Esra Öz
İnsanların arama motorlarında en çok aradığı konulardan biri sağlık. Dijital sağlık uygulamaları kronik hastalıkların takibinde ve tedavisinde önemli bir yer tutuyor. Türkiye nüfusunun yüzde 8.2’si 65 yaş üzerinde olduğu için kronik hastalıkların takibi sağlık politikaları açısından oldukça önemli bir konu.
Hasta verilerini dijital olarak izleyerek kronik hastalık tedavisinde ve takibinde önemli adımlar atılıyor. Verinin dijitalleşmesi, analiz yapmayı kolaylaştırırken sensörler başta olmak üzere sisteme eklenen yeni bileşenler teşhis ve bakım açısından yeni yöntemleri ortaya çıkarıyor. Böylece gerçek zamanlı sağlıkhizmetleri olarak adlandırılabilecek yeni bir konsept hayatımıza girdi. Hatta öngörüsel analitik ile sorun ortaya çıkmadan önce tespit edilerek koruma sağlamak mümkün olabiliyor. Ayrıca artık günlük yaşamımızda e – reçete, e – nabız gibi birçok uygulama var.
“Sürdürülebilir Sağlık” temasıyla bu yıl 5.kez düzenelenen Türkiye’nin ilk ve tek Dijital Sağlık Zirvesi’nde, dijital sağlığın kapsamında genomik, büyük veri, gamification (oyunlaştırma), mobil uygulamalar, internet, sosyal medya, teletıp, wireless cihazlar, giyilebilir teknolojiler, biyoteknolojik ilaç geliştirme, yapay zeka, sağlığın geleceği, doktorların dijital medyayı sağlıklı kullanması, doktor ve hastayı biraraya getiren platformlar, aile hekimlerine yönelik dijital eğitim platformları, hastalara yönelik ilaç sektörü projeleri gibi konular ele alındı.
Sektörün önemli isimlerinin bir araya geldiği toplantı ile ilgili Dijital Sağlık Zirvesi Koordinatörü Dr. Kıvılcım Kayabalı ile konuştum.
DHS Turkey’i neden düzenliyorsunuz? Dijital sağlıkta neler değişiyor, gelişiyor?
Dijital Sağlık Zirvesini 2012 yılında düzenlemeye başladığımızda dijital sağlık uygulamaları ile ilgili tüm paydaşları bir araya getirmeyi ve dijital dönüşümün en çok etkili olacağı sağlık alanında dijital uygulamalar açısından bir farkındalık yaratmayı ve konuyla ilgili tüm kurumlar, bireyler arasında bir network oluşturmayı hedefledik. Beş yılın sonunda bu hedefimize ulaştığımızı düşünüyorum.
Dijital sağlık alanında devrim niteliğinde buluşlar, gelişmeler tıp alanına girdi. Bunlardan biri de genetik alanında yaşanıyor. Genom çağında sağlık uzmanlarının yanı sıra biz de birey olarak kendi sağlık verilerimize sahip çıkabileceğiz. Genom teknolojileri hem hastanın hem de hastalığın biyolojisini anlama yönünde yepyeni fırsatlar ortaya çıkarıyor. Sahip olduğumuz DNA özelliklerini ortaya çıkarmaya ve anlamlandırmaya olanak sağlayan genom teknolojileri “kişiye özel” sağlık ve ilaç uygulamalarının önünü açtı. Yakın bir zamanda nano ve genetik teknolojileri kullanarak, herhangi bir organı, hücreyi iyileştirmeyi başaracağız.
Bu sene sağlıkta yapay zeka ve sağlığın geleceği ile ilgili son gelişmeler ele alındı. Çarpıcı örnekler nelerdir?
Yapay Zekâ kavramı, disiplinler arası bir kavram olarak ele alınmalı. Bu disiplinler biyoloji, psikoloji, sosyoloji, bilgisayar, matematik, tıp ve bunların alt bileşenlerinden oluşuyor. Sağlıkta yapay zekanın kullanım alanlarına ise erken tanı, tedavi, karar sistemleri, genomik, sağlıklı yaşam, eğitim ve araştırma, kronik hastalıkların yönetimi gibi birçok konu giriyor.
Sektördeki asıl hedef ise yapay zekadan yararlanarak herkesin erişebileceği kaliteli, uygun fiyatlı ve iyi sağlık hizmetlerini sağlamak. Özel sektör ve araştırma firmalarının sağlık sistemindeki talep ve kaynak gibi büyük sorunlar karşısında yapay zeka ve robotbilim odaklı çözümler üretmesi önemli. Ayrıca hükümetlerin, yapay zeka ve robotların kullanımına yönelik uygulanabilir ve zorunlu kalite standartları ve yasal düzenleme çerçevesi oluşturması önem taşıyor.
Son günlerde sıkça duyduğumuz ve sempozyumda da üzerinde durulan Blockchain nedir? Neler yapılıyor?
Blok zinciri, ilk defa Bitcoin ile ortaya konulmuş olan, içerisinde kayıtların birbirine kriptografik elementlerle bağlı olduğu sürekli büyüyen dağıtık bir veritabanı. Sanal para birimi bitcoin teknolojisi olarak karşımıza çıkan ve finans kuruluşlarının ilgi alanına giren blockchain teknolojisi, sadece bankacılığı değil tüm ekonomiyi kökten değiştirecek. Sağlıkta blockchain uygulamaları ise sağlık veri güvenliği, veri sahipliği ve veri yönetişimi gibi regülasyonu oldukça ağır olan sektörümüzde önümüzdeki yıllarda yenilikçi bir devrim yaratmaya hazır bir teknolojik oluşum. Sigorta kurumları ve tedarikçiler arasında hizmet sorgulama, provizyon alım, geri ödeme doğrulamalarını blockhain üzerinden yaparak sektörümüzün daha maliyet etkin ve verimli çalışması mümkün olacak.
Sağlık alanında gelecekte çok fazla değişiklik olacak. Peki gelecekte neler değişecek?
Gelecekte hastalıkların tedavi edilmesi yine önem taşımakla beraber asıl ön plana çıkacak olan konsept “Healing” (İyilik halinin yaygınlaştırılması) olacak. Hekimler, sağlık sistemi ve hükümet politikaları da insanların sağlıklarını korumasına katkıda bulunacak çözümler geliştirecek.
Sağlıklı ve genç nüfus, sağlıklarını korumak, zindeliklerini, formlarını ve güzelliklerini devam ettirmek için özel geliştirilmiş bilişim ve iletişim aygıtlarını sık olarak kullanacaklar. Hastane ve doktor odaklı sağlık sistemi birey odaklı bir hale gelecek ve “kişiselleşmiş sağlık” ön plana çıkacak. Kişiselleşen sağlık kavramı; sadece hasta olduğunda sağlık sistemine başvuran ve takip edilmeyen bireyden farklı olarak bireyin kendi sağlığıyla ilgili sorumluluk alması anlamına geliyor.
65 yaş üstü, belli motor fonksiyonlarını yitirmiş yaşlı nüfus ile engellilerin yaşam kalitelerini ve bağımsızlıklarını korumalarına yönelik olarak geliştirilen bilişim ve iletişim teknolojileri, sensörler ve erken uyarı sistemleri önümüzdeki dönemde yaygın olarak kullanıma girecek.
Nanoteknolojik üretim süreçleri sayesinde, vücuda uygulandığında medikal ve cerrahi amaçlı kullanılacak otomatik cihazlar üretilecek, robotlar bizlerden daha iyi görme, duyma, koku alma ve dokunarak hissetme yetenekleri ile bizim duyumsayamadığımız elektromanyetik ve kimyasal spektrum aralıklarına erişebilecekler. Uzun yaşamayı sağlayacak trendler öne çıkacak, 100 yaşına kadar sağlıklı yaşamak normal kabul edilecek.
Kişisel DNA profillerinin haritalarının çıkarılması ve bu bilginin hastalıklardan korunma amacıyla kullanılması ilaç sanayini değiştirecek, önleyici ilaçların yaygınlaşmasını sağlayacak, biyoteknoloji, kök hücre ve genomik ilaçların yaygınlaşması, insan zekasını da artıracak süper bilgisayarlar, yapay zeka ve gelişmiş tıbbi bilgi teknolojileri, insanların yaşam kalitesini artırmada doktorların becerilerini maksimum düzeye çıkaracak. Holografik projeksiyon ile gerçek boyutlarda, transparan holografik hasta görüntüleri kullanılmaya başlanacak, fiziki mekanlarda veya online sanal ortamlarda doktorlar bu 3 boyutlu görüntüler üzerinden teşhis koyacak ve uzak mesafedeki meslektaşları ile hastanın durumunu tartışabilecekler. Ayrıca robotik cerrahi ile uzaktaki bir cerrah tarafından yönetilen robotlarla veya önceden programlanmış ve doktor tarafından monitörize edilen robotlarla ameliyat yapmak yaygınlaşacak. Nöral cihazlar beyine erişim sağlanarak zeka, kabiliyet ve hafızanın artmasını kolaylaştıracak.
