yumurtalarını dondur, ben parasını öderim. Çalışmana devam et. Ne zaman istiyorsan o zaman çocuğunu yaparsın.”
Darısı başımıza. Bir gün Türkiye’de de olur mu dersiniz?
Türkiye’de kısa dönemde olmasını tahmin etmiyorum. Ama tabii bu şirketler büyük şirketler, uluslararası şirketler. Ve buna ayırabilecekleri kaynakları var.
“KARİYER DE YAPARIM YUMURTAMI DA DONDURURUM”
“Çocuk da yaparım, kariyer de yaparım” sloganı kadınlar için çok da mümkün değil o zaman?
Aynı anda hem kariyer hem de çocuk yapmak zor. Buradaki temel amaç şuysa, ben önce kariyerimi yapayım, kariyerimde belli bir yere geldikten sonra istediğim zamanda çocuk yaparım, işte o çok mümkün değil.
Yumurta dondursak da mı?
Belki ancak yumurta dondurarak bunu yapabilirsiniz. Ama ülkemizde yasal olan şu, yumurta rezervinizin azalmış olduğunu ispatlamanız lazım. Bunun için de bir heyet raporu gerekiyor.
30 yaşında, sağlıklı yumurtalara sahip bir kadın, yumurtasını gidip istediği zaman donduramıyor Türkiye’de öyle mi?
Doğru. Rapor alması gerekiyor.
Yurtdışında durum nedir?
Yurtdışında yaptırabilir.
KADINLAR DİKKAT! ERKEN MENOPOZA GİRDİĞİNİZİ NASIL ANLARSINIZ?
“Erken menopoz çoğaldı mı?” diye bir soru yöneltmek istiyorum size. Etrafımda çok sayıda yaşıtım kadının erkenden menopoza girdiğini duyuyorum, görüyorum. Bunun bir belirtisi var mı?
Erken menopozun en önemli belirtisi şu aslında, adet görme süreleriniz kısalır. 28- 30 günde bir adet görürken, daha kısa aralıklarla adet görmeye başlarsınız. Örneğin 20 günde bir. Ancak bundan daha önemlisi sizin yumurta rezervinize baktırmanızdır. Ya da jinekolojik muayenede jinekologunuz ultrasonografi ile yumurta rezervinizin iyi olup olmadığını ve yumurta sayınızı söyleyebilir.
Rezervlerimiz azaldı diyebilmek için yumurta sayımız kaç olmalı?
Eğer 2 yumurtalığınızdaki yumurta sayısı 12’nin altındaysa yumurta rezerviniz azalmış demektir.
DOĞAL YOLLARDAN HAMİLE KALMAK İSTEYEN KADINLAR 35’İ GEÇİRMEYİN!
Normal bir şekilde hamile kalıp doğurmanın yaşı var mı?
Bizim doğum için önerdiğimiz yaşlar 20 ile 35 arası. En kolay gebe kalınabilen, en kolay doğum yapılabilen, risklerin daha az olduğu yaşlar.
35’i geçirmemek gerekiyor o zaman.
Tabii. 20’nin altı ve 35’in üstü kadınların gebelik sürecinde de doğum sürecinde de sıkıntı yaşayabilecekleri yaşlar.
Bebek için ne gibi sıkıntılar oluşuyor peki?
Çocuk için mesela anomaliler artıyor. 35 yaşından önce bir kadının down sendromlu bir bebek doğurma riski 800’de 1’dir. 35-40 yaşları arasında bu risk 200’de 1’e çıkıyor. 4 misli artıyor.
40’tan sonra?
40’tan sonra, 40’ta 1’e çıkıyor. Yani 35’ten önceye göre 20 kat artış gösteriyor.
Yumurta dondurmanın dışında bir de rahim nakli yapılmaya başlandı. Ve benim bu röportajı yapmamın ana sebebi bu. Bu hafta başı ABD‘de rahim nakli olan bir kadın doğum yaptı ve bu ABD için bir ilkti. Peki, rahim nakli nedir, kimlere yapılır?
Rahim nakli ya doğuştan rahmi hiç olmayan ya da bir hastalık nedeniyle rahmi alınmış kadınlar ya da herhangi bir şekilde rahmin içinin tamamen yapıştığı ve kullanılamaz hale geldiği kadınlarda çocuk sahibi olabilmeleri için kullanılan bir yöntem.
İLK TUTAN RAHİM NAKLİ TÜRKİYE’DE YAPILDI
Çok yaygın yapılan bir ameliyat değil herhalde, Türkiye’de yapılıyor mu?
İlk rahim nakli Suudi Arabistan’da yapıldı ama tutmadı, vücut rahmi reddetti. Aslında ilginç olanı dünyada ilk tutan rahim nakli ülkemizde Akdeniz Üniversitesi’nde yapıldı fakat o da gebelik açısından başarılı olamadı. Dünyada doğumla sonuçlanan ilk rahim nakli ise İsveç’te yapıldı. Bildiğim kadarıyla şu an İsveç’te 10’u aşkın bebek dünyaya gelmiş durumda rahim nakli sonucunda.
DOĞUM İÇİN RAHME YANİ KADINA GEREK KALMAYACAK!
Her şey baştan yazılacak sanki tıp dünyasında bu ilerlemeler sonucu, mesela rahim nakli sonucunda erkekler de hamile kalabilecekler mi?
O çok ütopik bir şey. Ama daha büyük şeyler olacak. Bugün artık rahim olmadan hamileliğin olması, rahim hiç olmadan bir bebeğin rahim dışındaki dokularda gelişmesi mümkün olacak. Rahim dışında bir bebek büyüyecek suni bir ortamda ve oradan doğacak anneye ihtiyaç olmadan.
Bu ne zaman mümkün olur?
Bugünden yarına kaç yılda olacağını söylemek mümkün değil ama 20-30 sene içinde olur gibi gözüküyor.
YA KISIR KALACAĞIZ YA DA DOĞURMANIN YAŞI OLMAYACAK!
Bir kadına rahim nakli yapmanın yaşı var mı?
Aslında yok teorik olarak istediğiniz yaşa kadar yaparsınız ama burada etik tartışmalar gündeme geliyor: “Bir kadın kaç yaşına kadar anne olabilir?”
Kaç yaşına kadar hocam?
Genel olarak dünyada kabul edilen yaş 45. Ama bundan 20 sene sonra insanların ortalama kaç sene yaşayacağını bilmiyoruz. Eğer 20 sene sonra insanların ortalama yaşı 120’ye çıkacaksa o zaman 60 yaşında bir kadının doğurması da normal olabilir. Şu anda 80 yaşına kadar yaşayabilen bir kadının 40 yaşında yani yarı yaşında doğum yapması normal kabul ediliyor. E o zaman 120 sene yaşanabilecekse 60 yaşındaki neden doğuramasın?
30 YIL SONRA DOĞURAN KADIN KALMAYACAK!
İNSAN SOYUNU TÜP BEBEKLER Mİ KURTARACAK?
Dünya Sağlık Örgütü’nün de yayınladığı araştırmalara bağlı olarak soruyorum 2050 yılında normal yollarla hamile kalınamayacak galiba. Bu durumda insan soyu tükenme tehlikesi ile karşı karşıya kalacak. Bu mümkün mü gerçekten?
Daha fazlasını söyleyeyim eğer tüp bebek yöntemi bulunmamış olsa idi şu anda dünyada ciddi bir üreme sorunu olacaktı. Bugün bazı ülkelerde oluşan gebeliklerin ve doğumların yüzde 5’i, bazı ülkelerde yüzde 10’u tüp bebekle oluyor. Bir önceki yüzyılda erkeklerin ortalama sperm sayısı 120 milyon iken bugün ortalama sperm sayısı 15-20 milyona düşmüş durumda. 10 kat azalmış. Bugün Dünya Sağlık Örgütü 15 milyon spermi erkekte normal kabul ediyor. Bakın bir yüzyıl önce 120 milyon, şimdi 15 milyon. Buna baktığınız zaman durumu görüyorsunuz zaten.
DEVLET KONTROLÜNDE SİPARİŞ BEBEKLER Mİ GELİYOR?
İleride ne olacak?
İki türlü gelişme olabilir. Sizin söylediğiniz gibi, üremenin çok zorlaşıp, bütün yapılan bebeklerin tüp bebek gibi laboratuvar ortamlarında yapılması olabilir. İkincisi de gelişen genetik teknolojisinin devreye girmesi olabilir. Bugün biz embriyoların kromozomlarına bakabiliyoruz. Bunun bir sonraki aşaması kişinin tüm genlerine bakılabilmesi, onun da bir sonraki aşaması bozuk olan genlerin sağlıklı olanlarla değiştirilebilmesi. Bunun anlamı şu olabilir; üremenin sadece laboratuarlarda yapılmasına izin verilebilir.
Cinsellik olmadan mı?
Evet, insanlar cinselliği kendileri için, zevk olarak yaparlar. “Çocuk istiyoruz biz” dendiğinde de devlet diyecek ki: “Tüp bebek merkezine gidin burada yaptırın”. Çünkü çocuğun bütün genetiğine bakılıp, hastalıklı olan genler ayıklanıp, belki yerine yenileri konacak.
Yani 20- 30 yıl sonra ya kısır kalacağız üreme duracak, insanlığın sonu gelecek ya da hayalini kurduğumuz mükemmel insana ulaşacağız öyle mi?
Her ikisi de mümkün!
YUMURTA DONDURMAK İÇİN NE KADAR HARCANIR?
Yumurta dondurma işleminin fiyatı tüp bebekle hemen hemen aynı. Yani ilaçlar hariç fiyatlar 7 bin ile 8 bin lira arasında değişiyor. Dondurulan yumurta sayısı ücreti etkilemiyor. Tüp bebek tedavisinde ise ilaçlar da eklenirse ortalama ücret 10 bin liralara çıkıyor.
AYŞE MASAL’IN YOLCULUĞU
Bu tatlı kız çocuğu Ayşe Masal Oktar. Masal bu fotoğrafında henüz daha 1 günlük. Anne ve babasının 17 yıl sonra 3 tüp bebek denemesi ve 2.5 yıl süren “teknolojik tedavi” yöntemi ile kavuştuğu Masal bebeğe sağlıklı bir ömür dilerim.
