Araştırmacılara göre iğnesiz arılardan elde edilen bal, diğer hiçbir gıdanın önemli bir bileşeni olmayan büyük miktarda benzersiz bir şeker içerir. Diş çürümesini önlemekten kilo kaybına yardımcı olmaya ve tip 2 diyabetin yönetilmesine kadar çeşitli sağlık yararları vardır.

600’den fazla türe sahip iğnesiz bal arıları, bal üreten arıların en büyük grubudur; dünyanın tropikal ve subtropikal bölgelerinde bulunurlar. Ballarını bal mumu peteklerinde saklayan bal arılarının aksine, iğnesiz arılar ballarını ağaç reçineleriyle karıştırılmış mum kaplarında saklarlar.

Stingless bee honey, a novel source of trehalulose: a biologically active disaccharide with health benefits

İğnesiz arı balı, bal arısından elde edilen bala kıyasla belirgin, ekşi bir tada sahiptir. Queensland Üniversitesi’nden (UQ) araştırmacılar iğnesiz arı balı üzerine bir çalışma yürüttüklerinde, bu balın tek benzersiz özelliğinin tadının olmadığını keşfettiler; bal, onu daha sağlıklı kılan nadir bir şeker içeriyordu.

UQ’da kıdemli araştırma görevlisi ve org kimyacısı ve çalışmanın lideri ve ilgili yazarı olan Dr. Natasha Hungerford. “Balın içerdiği şekerleri karakterize ettiğimizde bir sürprizle karşılaştık; gıdalardaki şekerler için olağan standartlardan hiçbirine uymayan büyük miktarda bir disakkarit bulduk. Bu heyecan verici bir bulgu, çünkü bu şeker başka hiçbir gıdanın ana bileşeni değil,”

Honey from stingless bees may offer sweet perks without the tooth decay

Disakkarit, birbirine bağlı iki monosakkaritten (şekerin en basit hali) oluşan bir şekerdir.

Araştırmacıların şaşırtıcı disakkariti, bir glikoz molekülüne bağlı bir fruktoz molekülünden oluşan trehalulozdu. Neotropikal ve Indo-Avustralya bölgelerinden beş farklı iğnesiz arı türünde, araştırmacılar ilk kez trehalulozun her bir türün balının 100 gramında 13 ila 44 gram arasında değişen bir ana bileşen olduğunu tespit ettiler.

Araştırmacılar, iğnesiz arı balındaki daha önce bilinmeyen yüksek trehaluloz seviyelerinin bildirilen sağlık etkilerine katkıda bulunduğunu söylüyor. Yapısal olarak sakaroza (sofra şekeri) benzemesine rağmen, trehalulozdaki glikoz ve fruktoz arasındaki alışılmadık bağ sakaroza göre daha kararlıdır. Bu, trehalulozun ince bağırsakta daha yavaş parçalanacağı ve ona daha düşük bir glisemik indeks veya GI kazandıracağı anlamına gelir. Yani, ani bir artış yerine kan şekerinde istikrarlı bir artışa neden olacaktır.

Trehalulozun düşük GI değeri, tip 2 diyabetin yönetilmesinde, kan şekeri kontrolünün ve insülin duyarlılığının iyileştirilmesinde potansiyel olarak yararlı olmasını sağlar. Prediyabetikler ve kilo vermeye çalışan kişiler için de yararlı olabilir. Düşük GI’li yiyeceklerin neden olduğu yavaş yükselen kan şekeri seviyeleri, öğünlerde yiyecek tüketimini azaltmaya yardımcı olan leptin hormonunun seviyelerini artırmaya yardımcı olur.

2023 tarihli bir çalışma, trehalulozun potansiyel sağlık yararları üzerine (sınırlı) mevcut araştırmayı inceledi. Daha önce bahsedilen düşük GI’li olma faydalarına ek olarak, trehalulozun sakaroza kıyasla diş çürümesine neden olma olasılığı daha düşüktü çünkü çürüklerden sorumlu şeker kaynaklı ağız bakterilerini beslemez. Ayrıca sakaroz kadar yüzde 60 ila 70 oranında tatlı ve suda oldukça çözünür olduğu bulundu, bu nedenle reçel ve jöle gibi gıda ürünlerinde kullanılabilirdi.

Benzersiz şeker bileşimi, iğnesiz arı balının uluslararası gıda standardı tanımı olan ‘bal’a uymadığı anlamına geliyordu. Çalışmaların ardından, Avustralya Yerli Arı Derneği, standardı iğnesiz arı balını da içerecek şekilde değiştirmek için Avustralya ve Yeni Zelanda Gıda Standartları’na başvurdu.

22 Temmuz 2024’te gıda standartları otoritesi onayını verdi, bu da artık Avustralya’da yerli iğnesiz arı balını satmanın ve satın almanın yasal olduğu anlamına geliyor. Balın giderek daha sağlıklı bir şeker kaynağı olarak benimsenmesi umuluyor.

Bunun ötesinde, araştırmacılar arıların daha fazla trehaluloz üretmesini sağlamanın yollarını araştırıyorlar.