Radyolojide Manyetik rezonans (MR) görüntülemede kullanılan kontrast maddeler, hemen tüm klinik patolojilerde hekimin doğru tanıya ulaşması amacıyla intravenöz olarak uygulanan ilaçlardır. Özellikle bazı klinik durumlarda mutlaka kullanılması gereken kontrast ilaçlar, hem tanı doğruluğu sağlamakta, hem de kontrastsız görülemeyen lezyonların görülmesi ve karakterizasyonunun ortaya koyulması sayesinde tedaviye de önemli oranda yön vermektedirler. Gadolinyum metali içeren bu grup kontrast ilaçlar dünyada yaklaşık 30 yıldır kullanılmaktadır ve bugüne kadar hastalara 200 milyondan fazla doz uygulanmıştır.
2017 Mart ayında Avrupa Farmakovijilans Risk Değerlendirme Komitesi (EMA Pharmacovigilance Risk Assessment Committee -PRAC) Manyetik Rezonans görüntüleme için kullanılan bazı kontrast ilaçlarla ilgili bir rapor yayınlayarak, bazı ilaçların tekrarlayan kullanımlarından sonra beyinde biriktiğine dair kanıtları sundu. Komite, raporunda beyinde birikim riskinin, tüm ürünlerde değil, özellikle bazı ürünlerde görüldüğünü açıklayarak bu adı geçen bu ürünlerin ruhsatlarının askıya alınasını önerdi. Kimyasal yapısı lineer olarak ifade edilen bu ürünlere karşın, siklik yapıdaki diğer ürünlerin bu risk açısından daha güvenli olduğunu ve hastalarda tanı için mutlaka kontrast ilaç gereken durumlarda bu ürünlerin kullanılmasının gerektiğini bildirdi. İlk raporunun ardından ruhsat sahibi firmaların itiraz ve görüşlerini değerlendiren komite, 2017 Temmuz ayında küçük değişikliklerle kararında ısrar etti.
Sonraki süreçte Avrupa İlaç Ajansı bu raporu değerlendirerek lineer kontrast ilaçların pazardan çekilme kararı için Avrupa Beşeri İlaç Komitesi’ne (Committee for Medicinal Products for Human Use-CHMP) iletti. Nihayetinde 21 Temmuz 2017 tarihinde Avrupa İlaç Ajansı ve CHMP ortak karar olarak nihai ve bağlayıcı karar için Avrupa Komisyonuna konuyu devretti.
Avrupa Komisyonu, tüm dokümanları ve kanıtları değerlendirerek 23.11.2017 tarihinde bağlayıcı kararı açıkladı. http://ec.europa.eu/health/documents/community-register/html/ho15161.htm#EndOfPage
Bu karar ile ülkemizde de mevcut kullanımda olan non-spesifik lineer ajanların (gadodiamid-Omniscan®, gadopentat dimeglumin-Magnevist®, Gadoversetamid-Optimark®) ruhsatlarının askıya alınması onaylandı. Ayrıca karaciğer görüntülemesinde spesifik olan lineer ajanların (gadobenat-Multihance®, gadoksetik asit-Primovist®) yalnızca bu endikasyonda kullanımının devamına karar verildi.
Avrupa Birliği Komisyonu karar dokümanında; beyinde gadolinyum birikiminin kognitif veya hareket bozukluları gibi herhangi bir advers nörolojik etkisi gösterilmemiş olsa da, uzun dönem güvenlilik verilerinin sınırlı olduğu, in vivo koşullarda lineer ajanların şelattan ayrıldığını gösteren destekleyici veriler ve klinik dışı verilere dayanarak, serbest gadolinyumun bilinen toksisitesi de dikkate alındığında, uzun dönemde zararlı etkiler ve klinik bulguların ortaya çıkmasının olası olduğu açıklanmıştır. Nitekim Beşeri Tıbbi Ürünler Komitesi (CHMP), 2010 yılında son halini alan 20010/83/EC sayılı Direktifin 31. maddesi kapsamında, non-spesifik lineer ajanların böbrek yetmezliği olan hastalarda cilt, eklem ve iç organlarda fibrozis ile ortaya çıkan, ciddi ve yaşamı tehdit eden bir sendrom olan nefrojenik sistemik fibrozis (NSF) ile ilişkili olduğunu bildirmiştir.
Kararın uygulanması ile ilgili olarak yapılan açıklamada; önerilen ürünlerin tıbbi ihtiyacı karşılamayacağı durumlarda ruhsat askıya alma ve pazardan çekme sürecini geciktirebileceğini ancak bu sürenin 12 ayı geçemeyeceğini bildirmiştir.
Avrupa Birliği Komisyon kararı sonrasında, İngiltere, Almanya ve Fransa’da Sağlık Bakanlıkları, kararda adı geçen lineer ürünlerin Şubat ayından itibaren geri toplatılacağı ve ruhsatlarının askıya alınacağı bildirmiştir. Ülkemizde de TITCK’nun alacağı kararı duyurması beklenmektedir.
Avrupa Birliği Komisyonu bilimsel sonuçlara dayanarak aşağıda belirtilen tıbbi ürünler için tüm Avrupa Birliği ülkelerinde ruhsatlarının askıya alınmasına karar verdi.
| Magnevist (gadopentetic acid) | lineer (i.v.) | Ruhsat askıya alınma |
| Omniscan (gadodiamide) | lineer (i.v.) | Ruhsat askıya alınma |
Avrupa Birliği Komisyonu kararından sonar son durum aşağıdaki gibidir.
| Ürün | Ürün yapısı | Karar |
| Dotarem (gadoteric acid) | makrosiklik (i.v.) | Ruhsat devamı |
| Artirem (gadoteric acid) | makrosiklik (intra-articular) | Ruhsat devamı |
| Gadovist (gadobutrol) | makrosiklik (i.v.) | Ruhsat devamı |
| Magnevist (gadopentetic acid) | lineer (intra-articular) | Ruhsat devamı (bu form TR’de ruhsatlı değildir) |
| Magnevist (gadopentetic acid) | lineer (i.v.) | Ruhsat askıya alınma |
| Multihance (gadobenic acid) | lineer (i.v.) | Yalnızca karaciğer görüntüleme endikasyonunda kullanım |
| Omniscan (gadodiamide) | lineer (i.v.) | Ruhsat askıya alınma |
| OptiMark (gadoversetamide) | lineer (i.v.) | Ruhsat askıya alınma |
| Primovist (gadoxetic acid) | lineer (i.v.) | Ruhsat devamı |
| Prohance (gadoteridol) | makrosiklik (i.v.) | Ruhsat devamı |
Karar ile ilgili
yayınlanan dökümanlara aşağıdaki linkten de ulaşabilirsiniz.
http://ec.europa.eu/health/documents/community-register/html/ho15161.htm#EndOfPage
