Sabancı Üniversitesi ve Nova Southeastern University araştırmacıları yürüttükleri biyomühendislik projesi kapsamında, şimdiye kadar geliştirilen tüm immünoterapi yöntemlerinden daha etkili olması beklenen ve geniş çaplı uygulamalara olanak sağlayacak kişiye özel bir tedavi yöntemi geliştirdi.
Yeni yöntemde; proje yürütücüsü olan Sabancı Üniversitesi mezunu biyomühendisler Tolga Sütlü (SUNUM Araştırmacısı) ile Adil Doğanay Duru (ABD Nova Southeastern University Araştırmacısı) ve Sabancı Üniversitesi Öğretim Üyesi Batu Erman’ın imzası var.
İlk olarak melanomda kullanılması planlanan bu yeni yöntemde, kansere bağlı ölümleri azaltmak amacıyla hücre transferine dayalı bir tedavi geliştirilmesi hedefleniyor. Tedavi yaklaşımının temelinde biyomühendislik teknikleriyle genetik olarak modifiye edilmiş bağışıklık sistemi hücrelerinin hastalara nakli yatıyor. Hücresel immünoterapi olarak adlandırılabilecek bu tip yaklaşımlarda, hastadan alınan kan örneğinden elde edilen bağışıklık sistemi hücreleri kanser hücrelerini özel olarak tanıyıp sağlıklı hücrelerden ayırt edebilecek şekilde genetik olarak modifiye ediliyor. Genetik olarak programlanmış hücreler hastaya geri verildiğinde vücuttaki tümör hücrelerini bularak öldürebiliyor, dolayısıyla kanserle hücresel düzeyde bir savaşı sürdürebiliyorlar.
Sağlıklı dokulara zarar vermeyen bir tedavi artık mümkün
Bu yaklaşım kullanılarak aktarılan genler sayesinde, NK hücrelerinin kansere özgü molekülleri tanıyarak kanser hücresiyle sağlıklı hücreyi birbirinden ayırt etmesi sağlanıyor. Böylelikle, hazırlanan hücreler sağlıklı dokulara zarar vermeden sadece kanserli hücreleri bulup onları öldürebilecek kapasiteye sahip oluyor.
Yöntem ayrıca immünoterapilerin etki alanını genişleterek birçok yeni tedavi yönteminin gelişimini de hızlandırıyor.
Araştırmacılar bu özel tekniği şöyle açıklıyor: “Bağışıklık sistemimizde bu gibi tedavi yaklaşımları için kullanılabilecek iki ana grup hücre var. Bunlardan birincisi ve daha popüler olanı T hücreleri, diğeri ise NK (Natural Killer – Doğal Öldürücü) hücreleri. Son yıllarda en çok ön planda olan ve kanser tedavisinde çığır açan hücresel immünoterapi yaklaşımlarında başı CAR-T hücreleri çekiyor. Şu anda büyük bir klinik başarı göstermekte olan CAR-T hücreleri kanser hücrelerinin yüzeylerindeki molekülleri hedefleyerek onları sağlıklı hücrelerden ayırt edip öldürebiliyor. Bu çalışmada geliştirilen TCR-NK hücreleri ise CAR-T hücrelerinden daha farklı bir mekanizmayla çalışıyor. Kanser hücrelerinin sadece yüzeylerindeki değil içlerindeki molekülleri de hedefleyebilen, yani CAR-T hücrelerinin ulaşamadığı yerlere ulaşabilen hücreler olarak ön plana çıkıyor.”
Tedavi diğer kanser türleri için de kullanılabilecek
İlk aşamada melanom (bir tür cilt kanseri) için laboratuvarda hücreler ve fareler üzerindeki deneylerinde başarılı sonuçlar elde eden Sabancı ve Nova Southeastern University’deki araştırma ekibi, tekniği prostat kanseri ve sarkoma gibi diğer kanser türlerine de uyarlayabilecek. Hücre içi değişik gen tasarımları temeline dayanan yöntem ile daha farklı kanser türleri ve enfeksiyon durumlarının da tedavisindeki başarı şansı artmış ve tedaviler sonucundaki yan etkiler ciddi oranda azaltılmış olacak.
Laboratuvar deneylerindeki başarının ardından, üç yıl sürmesi öngörülen klinik öncesi çalışmalar ise yakın zamanda başlayacak.
