Ötanazi, bir kişinin acısını dindirmek amacıyla kasıtlı olarak hayatına son verme eylemidir.”Ötanazi” kelimesi Yunanca “eu” (iyi) ve “thanatos” (ölüm) kelimelerinden gelir.
Örneğin, bir doktorun ölümcül hastalığı olan bir hastaya, tek amacı hastanın hayatına son vermek olan aşırı dozda sakinleştirici veya kas gevşetici gibi, normalde ihtiyaç duymadığı bir ilacı kasıtlı olarak vermesi durumunda bu durum ötanazi olarak değerlendirilebilir.
Destekli intihar, bir başkasının kendisini öldürmesine kasıtlı olarak yardım etme eylemidir. Ölümcül bir hastalığı olan bir kişinin yakını, kişinin kendisini öldürmek için bunları kullanmayı amaçladığını bilerek güçlü sakinleştiriciler elde ederse, yakının intihara yardım ettiği düşünülebilir.
İngiltere’de milletvekilleri Cuma günü, ölümcül hastalığı olan yetişkinlerin yaşamlarına son vermek için yardım talep etmelerine olanak tanıyacak yeni hekim destekli intihar yasasını 330’a karşı 275 oyla destekledi. / euronews
Mevzuat, kişinin böyle bir karar verme kapasitesine sahip olmasını, bunu yapmak istediğine dair iki resmi beyanda bulunmasını, iki doktorun birbirini takip eden bir hafta içinde uygunluk değerlendirmesi yapmasını ve bir yüksek mahkeme yargıcının onayını gerektirmek gibi çok sayıda güvenceyi uygulamaya koyuyor.
Altı ay içinde ölmesi beklenen yetişkinlere, ölmek için kendi kendilerine uygulayabilecekleri onaylı bir ilaç verilebilir.
Yasa tasarısı ülkede, insanların nasıl öleceklerini seçme özgürlüğünün yanı sıra zorlama kurbanı olmalarını önlemek için gereken güvenceler konusunda bir tartışma başlattı.
Avrupa’da hekim destekli intihara izin veren sadece birkaç ülke var ve bunların çoğu da mevzuatlarını yakın zamanda değiştirdi.
Ötenazi ve hekim destekli intihar nedir?
İngiltere Ulusal Sağlık Servisi’ne (NHS) göre ötenazi, acıyı dindirmek için bir yaşamı kasten sona erdirme eylemidir. Hekim destekli intihar, birinin kendi yaşamını kasten sona erdirmesine yardımcı olmaktır. Her ikisi de İngiltere de dahil olmak üzere çoğu ülkede yasa dışı.
Hollanda’da ötanazi “bir doktorun hastaya ölümcül dozda uygun bir ilaç vermesi” olarak tanımlanırken, hekim destekli intihar hastanın ilacı kendi kendine uygulamasıdır.
Ötanazi bazen “aktif” ve “pasif” olarak ikiye ayrılır ve ikincisi bir hastaya yaşam desteği verilmemesi veya yaşam desteğinin sonlandırılması olarak tanımlanır. Örneğin, 1983 yılında ABD’nin Kaliforniya eyaletinde görülen bir davada, ailenin rızasıyla hastaya yaşam desteği vermeyen doktorların cinayetle suçlanamayacağına karar verilmiştir.
Hollanda hükümeti “palyatif sedasyonun” bir ötanazi biçimi olmadığını belirtmektedir. Bunun yerine, hasta “ağrı azaltıcı ilaçlarla bilinçsiz hale getirilir ve sonunda doğal nedenlerle ölür.”
İngiltere’deki yeni mevzuat, ölümcül derecede hasta olan ve zorlama olmaksızın hayatını sonlandırmak isteyen bir kişinin, hayatını sonlandırmak için yardım talep etmesini destekli intihar olarak tanımlıyor.
Avrupa’da ötanazi ilk olarak nerede suç olmaktan çıkarıldı?
Dünyada ötanaziyi suç olmaktan çıkaran ilk ülke 2002 yılında Talep Üzerine Yaşamın Sonlandırılması ve Destekli İntihar (İnceleme Prosedürleri) Yasası ile Hollanda olmuştur.
Yasa, hekim destekli intihar için altı kriter öngörmektedir: Hastanın talebinin gönüllü olması, hastanın acılarının dayanılmaz olması ve iyileşmeyecek olması, hastanın prognozu hakkında bilgilendirilmiş olması, hekim ve hastanın “makul bir alternatif” olmadığına karar vermiş olması, başka bir hekime danışılmış olması ve hekimin hastanın yaşamına son verirken “gerekli tıbbi özen ve dikkati göstermiş olması.”
Hollanda hükümetine göre reşit olmayanlar 12 yaşından itibaren ötanazi talebinde bulunabilirler ve 16 yaşına kadar ebeveynlerinin ya da vasilerinin onayı gerekir.
Bu arada, İsviçre’de destekli intihar, birinin ölümüne yardım eden kişi yalnızca kendine hizmet eden nedenlerle hareket ediyorsa cezalandırılabilir. Ceza kanunu 1942’de yürürlüğe girdiğinden beri durum böyledir.
Hangi AB ülkeleri ötanaziyi ya da destekli ölümü suç olmaktan çıkardı?
Destekli ölüme izin veren diğer Avrupa ülkeleri arasında Belçika, Lüksemburg, Almanya, İspanya, Avusturya ve Portekiz bulunmaktadır.
Hollanda’nın ardından Belçika da 2002 yılında belirli koşullar altında ötanaziyi suç olmaktan çıkarmıştır. Hasta kendi iradesini ifade edebilmeli, iyileşme ihtimali olmamalı ve dayanılmaz acılar çektiğini bildirmelidir.
Talep gönüllü, düşünülmüş, tekrarlanmış ve dış baskı olmadan yapılmış olmalıdır. Bu uygulama 2014 yılında reşit olmayanları da kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
Lüksemburg 2009 yılında ötanazi veya destekli intiharı suç olmaktan çıkarırken, İspanya 2021 yılında dayanılmaz acı çeken kişiler için her ikisine de izin veren bir yasa çıkardı.
Portekiz parlamentosu, uzun tartışmaların ve ülkenin cumhurbaşkanının vetosunun ardından 2023 yılında ötanaziye izin veren bir yasa tasarısını kabul etti.
Almanya’nın federal anayasa mahkemesi 2020 yılında, hekim destekli intihar hizmetlerini suç sayan bir yasanın anayasaya aykırı olduğuna hükmetti ve yasa koyucuların “bireyin kendi belirlediği ölüm hakkını kullanması ve yaşamına son verme kararını kendi şartlarına göre sürdürmesi ve uygulaması için yeterli alan kalmasını sağlamaları” gerektiğini belirtti.
Avusturya’nın yasası, hekim destekli intiharı yasaklamanın kendi kaderini tayin hakkını ihlal ettiği yönündeki bir mahkeme kararının ardından 2022 yılında değişti.
Ocak 2025’te daha fazla palyatif bakım desteği içeren hekim destekli intihar yasasını tartışmaya devam edecek olan Fransa da dahil olmak üzere diğer Avrupa ülkelerinde de yakın zamanda destekli ölüme ilişkin tartışmalar yaşandı.
İrlanda’daki özel bir komite de hükümete “destekli ölüme izin veren bir yasa çıkarmasını” tavsiye etti. İrlanda parlamentosu üyeleri Ekim 2024’te raporun dikkate alınması yönünde oy kullanmış, ancak henüz yeni bir yasa çıkarmamıştır.
ileri okuma:
Ethical Issue of Physician-Assisted Suicide and Euthanasia
