Salep orkide ailesine mensup bir bitkinin kökleri kullanılarak yapılan son derece şifalı bir içecektir. Bitkiler yararlı bileşiklerin yapımını genellikle yeşil kısımlarında gerçekleştirirler, burada başlıca kaynaklar kökten gelen su, mineraller, yaprağın havadan aldığı karbondioksittir.
Dr.Yavuz Dizdar
Gereken enerji ise güneş ışıklarından karşılanır. Ancak sentezlenen maddelerin önemli bir kısmı bitkinin yeşil kısmında tutulmaz, gövde üzerinden köklere aktarılır ve burada depolanır. Hatta kök bu maddelerin bir kısmını çevresine salgılayarak buradaki mikroorganizmaları da besler, zararlıları uzaklaştırır, faydalı mikroorganizmaların yaptıkları da kök aracılığıyla alınarak gövdeye taşınır. Bizim salebi elde ettiğimiz kaynak orkidenin kök yumrularıdır, bitkinin sentezledikleri bu yumrularda yoğunlaştırılır.
Kök yumrusumantık olarak patates gibi. Ancak orkideler patatese göre çok daha karmaşık ve özellikli bileşikler sentezlerler, yumru yapıları da farklıdır. Patateste hakim olan şeker inciri nişastadır, salepte ise mannan hakimdir, esas fark da burada ortaya çıkar. Mannan da bir şeker zinciridir, ama sadece nişasta gibi kıvam vermekle kalmaz, aynı zamanda biyolojik açıdan işlevseldir. İşte bu özellikler de salebi beslenme amaçlı olmaktan tedavi edici olmaya çevirir. Salep bu nedenle geleneksel tıpta tedavi amacıyla kullanılır. En çok bilinen ve vurgulanan özellikleri solunum sistemi salgılarını yumuşatması, ifrazatın çıkarılmasını kolaylaştırmasıdır. Ama beri yandan bileşik şeker yapısının özelliği hastalık yapan virüslerin, bakterilerin ve parazitlerin çoğalmalarını da engeller, örneğin bağırsak solucanlarının tedavisinde yardımcı olur.
Salep bağışıklık sistemini güçlendirir mi?
Salep doğrudan ve dolaylı olarak bağışıklık sistemini destekler. Bu etki bir yandan hastalık yapan mikroorganizmaları ortadan kaldırırken, bir yandan da bağışıklık hücrelerinin etkinliğini artırır. Parazitlere olan etkisi olasılıkla doğrudandır, zira kökün solucanlara karşı korunması da aynı mekanizmayla gerçekleşir. Benzer durum hastalık yapan mikroorganizmaları etkilemesinde de geçerlidir. Ama içerikteki henüz bilinmeyen maddelerin bağışıklık hücrelerini uyarmaları tamamen başka bir mekanizmadır, bu bileşik şekerlerin etkisidir. Bileşik şekerler bakterilerin yüzey yapısına benzer özellik gösterdiklerinden bağışıklık sistemini bakteri olmasa da uyarıp hazırlarlar. Üstelik etki yerel değil, sistemiktir yani bütün vücuda yayılır.
Bağışıklık bütün vücudu etkilediğinden idrar yollarına da dolaylı bir iyileştirici etkisi olur. Bu etki vücudun başka bölgeler için de geçerlidir. Ama kökün henüz bilinmeyen başka bileşenleri de vardır; bunlar hemen hemen hiç araştırılmamış olan karmaşık proteinler ve uçucu yağlardır. Salebe özgül tadını ve kokusunu da olasılıkla bu yağlar verir ve bitkinin hafızasını vücuda taşır, malum yağlar bilgiyi aktarır ve işlevi düzenler. Salebin zihin güçlendirdiği varsayımı o nedenle çok mantıksız görünmemektedir. Bütün bunların yeni ortaya çıktığı iddia edilen corona virüs enfeksiyonlarından koruyup korumadığı henüz bilinmese de, bir olasılık olarak denenmeye değer görünür.
Piyasada hazır saleplerde durum nedir?
Salep tercihen taze hazırlanmalı, kaliteli süt kullanılmalıdır, içeceğin lezzeti ve şifa verici etkisi bu ikisinin birleşimiyle pekişir. Gerçek salep ucuz olmamakla birlikte, kullanılan miktar tatlı kaşığı düzeyinde olduğundan aslında çok pahalıya gelmez, aktardan kolaylıkla temin edebilirsiniz. Oysa piyasa işi saleplerin çoğu daha çok nişasta içerir, kıvam nişastayla tutturulur. Dolayısıyla cimri davranmanın gereği yoktur, fiyatı çok fazla etkilenmez. Beri yandan salebin vazgeçilmezi tarçın bileşenini de unutmayalım, şifa verici etkiyi pekiştirir.
