W- Türkiye ve Avrupa’da yerli ve yabancı müvekkillerine hukuki danışmanlık hizmetleri sunan Avukat Oğuz Kara, son günlerde çalışanların en müzdarip olduğu konu yöneticilerin kendilerine yaptığı mobbingle ilgili cevabı merak edilen sorularımızı yanıtladı.
Son günlerde herkesin dilinde mobbing deyimi var. Peki, mobbing nedir?
O.K.- Mobbing esasında İngilizce bir kelime. Dışlama, rahatsız etme, psikolojik şiddet ve taciz etmek olarak ifade edebileceğimiz bir anlama geliyor. İş hukukunu ilgilendiren anlamıyla ise, işyerinde bir çalışanı özellikle hedef gözeterek kötü davranma, yok sayma, haksızlığa maruz bırakma, rahatsız etme ve psikolojik şiddet uygulama olarak özetlenebilir.
W- Mobbing yalnızca yöneticilerin veya işverenin çalışana uyguladığı psikolojik şiddet midir?
O.K.- Yaygın olarak düşünülenin aksine mobbing yalnızca işveren ya da üstler tarafından uygulanan değil diğer çalışanlar tarafından uygulanan psikolojik şiddeti de kapsıyor.
W- Peki, mobbinge örnek olabilecek davranışlar neler?
O.K.- Çalışanın kendini göstermesini, ifade etmesini engellemek, sözünü kesmek, çalışanı yüksek sesle azarlamak, hakaret, sürekli eleştiri, yok saymak, iletişimin kesilmesi, asılsız söylenti, hoş olmayan imalar, nitelikli iş verilmemesi, çalışana anlamsız işler verilip sürekli yerinin değiştirilmesi, çalışana ağır işler verilmesi, fiziksel şiddet tehdidi, cinsel taciz, çalışma yaşamında yalnızlaştırma, alaya alınma gibi davranışlar örnek olarak verilebilir.
Ancak bu çok önemli: yukarıda örneklediğim ve bu örneklere benzer durumların bir veya birkaç kez meydana gelmesi mobbingin oluşması için yeterli değil. Bu davranışların sürekli ve sistematik biçimde vuku bulması gerekiyor.
Yani, Yargıtay’ın birçok kararında ortaya koyduğu üzere, süreklilik göstermeyen ya da anlık öfkeyle ortaya çıkan geçici davranışlar, belli bir kişiyi ya da kişileri hedef almayan olumsuzluklar mobbing olarak nitelendirilemez.
O.K.-Esasında bahsettiğiniz gibi bir durum dolaylı olmanın ötesinde çalışana karşı yapılan bariz bir psikolojik tacizdir. İşverenin çalışanı koruma ve gözetme borcu, işverenin çalışanı diğer çalışanlardan gelecek saldırılara karşı da korumasını da kapsamaktadır. Hatta işverenin hangi durumların psikolojik taciz oluşturduğu konusunda çalışanlarına eğitim vermesi gereklidir. Böyle bir durumda işverene sorumluluk yüklenebilmesi bakımından bu olumsuz durumun çalışan tarafından işverene bildirilmesi çalışanın lehine olacak ve işverenin hemen önlem alması gerekecektir.
W- Kişi mobbing durumunda ne yapmalı?
O.K.- Mobbing uzun zamandır var olan ancak adı yeni yeni koyulan bir olgu. Bu olumsuzluğa her an herkesin maruz kalması mümkün bu yüzden bu konuda haklarımızı bilmemiz ve gerektiğinde haklarımızı arama cesaretini göstermemiz çok önemli. Ülkemizde iş hukuku uzun yıllardır önceliği işçiye vermekte. İş Kanunu, işçiyi, işverene karşı koruyup haklarını güvence altına almayı amaçlıyor ve yargının işleyişi de buna paralellik gösteriyor.
Mobbinge maruz kaldığını düşünen bir çalışan öncelikle durumu uzlaşmacı ve çekişmesiz bir yol izleyerek ve konuşarak sonlandırmayı denemeli. Ancak bu şekilde sonuç alamazsa kanunların kendisinden yana olduğunu ve hakkını eğer gerekli yolları izlerse elde edeceğini unutmamalı.
W- Mobbinge maruz kalan çalışanın başvurabileceği yollar neler?
O.K.- Mobbing iş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenle fesih sebeplerinden biri olduğu gibi aynı zamanda durumun niteliğine göre maddi ve manevi tazminat sebebi. Bu bakımdan yazılı haklı fesih bildirimi yapabilir.
Ancak mobbinge dayanarak işten ayrılmak isteyen kişinin unutmaması gereken en önemli husus bu iddiasını ispat etme yükünün kendisinde olduğu. Yargılama sırasında mobbinge uğrandığının kanıtlanabilmesi gerekiyor.
Kişi mobbinge maruz kaldığını düşünüyorsa aşağıdakileri yapmalarını öneriyoruz:
- Kronolojik olarak uğradığı olumsuzlukları not almak,
- Kendisine yöneltilmiş olumsuz davranışlara örnek olabilecek her türlü elektronik posta, mesajlaşma ve buna benzer yazışmayı saklamak,
- İşverenin yargılamada başvuracağı ilk savunma “performans” olacağından işini düzgün ve sorunsuz yaptığını, kendisine verilen işleri makul süreler içinde yerine getirdiğini gösterir her türlü yazışma, rapor vs delilleri saklamak,
- Eğer varsa diğer çalışanlara sağlanan ancak kendisine sağlanmayan menfaatleri, kendisinin mahrum kaldığı olumlu durumları ve yine bunlara dair yazışmaları kayıt altına almak,
- Eğer durumdan kaynaklanan bir psikolojik rahatsızlık oluşmuşsa buna dair raporları, kullanılan ilaçların reçetelerini saklamak.
Mobbingin ispatlanmasında yukarıdaki unsurlar büyük önem taşımaktadır. Çünkü, mobbingin olduğu bir işyerinde en önemli delil olan tanık delilinden yararlanmak her zaman mümkün olmayacaktır. Gerçekten de fiiliyatta halen işyerinde çalışan tanıklar davacı lehine ifade vermekte zorlanmaktalar.
W- Mobbinge söz konusu ise çalışan hangi tazminat kalemlerini isteyebilir?
O.K.- Bu cevap somut olaya göre değişir.
Çalışanın en az 1 yıllık çalışma süresi varsa ve mobbingi gerekçe gösterip haklı fesih yoluna başvurarak çıkması halinde, çalışan kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.
Olayın şartlarına göre kötü niyet tazminatı veya ayrımcılık tazminatı istemek mümkündür.
Somut olaya göre Türk Borçlar Kanunu, Türk Medeni Kanunu ve diğer mevzuatta öngörülen tazminat haklarından yararlanmak da mümkün olabilecektir.
W- Av. Oğuz Bey değerli görüşlerinizi paylatığınız için teşekkür ederiz.
