Bazal metabolizma hızı, vücudun dinlenme halindeyken temel yaşam fonksiyonlarını sürdürebilmesi için ihtiyaç duyduğu minimum enerji miktarını ifade ediyor. Bu hız; cinsiyet, yaş, kilo, sağlık durumu gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterirken, kilo kontrolü, diyet programlaması, sporcuların performansı gibi konularda büyük önem arz ediyor.
Metabolizma hızının kişinin kilo alıp vermesinde büyük rol oynadığını belirten Bayındır İçerenköy Hastanesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü’nden Uzm. Dyt. Şeyda Aydın Yaşar “Doğru bir metabolizma hızı ölçümü için klinik cihazların kullanılması gerekiyor” diyerek bazal metabolizma hakkında bilgiler verdi.
Günümüzde birçok insan “metabolizmam yavaş” ya da “metabolizmam hızlı” gibi ifadeler kullanarak, vücutlarının enerji harcama kapasitesini tanımlamaya çalışıyor. Ancak, metabolizma hızı aslında tam olarak neyi ifade eder ve neden bu kadar önemlidir? Bayındır İçerenköy Hastanesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Uzm. Dyt. Şeyda Aydın Yaşar bazal metabolizma hakkında merak edilenleri cevapladı.
Bazal metabolizma nedir?
Bazal metabolizma, vücudun dinlenme halinde iken temel yaşam fonksiyonlarını sürdürebilmesi için ihtiyaç duyduğu minimum enerji miktarını ifade ettiğini belirten Dyt. Şeyda Aydın Yaşar “Bu enerji, hücrelerin yenilenmesi, vücut sıcaklığının düzenlenmesi, solunum, sindirim, kan dolaşımı gibi farkında olmadan gerçekleşen hayati işlevler için gereklidir. Örneğin, vücut sürekli çalışan bir fabrika gibidir ve bu fabrikanın temel işleyişi için gereken minimum enerji seviyesi bazal metabolizma hızı (BMH) ile belirlenir. BMH, kişinin cinsiyeti, yaşı, kilosu, sağlık durumu, hormon seviyeleri, genetik faktörler, çevre sıcaklığı gibi birçok faktöre bağlı olarak değişiklik gösterir. Diyet ve egzersiz programlamasında bu hızın tespit edilmesi büyük önem taşır” dedi.
Bazal metabolizma hızı neden önemlidir?
Metabolizma hızının kişinin kilo alıp vermesinde büyük rol oynadığını belirten Dyt. Şeyda Aydın Yaşar bazal metabolizma hızı düşük olan kişiler, diyet yapmalarına rağmen kilo vermekte zorlanabilir veya daha hızlı kilo alabilir diyerek şunları söyledi:
“Bazal metabolizma, esas olarak diyet planlanması yapılırken kullanılmaktadır. Egzersiz programlanırken, kilo kontrolü için, obezite cerrahisi sonrası gibi durumlar için vücudun ihtiyaç duyduğu minimum enerjiyi belirlemektedir. Sporcularda performans kaybı, güç kaybı yaşanmaması için doğru ve yeterli enerji alımı şarttır. Bize bu enerji miktarını vererek yeterli ve dengeli beslenme programı yapılmasına olanak sağlar. Yetersiz enerji alımı bağışıklığın düşmesine, hücrelerin beslenememesine, kas kayıplarına yol açmaktadır.
Sporcuların performanslarını ve enerji seviyelerini koruyabilmeleri için de doğru beslenme planının hazırlanmasında bazal metabolizma hızının bilinmesi gereklidir. Ayrıca, obezite cerrahisi sonrasında da enerji ihtiyacının belirlenmesi açısından önem taşır.”
Bazal metabolizma hızı nasıl hesaplanır?
Dyt. Yaşar bazal metabolizma hızının nasıl hesaplandığını şu şekilde açıkladı:
“Bazal metabolizma hızı, çeşitli matematiksel formüllerle tahmin edilebilse de en doğru sonuçlar klinik olarak kanıtlanmış metabolizma analiz cihazları ile elde edilir. Bu cihazlar, vücudun oksijen kullanım kapasitesini ölçerek bazal metabolizma hızını tespit eder.”
Bazal metabolizma ölçümü nasıl yapılır?
Bazal metabolizma ölçümü sırasında bireylerin sırtüstü uzanıp dinlendiğini ve yüzüne takılan bir maske ile 15-20 dakika boyunca nefes alıp verdiğini belirten Dyt. Yaşar “bu süreçte cihaz, bireyin oksijen kullanımını ve dinlenme metabolizmasını ölçerek sonuç verir” diyerek ölçüm öncesinde dikkat edilmesi gereken önemli noktalar açıkladı:
- Ölçümden önce 12 saat aç kalınmalı ve 3 saat boyunca su tüketilmemelidir.
- Ölçümden bir gün önce ağır fiziksel aktivitelerden kaçınılmalıdır.
- Ölçüm günü çay, kahve, asitli içecekler tüketilmemelidir.
Bazal metabolizma ölçümü kimlere uygulanmaz?
Dyt. Yaşar bazal metabolizma ölçümü solunum sistemi üzerinden yapıldığından, akciğer hastalığı olan bireylerde doğru sonuç vermeyebileceğini belirtti.
