Dünya ekonomilerini inovasyon yeteneklerine göre sıralayan Küresel İnovasyon Endeksi, ingilizce ifadeyle Global Inovation Index (GII)’in 2020 yılı raporu 2 Eylül 2020 tarihinde Dünya Fikri Mülkiyet Hakları Örgütü (WİPO) tarafından yayınlanmıştır. Endeks her yıl düzenli olarak Dünya Fikri Mülkiyet Hakları Örgütü (WİPO), INSEAD ve Cornell Üniversitesi iş birliğinde hazırlanmaktadır. İnovasyon girdileri ve çıktıları olarak gruplandırılmış yaklaşık 80 göstergeden oluşan endeks, inovasyonun çok boyutlu yönlerini incelemektedir. Küresel İnovasyon Endeksinin çerçevesi gözünüzde canlanması adına Şekil 1’de verilmiştir.
Şekil 1: Küresel İnovasyon Endeksi (GII)’nin Yapısı
Kaynak: WIPO
Küresel İnovasyon Endeksi’ne göre 2020 yılında ilk 20’ye giren ülke ekonomileri Tablo 1’de sunulmuştur. Tablo 1’e göre öne çıkan bulgular şöyledir:
- İlk 3 sırayı 2019 yılında olduğu gibi sırasıyla İsviçre, İsveç ve ABD paylaşmıştır. Tabloda yer alan skorlara bakıldığında genel olarak skorlarda bir artış görülmediği, aksine azalış meydana geldiği görülmektedir. Ancak skorlardaki bu azalmanın bazı ülkeler hariç sıralamaları genel olarak değiştirmediği gözlemlenmiştir. Bunun nedeni raporda belirtildiği üzere Covid-19 pandemisinin ülke ekonomilerinde neden olduğu daralma ve araştırma ve geliştirme yatırımlarında neden olduğu kesintilerdir.
- İlk 20 ülke içerisinde en yüksek gelişme gösteren ülke ekonomisi 4 sıra birden yükselen Fransa ekonomisi olmuştur. Yeni durumda Fransa listeye 12. sıradan girmiştir. Diğer taraftan en yüksek gerileme gösteren ülke ekonomileri ise İsrail ve İrlanda olmuştur. İsrail 2019 yılında 10. sıradan 13. sıraya, İrlanda ise 12. sıradan 15. sıraya gerilemiştir.
- Birleşik Krallık 2020 yılında 1 sıra yükselerek Hollanda ile, Danimarka 1 sıra yükselerek Finlandiya ile yer değiştirmiştir.
Tablo 1: Küresel İnovasyon Endeksi, 2020
Kaynak: WIPO
Raporda Türkiye ile ilgili olarak yer alan son 3 yıla ilişkin istatistikler Tablo 2’de sunulmuş olup, bu tabloya göre öne çıkan bulgular şöyledir:
- Türkiye 2020 yılında Küresel İnovasyon Endeksinde bir önceki yıla göre 2 sıra düşüş göstererek 131 ülke ekonomisi arasında 51. sırada yer almıştır. İnovasyon girdi alt endeksinde ise bir önceki yıla göre artış göstererek 56. sıradan 52. sıraya yükselmiştir. İnovasyon çıktı alt endeksinde ise bir önceki yıla göre düşüş göstererek 49. sıradan 53. sıraya gerilemiştir.
- 2020 yılında inovasyon girdi alt endeksi inovasyon çıktı alt endeksinden daha iyi durumdadır.
- İnovasyon girdi alt endeks sıralamasında son 3 yılda en iyi performans 2020 yılında gösterilmiştir. Diğer taraftan inovasyon çıktı alt endeks sıralamasında son 3 yılda en düşük performans ise aynı yılda gözlemlenmiştir.
- Küresel İnovasyon Endeksi sıralamasında ise son 3 yılda en düşük performans 2020 yılında görülürken, en yüksek performans 2019 yılında görülmüştür.
Tablo 2: Küresel İnovasyon Endeksi Bulguları, Türkiye
Kaynak: WIPO
Küresel İnovasyon Endeksi’ne göre Türkiye, 37 üst orta gelir grubu ülke ekonomisi arasında 8. sırada yer alırken, Kuzey Afrika ve Batı Asya’daki 19 ülke ekonomisi arasında ise 4. sırada bulunmaktadır. Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) ile karşılaştırıldığında, Türkiye’nin performansı gelişmişlik düzeyi dikkate alındığında beklentilerin altında seyretmektedir.
Çıktı alt endeks puanının girdi alt endeksi puanına oranı anlamına gelen inovasyon etkililiği rasyosu, ingilizce ifadeyle Innovation Efficiency Ratio bir ülkenin girdileri ile ne kadar inovasyon çıktısı ürettiğini göstermektedir. Türkiye inovasyon etkililiği rasyosunda 2020 yılında 131 ülke arasında 0,6’lık oranla 131 ülke arasında 54. sırada yer almıştır. İnovasyon etkililiği rasyosu 2020 yılından itibaren Dünya Fikri Mülkiyet Hakları Örgütü (WİPO) tarafından yayınlandığından önceki yıllarla birlikte bir karşılaştırma sağlanamamaktadır.
Girdi ve çıktı inovasyon endekslerinin alt endekslerinde de 2019 ve 2020 yılları karşılaştırılmış olup, öne çıkan bulgular Tablo 3’te verilmiştir. Tablo 3’e göre;
- En yüksek performans gösterilen alt endeks 2020 yılında sırayla “Pazar gelişmişliği” iken 2019 yılında 40. sırada “Yaratıcı çıktılar” olmuştur.
- En düşük performans gösterilen alt endeks 2020 yılında sırayla “Kurumlar” iken 2019 yılında 2020 yılına benzer olarak 85. sırada “Kurumlar” olmuştur. Bu bulgudan aynı zamanda en düşük performans gösterilen “Kurumlar” alt endeksinin 9 sıra birden düşerek 2020 yılında daha da düştüğü görülmektedir.
- Bir önceki yıla göre en yüksek gelişme gösteren alt endeks 24 sıra yükseliş gösteren “Pazar gelişmişliği” alt endeksidir. Bu endeksi sırasıyla 14 sıra yükseliş gösteren “Pazar gelişmişliği” ve 4 sıra yükseliş gösteren “İnsan sermayesi ve araştırma” endeksi izlemiştir.
- Bir önceki yıla göre en düşük performans ortaya koyan alt endeks 13 sıra gerileme gösteren “Altyapı” alt endeksidir. Bu endeksi sırasıyla 10 sıra gerileyen “Yaratıcı çıktılar” ve 9 sıra gerileyen “Kurumlar” endeksi takip etmiştir.
Tablo 3: Girdi ve Çıktı İnovasyon Alt Endeksleri, Türkiye
Kaynak: WIPO
5 nolu “İş gelişmişliği” bölümünde 5.2. kodlu “İnovasyon bağlantıları” altında 5.2.1 kod ile yer alan Üniversite/Sanayi Araştırma İşbirliği endeksinde Türkiye’nin son iki yıllık gelişimi ise şöyledir: Türkiye Üniversite/Sanayi Araştırma İşbirliği alt endeksinde 2020 yılında 37 puanla 88. sırada yer alırken 2020 yılında 18 sıra birden yükselerek 40,6 puanla 70. sıraya yerleşmiştir. Bu bulgudan Üniversite-Sanayi İşbirliği programlarının endekse önemli katkı sunduğu anlaşılmaktadır.
Raporda Dünyayı etkisi alan Covid-19 pandemisinden dolayı 2020 yılında dünya ülkeleri araştırma ve geliştirme (AR-GE) yatırımlarına ayırdıkları pay düşüş göstermiştir. Diğer taraftan küresel olarak bazı ülkeler hariç ülke ekonomik büyüme hızlarında düşüş trendi öngörülmektedir. Bu nedenle Türkiye özelinde sunulan yukarıdaki bulgular çok olumsuz bir tablo çizmemelidir. Ancak bu durum ülkemizi ilerlemeden ve daha ön sıralara girmeden alı koyacağı anlamı taşımamalıdır. Türkiye nitelikli personel istihdamını ve şeffaflığı ilke edinerek ve verimsiz veya nispeten verimli alanlardan yüksek katma değerli alanlara daha fazla kaynak aktararak daha üst sıralara yükselmesi ve uluslararası arenada söz sahibi olması her zaman mümkündür. Ayrıca, 80 göstergeden oluşan endeks görev alanları itibarıyla neredeyse bütün kamu kurum ve kuruluşlarını ilgilendirdiğinden ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının bilimi rehber edinerek eş güdümlü çalışması ve süreci görmek adına belirli aralıklarla ilerleme raporları hazırlaması gerektiği unutulmamalıdır. Raporun ana ve alt endeksler açısından detaylı bir şekilde incelenmesi, atılacak adımlar ve alınacak politika tedbirleri açısından yol gösterici olacaktır. Üretilen yeni bilgi ve yöntemlerin sahada uygulanması anlamına gelen inovasyon ile inovasyon yetenek ve becerileri geliştiği ölçüde ülke ekonomileri gelişim göstereceği ve refah seviyelerinin artacağı aşikardır.
Faydalı olması ve farkındalık oluşturması dileğiyle.
Tevfik Bulut
https://tevfikbulut.net/
Sosyal Araştırma Yöntemleri Bilim Uzmanı
& Sanayi ve Teknoloji Uzmanı
Not: Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz veya kopyalanamaz.
Note: It can not be cited or copied without referencing.
Yararlanılan Kaynaklar
- Cornell University, INSEAD, and WIPO (2020). The Global Innovation Index 2020: Who Will Finance Innovation? Ithaca, Fontainebleau, and Geneva.
- WİPO, https://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/wipo_pub_gii_2020.pdf.
- Global Innovation Index, https://www.globalinnovationindex.org/analysis-indicator.
- https://tevfikbulut.com/2020/09/12/kuresel-inovasyon-endeksinde-turkiye-ne-durumda/
