Lyme hastalığına Borrelia burdorferi bakterisi neden olur ve enfekte kenelerin ısırması sonucu bulaşır.

Bulaşma

Birçok memeli türü bu bakteri ile enfekte olabilmekle birlikte geyikler en önemli rezervuarlardır. Bulaşma, enfekte İxodes cinsi kenelerin yetişkin veya olgunlaşmamış formlarının insanı ısırmaları sonucu oluşur. İnsan enfeksiyonlarının çoğu olgunlaşmamış keneler tarafından ısırılmayla meydana gelir. Bunun sebebi, olgunlaşmamış kenelerin 2 mm’den daha küçük olmaları nedeniyle vücut üzerinde tespit edilmelerinin güç olmasıdır. Bunlar genelde ilkbahar ve yaz aylarında daha aktiftirler. Yetişkin keneler vücuda tutunduğunda daha kolay tespit edildiğinden hastalığı bulaştırmadan çıkarılma imkânı daha fazladır. Yetişkin keneler daha çok kış aylarında aktiftir.

Keneler, insan vücudunun herhangi bir yerini tutulabilir. Ancak genellikle kasık, koltukaltı ve kafa derisi gibi zor görülen bölgelerde bulunurlar.

Lyme hastalığı kişiden kişiye temas, öpüşme veya cinsel ilişkiyle bulaşmaz.

Belirtiler ve Bulgular

Kene ısırmasından 3-30 gün sonra aşağıdaki belirtiler görülür:

• Yorgunluk, titreme, ateş, baş ağrısı, kas ve eklem ağrıları ve lenf bezlerinde şişme görülür.
• Eritema migrans (EM) denilen “ boğa gözü” görünümünde, genişleyen bir halka şeklinde kırmızı bir döküntü görülür. Enfekte kişilerin % 70’ inde görülür ve kene ısırığının olduğu yerde 3-30 gün içinde (ortalama 7 günde) başlar.
• Bazı kişilerde kene ısırığının olduğu yerde 1-2 gün içerisinde kaybolan küçük yumru veya kızarıklık olabilir. Bu lyme hastalığının belirtisi değildir.

Hasta bu aşamada tedavi edilmezse haftalar içerisinde enfeksiyon vücudun diğer bölgelerine yayılabilir ve aşağıdaki belirtiler oluşur:

• Vücudun diğer alanlarında ek EM lezyonları,
• Yüz paralizisi (yüzün birinde veya her iki tarafta kas tonusu kaybı),
• Beyin zarı iltihabı nedeniyle şiddetli baş ağrısı ve ense sertliği,
• Büyük eklemlerde ağrı ve şişlik,
• Kalp çarpıntısı ve baş dönmesi,

Bu belirtilerin birçoğu tedavi olmadan da haftalar veya aylar içerisinde ortadan kalkmaktadır. Ancak tedavi edilmemiş kişilerde aylar ve yıllar içerisinde ilave komplikasyonlar gelişebilir

• Hastaların yaklaşık % 60’ında aralıklarla gelişen şiddetli eklem ağrısı ve şişmesi ile seyreden eklem iltihabı görülebilir. Özelliklede diz eklemi olmak üzere daha çok büyük eklemler etkilenir.
• Hastaların % 5’i kadarında kronik merkezi sinir sistemi şikayetleri
• Hastaların yaklaşık % 10-20’sinde antibiyotik ile tedavisine rağmen aylar ve yıllarca süren tekrarlayıcı belirtiler görülebilir. Bunlar: kas ve eklem ağrıları, uyku bozuklukları, yorgunluk gibi belirtilerdir. Bu belirtilerin sebebi tam olarak bilinmemektedir. Buna “Tedavi Sonrası Lyme hastalığı sendromu” denir.

Tanı ve Tedavi

Lyme hastalığı tanısı semptomlara ve fizik muayene bulgularına (örn, döküntü) ve de enfekte keneye maruz kalma hikayesinin varlığına dayanmaktadır. Tanıda laboratuvar testleri de yardımcı olur.

Lyme hastalığı vakalarının çoğu birkaç haftada başarılı bir şekilde antibiyotik ile tedavi edilebilir. Lyme hastalığının erken dönemlerinde uygun antibiyotiklerle tedavi edilen hastalar genellikle hızlı ve tamamen iyileşir

Yolcular için Risk

Yolcular için risk genellikle düşüktür. Asya, Avrupa’nın doğusu, batısı ve ortası ve ABD’deki ormanlık bölgelerde Lyme hastalığı odakları vardır. Yaygın olarak bulunduğu bölgelerdeki kampçılar ve dağlık bölgelerde dolaşanlar için enfeksiyon riski mevcuttur.

Korunma

Lyme hastalığı 2002 den beri aşısı üretilmemektedir. Kene istilasının bulunduğu yerlerden ve kenelerden uzak durulmalı ve kenelere doğrudan temastan kaçınılmalıdır. Yüksek ot ve yapraklardan, çalılık ve ormanlık alanlardan kaçınılmalıdır. Bu gibi yerlerde yolların merkezinden yürünmelidir.

% 20-30 DEET (N, N-dietil-m-toluamid) ihtiva eden kovucular, uygun bir şekilde kullanılmalıdır.

%0.5 Permetrin içeren giyim ve çadır eşyaları kullanılmalıdır.

Eğer cilde bağlı bir kene bulunursa, panik yapılmamalıdır. Kene mümkün olduğu kadar çabuk bir biçimde çıkarılmalıdır. Bunun için mümkün olduğunca cildin yüzeyine yakın yerden keneyi kavramak için ince uçlu cımbız kullanılmalıdır. Kene çıkarılırken bükmeden veya sarsmadan direk yukarı doğru çıkarılmalıdır. Eğer ciltte kenenin ağzı gibi bir bölümü kalırsa bunlarda cımbızla çıkarılmaya çalışılmalıdır. Eğer kalan parçalar kolayca çıkarılamıyorsa cilt iyileşmeye bırakılmalıdır.

Kene çıkarıldıktan sonra, kene ısırık alanı ve eller alkol, iyot veya sabunla suyla iyice temizlenmelidir.

Kene parmakla asla ezilmemelidir.

Eğer bir kene çıkarma işleminden birkaç hafta içinde bir döküntü veya ateş gelişirse, doktora başvurulmalıdır. Kene ısırma hikayesi hakkında doktora bilgi verilmelidir.

Seyahat Dönüşü Öneriler

Lyme hastalığı görülebilen bir bölgede yaşıyor veya son zamanlarda böyle bir bölgeye seyahat ettiyseniz ve bir kene ısırığı yada herhangi bir belirti söz konusu ise tıbbi yardım almalısınız. Tıbbi yardım alınırken seyahat ve kene ısırma hikayesi hakkında bilgi verilmelidir.