Sıhhiye veya doktor adıyla bilinen, Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren kullanılmaya başlanan ‘doktor vagonları’ uğradıkları istasyonlarda demiryolları personeline ve halka sağlık hizmeti verirlerdi.
Orhan Beşikçi
İçinde ameliyathane, eczane, muayenehane, yatakhane mutfak bölümleri olan, doktor, hemşire ve hasta bakıcıların görev yaptığı özel donanımlı vagonlarda kasaba ve köylerden gelen hastalar muayene edilir, ilaçları verilir, gerekirse ameliyatları yapılırdı.
Büyük bir hizmetti
Sağlık hizmetlerinin yaygınlaşması, hastanelerin çoğalmasıyla birlikte doktor vagonları devre dışı kaldı. TCDD 3. Bölge Müdürlüğü tarafından Uşak’ta kaderine terk edilmiş doktor vagonu Alsancak Garı’na çekilerek bakıma alındı, yoğun bir çalışmayla aslına uygun olarak yeniden onarıldı.
Tarihi vagonun son yıllarına yetişmiş, istasyon istasyon dolaşarak hastalarını tedavi etmiş Sayın Dr. Cengiz Uzuncan’la doktor vagonu üzerine söyleşi yaptım…
– TCDD sağlık hizmetleri nasıl yürütülüyordu?
Hekimler merkez hekimi ve kısım hekimi olarak sağlık hizmeti veriyorlardı. emiryolları bölgelere, bölgeler de kısımlara ayrılmıştı. Her kısımda bir veya duruma göre iki kısım hekimi görev yapardı.
Kısım hekimlerinin görevi kendi bölgelerindeki tüm personele ve bakmakla yükümlü oldukları kişilere sağlık hizmeti vermekti. Yani şimdiki aile hekimliği sisteminin daha ileri uygulamasıydı. Kısım hekimi kendi sorumlu olduğu kısımdaki tüm personeli bilir ailesini tanır bölgenin özelliklerini ve çalışma koşullarını yakından takip ederdi. Sağlık hizmetlerinin bu kadar yaygınlaşmasından önce bu bölgelerde hekim az sağlık ocakları kısıtlıydı. Kısım hekimi sadece kendi personeline değil, halka da sağlık hizmeti vermekteydi. Vatandaşlar doktor vagonunu takip ederek sağlık hizmeti alırlardı. Bu hizmet o günkü şartlar düşünüldüğünde gerçekten çok önemliydi. Garların ve çevresinin temizliği kahve ve büfelerin sağlığa uygun ürün satıp satmadıkları genel hijyen kurallarına uyup uymadıkları gibi halk sağlığı denetlemesi yapılırdı. İşçiler için iş ve iş sağlığı hükümlerini uygular, 6 aylık periyodik muayeneleri ve işyerlerini denetlerdi.
– Doktor vagonunda hangi yıllar çalıştınız?
Doktor vagonuyla 1982 yılında mecburi hizmette TCDD Zonguldak kısım hekimliğine atandığımda karşılaştım. Doktor vagonu normal yolcu vagonu büyüklüğünde, dışında pirinç levha üzerine büyük harflerle “DOKTOR” yazan vagondu. İçerisine girince bekleme salonu, kompartımanlar, doktor muayene odası, dinlenme kompartımanı, mutfak, tuvalet ve banyo bulunmaktaydı. Yük trenlerine bağlı olarak turne yapıldığından sobayla ısıtılıyordu.
