W- Aile Hekimleri Dernekleri Federasyonu II.Başkanı Dr.Hacı Yusuf Eryazgan ile aile hekimliği sistemi özelinde görüşlerini alacağız. Hekim dernekleri içinde en büyük organizasyonsunuz, AHEF’i ve aile hekimliği sistemindeki ASM, Aile Hekimi ve Aile Sağlığı Elemanı rakamlarının tablosunu alabilir miyiz?
Y.E.- 72 İlde 18 bin üyesi olan bir sivil toplum kuruluşuyuz. Aile Sağlığı Merkezi sayımız 5 bin, 27 bin aile hekimi ve 24 bin aile sağlığı çalışanı var.
W- Aynı şekilde hamile anneden en yaşlısına kadar tüm nüfusu kapsayan tek hekim grubusunuz, özellikle takip-hedef nüfuslarınız ile hastalık gruplarınız nelerdir ve mümkünse bunlara ait genel veya bir hekime düşen ortalama nüfusları alabilir miyiz?
Y.E.- Bir hekime düşen ortalama nüfus 3209. Takip hedef nüfusumuz
gebeler,
aşılama dönemindeki bebek
ve 5 yaşa kadar çocuklar olmakla birlikte doğumdan ölüme kadar her bireyin takibi bizim için önemli. Genel hastalık gruplarımız; aslında tıp bilimi içindeki her branşın ilgilendiği bütün hastalara birey olarak yakınız. Akut kısa süreli çeşitli enfeksiyon hastalıkları olduğu gibi, gebelikte karşılaşılan hastalıklar, kronik hastalıklar dediğimiz birey ve toplum sağlığını etkileyen uzun dönem süregelen ve uzun dönem tedavi gerektiren Hipertansiyon, Diyabet, KOAH, Astım, Kr. Böbrek Yetmezliği gibi hastalıklar, üst solunum yolu enfeksiyonları ,alt solunum yolu enfeksiyonları, idrar yolu enfeksiyonları ,akutgastroenterit, peptik ülser,migren ,hiperemesiz gravidarum, vertigo ,döküntülü hastalıklar diş ağrısı ,miyalji,dorsalji ,iştahsız çocuk, bebeklerde kabızlık gaz şikayetleri geliyor. Bunların çok daha üstünde aslında ne için istendiği bilinmeyen rapor istekleri polikliniğimizi işgal ediyor
W- 2020 için önceliklerinizi paylaşır mısınız?
Y.E.- Şifa veren elin şiddete maruz kalması affedilemez. Dolayısı ile sağlıkta şiddetin önlenmesi maalesef birinci önceliğimiz ve CMUK’a caydırıcı ağır cezaların olduğu maddelerin konulması önlemek için önemli bir adım olacaktır.
İkinci önceliğimiz hem çocuklarımızın hem de toplumumuzun hayatını riske atan Aşı redleri konusu ve bu konuda da uygun yasal düzenlemelerin yapılması.
Üçüncü önceliğimiz sağlık raporları konusunda Aile Hekimleri üzerindeki angaryanın kaldırılması raporların düzeltilmesi.
Dördüncü önceliğimiz hak kayıplarımızla ilgili olarak tarafımızla ilgili ödeme sözleşme yönetmeliğine AHEF olarak müdahil olmak hak kayıplarını önlemek.
W- Aile Hekimlerinin iş yükü oldukça fazla mevcut sorumlulukları nelerdir?
Y.E.-Aile hekimliği uygulama yönetmeliği 4.maddesinin çeşitli hükümleri bunu çok geniş tutar, örneğin; 4-ç) Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak teşhis, tedavi, rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetlerini vermek. (Yani hastalığı teşhis et, tedavi et, tedavi edemediğin sorunları rahatlat, hastalara bilgi ver)
- d) Sağlıkla ilgili olarak kayıtlı kişilere rehberlik yapmak, sağlığı geliştirici ve koruyucu hizmetler ile ana çocuk sağlığı ve üreme sağlığı hizmetlerini vermek. (Yani sağlıkla ilgili konularda rehberlik yapmak doğru yönlendirmek, bilgilendirmek, bireye yönelik koruyucu hizmetleri vermek.)
- e) Periyodik sağlık muayenesi yapmak. (Bireyi düzenli aralıklarla sağlığı konusunda muayene etmek)
- f) Kayıtlı kişilerin yaş, cinsiyet ve hastalık gruplarına yönelik izlem ve taramaları (kanser, kronik hastalıklar, gebe, lohusa, yeni doğan, bebek, çocuk sağlığı, adölesan (ergen), erişkin, yaşlı sağlığı ve benzeri) yapmak.
Yani Aile Hekimi bireye doğrudan ulaşan, birey odaklı, biyo-psiko ve sosyal olarak bütüncül yaklaşan meslek grubudur.
W- İdeal Aile Hekimliği sistemi düşünceniz içinde mevcutla kıyaslayarak özet olarak anlatır mısınız?
Y.E.-Aile hekimliği uygulamasının en sorunlu tarafı vatandaş sorumluluğunun olmaması ve sistemin Aile Hekimi lehine desteklenmemesidir. Aile hekimi kendisine başvurmayan her hastanın sorumluluğunu almaktadır. Oysa bireyin sağlığını korumak için hiçbir sorumluluğu/zorunluluğu yoktur. Koruyucu aşılama çocuk ve gebe izlemlerde vatandaşın düzenli kendisine bildirilen zamanlarda başvurma zorunluluğu yoktur ama Aile Hekimi takip ve izlemleri zamanında yapmak zorundadır. Bu durum çalışmamız sırasında şevkimizi kırmakta haksız ücret kesintileri gibi cezai durumlara neden olmaktadır. Bu durumun temelinde vatandaşın kendi sağlığı konusunda da sorumlu olması önemlidir.
Ayrıca koruyucu sağlık hizmetini artıracak faaliyetlerin anlatılması konusunda Bakanlığımız biraz geri kalıyor. Bunun sonucu olarak hastane başvurularında ciddi artışlar söz konusu. Aile hekimi aynı zamanda hastane kapı tutucusu olarak koruyucu hizmet ağırlıklı sağlık politikaları ile etkin olsa bu gereksiz yığılma ve sağlık harcamalarının önüne geçmek mümkün.
Sistemde şu anda %15 aile sağlığı çalışanı dediğimiz Ebe ve Hemşire açığımız var. Bu durumu son 5 yılda artarak devam ediyor. Endekslersek; 5 milyonun üzerinde vatandaşın aile sağlığı çalışanı yok demektir.
Aile hekimliği koruyucu hekimlik dışında her işe koşturulmaya çalışılıyor. Kamudaki her sorunlu nokta aile hekimliğinin üzerine yıkılmak istenince aile hekimliği koruyucu hekimlik dışında her yere yama yapılmaya çalışılan bir sistem olarak kendi esas konusuna motive olamıyor.
W- Aile Hekimliği sistemi ile gelen başarılar nelerdir?
Y.E.-Aile hekimliğinin en önemli başarısı; %95 üzerinde aşılama oranları bağışıklama ile önlenebilir hastalıkların ciddi oranda azaltılması ve bebek, gebe, çocuk izlemleridir. Dünya üzerinde son 10 yılda aşı, bebek, gebe, çocuk izleme oranını artırıp anne-bebek ölümlerini düşüren başka bir ülke yok. Salgın hastalıkların önüne geçecek şeklide büyük bir başarı öyküsüdür.
Ayrıca birinci basamak tedavi hizmetlerine katkısı ile hastanelerin yükünü azaltmış ve çoğu birinci basamakta tedavi edilebilecek her vakayı tedavi etmiş böylelikle ülkenin üzerine düşen sağlık harcamaları noktasında katkı sunmuştur.
W- Aile Hekimliğinde ülke geneli uygulaması 10 yıl oldu, halkın sisteme bakışını geçen bu süre içinde ki değerlendirmenizi alabilir miyiz?
Y.E.-10 yılda halkımız Aile hekimliğini aslında çok sevdi, aile hekimliği sağlık bakanlığı içinde en çok takdir edilen sistemdir. Aile hekimi bireyin sağlık danışmanı olduğu kadar sağlık avukatı, tedavi eden, koruyan, her türlü sağlık probleminde en güvendiği kişidir. Ancak halkın koruyucu hekimliği talep etmesi için, başvuru çalışmaların hızlandırılması ve sorumluluklarının da arttırılması gereklidir.
W- Bazı ülkelerde Halk Sağlığı ayrı bir bakanlık olarak da var değil mi? I. Basamak Temel-Koruyucu sağlık hizmetleri olarak ihmal edildiğinizi düşünüyor musunuz?
Y.E.-Bakanlığımızın I.Basamağı önemsemesi gerektiğini biliyoruz. Çünkü ülke sağlığının ve sağlık verilerinin ana merkezi I. Basamak sağlık hizmetleridir. Biz Aile Hekimleri olarak üzerimize düşen görevi en iyi şekilde yaptığımızı ülke istatistikleri ile de gösterdik ve göstermeye devam edeceğiz.
2009 TÜİK verilerine göre; Bebek ölüm hızı bine 13.9 iken 2018 TUİK verilerine göre; bebek ölüm hızı binde 9.3’e düştü.
5 yaş altı çocuk ölüm hızı binde 10’ların altındadır.
Bu sayıları daha da azaltmak yine I. Basamak çalışanlarının olağanüstü çalışmaları ile mümkündür. Ne yazık ki Bakanlığımızın birinci basamağa verdiği sözler söylemden öteye gitmiyor verilen sözler maalesef tutulmuyor.
W- Güncel çözüm bekleyen konularınız nelerdir?
Y.E.- Şu anda en önemli sorun sağlıkta şiddet, hak kayıpları, sağlık raporları.
W- Sağlıkta şiddete karşı önlemler alındı, ASM’lerde bunun olumlu etkilerini gözlemlediniz mi?
Y.E.- Sağlıkta şiddetin artarak terör boyutuna gelmesi, planlı hareket eden şiddetin varlığına karşılık caydırıcı cezaların düzenlenmemesi, sağlık çalışanının hukuksal olarak avukatlık hizmetinin verilmesinden gayri bir çalışmanın olmaması sabrımızı taşma noktasına getirmiştir. Çalışma ortamımızda güvensiz ve tükenmiş durumdayız. Bu nedenle olumlu bir değişiklik yok.
W- Şiddetin kaynağına yönelik teşhisleriniz nelerdir ve çözüm için önerilerinizi paylaşır mısınız?
Y.E.- Şiddetin temel kaynağı birden fazla. Siyasiler her ne kadar sağlık şiddetini eleştirselerde, öncelikle kendilerinin kitlelere hitap ederken hekimler aleyhine sarf ettikleri olumsuz söylemlerini de gözden geçirmeleri gerekir.
Televizyon dizilerinde sağlıkta şiddet içeren sahnelerin varlığı, medyanın sağlıkta şiddeti küçümser tavırda haberler yapması, birilerinin darbı birilerinin saldırısı maalesef son zamanlarda sağlıkçıya dayak başlıkları ile verilerek olağanlaştırma ,sıradanlaştırma çabaları meslek grubumuz tarafından görülmekte ve çok üzüntü yaratmaktadır.
Bakanlığın sağlık hizmeti alımı noktasında kesin net kurallar koymaması alt yönetmeliklerin kanunlara uygun olmaması nedeniyle yaşanan karar mekanizma karmaşaları..
Eğitimle ilgili sorunlar, iletişim sorunları…
W- 30.09.2019 tarihinde “Sağlık Raporları Usul ve Esasları Hakkında Yönerge” yürürlüğe girdi, temelsiz-gereksiz rapor istemlerinden mağduriyetinizi belirtmiştiniz bu yönerge bir çözüm getirdi mi?
Y.E.- Hayır bir çözüm getirmedi aksine çok büyük handikapları var, durum bildirir tek hekim raporu gibi bir ucube üzerinden her konuya rapor istemenin yolu açıldı bir çok konuda sevk olanağı kaldırıldı.
W- Aile Hekimliği ile bağışıklama oranlarında başarılar gelmesine rağmen özellikle artan kızamık-aşı redlerine yorumunuzu alabilir miyiz?
Y.E.- Aşılama bireysel değil toplumsal bir olgudur. 2019 yılında Dünyada maalesef Kongo ve Samoa da ciddi kızamık vakaları görüldü ve de binlerce çocuk öldü. Yine yakın komşumuz Suriye’de Polio Çocuk Felci vakaları bildiriliyor. Bu ülkelerin geçmişine bakıldığında aşılama oranlarının oldukça yüksek olduğu ancak günümüzde ise ciddi aşılama oranında düşmelerin olduğu görülür. Dünya artık seyahatlerin kolaylaşması nedeniyle global hastalıklara gebe durumda ve bu gerçeği gören ülkeler kendi önlemlerini aldı. Bağışıklama konusunda kanuni zorunluluk düzenlemesi yaptılar. Ülkemizin coğrafi konumu nedeniyle bu hastalıklardan etkilenmemesi beklenemez. Fakat kanuni zorunluluk yok.
Ayrıca ne yazık ki son dönemde medyatik isimlerin açıklamaları, hurafeler, komplo teorileri, bilimsellikten uzak aşı çalışması olduğu söylenen gayriciddi atıflar, ile çok büyük bilgi kirliliği var. Bunlara inanan ve artan aşı reddi ile bulaşıcı salgınlardan en çok etkilenecek olanlar maalesef aşı reddi olan çocuklar. Bizim yaptığımız çalışmalar büyük bir salgını engelleme noktasında aşı redlerini önlemek için çok önemli.
W- İtalya ve Almanya örneğinde olduğu gibi özellikle kızamık aşısında yasal bir zorunluluk taraftarı mısınız?
Y.E.- Birey tercihleri toplum sağlığını olumsuz etkiliyorsa bağışıklama hizmetleri gibi zorunluluk kanunla ortaya konmalı. Kimsenin özel tercihi bir başkasını tehlikeye atmamalı. Özgürlüğümüzün sınırları, bir başka kişinin müdahale edebildiği yere kadardır.
W- Ülkemiz antibiyotik kullanımda hala üst sıralarda bu konudaki değerlendirmeniz ve çözüm önerilerinizi alabilir miyiz?
Y.E.- Hekim grubu olarak gereksiz antibiyotik kullanımını önlemek için eğitimliyiz. Fakat halkın bu konuda biliçlendirilmesi çok önemli. Basit gribal enfeksiyon soğuk algınlığı gibi antibiyotiğin gerekmediği hastalığının illa da antibiyotikle iyileşeceğini düşünen çok fazla kişi var. Bakanlığın kamu spotları afiş ve broşürlerle halkın sağlık okur yazarlığını arttırması gerekir. Antibiyotik isteği arzusu nedeniyle bir çok hekim arkadaşımızın şiddete uğradığı bir gerçektir. Burada toplumun sağlığa bakış açısının değiştirmenin yollarını aramak lazım antibiyotik isteği kulaktan dolma bilgilerle daha hızlı iyileşeceğim algısı ile oturmuş bir konu ne yazık ki .Tıpkı dumansız hava sahası gibi toplumsal bir farkındalık kampanyası gerekli.
W- Hak kayıplarınız olduğu basına yansıdı bunlar nelerdir ve özellikle Ödeme ve Sözleşme Yönetmeliği’ne yönelik değerlendirmelerinizi alabilir miyiz?
Y.E.-Aile hekimliği son 10 yılında bir çok açıdan hak kaybına uğradı. Bunlardan birincisi aile hekimliğinin temeli olan ASM’lerin işlerinin yürümesi için ödenen ödenek; elektrik, personel giderleri, su, kırtasiye, kira gibi onlarca kalemde %100 üzerinde artış olurken ödeneğin her yıl %4- %3 artması ve sonucunda ödeneğin sürekli hızlı bir şekilde erimesine neden oldu. İkinci konu ise aile hekimliği nüfusları hedef nüfus olarak 3 bin hedeflendiği için sürekli yeni birimler açıldı ve nüfuslar azaldıkça hakkedişimiz azaldı ayrıca gerçek ülke enflasyonu ile uyumlu olmayan artışlarla da hakkedişimiz eridi. Son 10 yılda ülke ekonomisine kazandırdığımız büyük kazancın yanında ödüllendirilmek yerine %40 oranında son 10 yılda kayıpla cezalandırıldık.
W- Sayfanızda Stratejik eylem planı taslağını yayınladınız, gerekçeleriniz ve talepleriniz nelerdir?
Y.E.- Birinci en büyük gerekçemiz 5 yıldır çok fazla artan ve çözüm bulamayan sağlıkta şiddet, ikincisi hak kayıplarımız ve artan iş yükümüz.
72 İlde 18 bin üyesi olan bir sivil toplum kuruluşu olarak sahadan aldığımız güçle kanuni haklarımızı kullanacağız.
20 Aralık 2019’da Ankara Ulus Meydanında son uyarımızı yaptık. Şubat ayı içerisinde 72 il derneğimizle birlikte organize edeceğimiz Ankara’da büyük bir miting planımız var daha sonrasında il derneklerimizden gelen geri dönüşlerle eylemlerimiz artarak devam edecek. Tabi ki birinci basamağın temsilcisi AHEF, sağlıkta bulunan diğer tüm STK’lara da bu konuda destek çağrısında bulunacak. Ve çalışan üyesini önemseyen STK’lar destek de verecektir
W- Bakanlık ile yaptığınız görüşmeler de 1.Basamak Hizmetlere yönelik uzlaşılarınız ve AHEF olarak kazanımlarınız gelişti mi?
Y.E.- AHEF in en büyük kazanımı Cumartesi nöbetlerini kanunla getiren Bakanlığın kanunla geri almasıdır. Bunun dışında son dönemde özellikle raporlar konusunda yaptığımız görüşmeler beyan ile bazı raporların alınmaması yönünde Gençlik Spor Bakanlığının yazısının yayınlanması, illerdeki bazı sorunları çözüm noktasına kavuşturmuş olmuş olmamız, Antalya’da iş bırakma nedeniyle 4483 den yargılanan hekimlerle ilgili soruşturmaların son bulması gibi. E-rapor konusunda sunduğumuz raporun doğrultusunda düzeltilen konular var. Her bulduğumuz ortamda aile hekimlerinin haklarını savunmaya devam edeceğiz.
W- AHEF olarak 2020 hedeflerinizi ve planlarınızı paylaşır mısınız?
Y.E.-2020 hedefimiz sağlıkta şiddeti bitiren adımlar ve etkin caydırıcı bir yasa .Ayrıca gerçekten aile hekimlerinin hak kayıplarının düzeltilmesi ve bu konuda yapılacak her çalışmanın içinde AHEF olarak müdahil olmak.
W- Değerli görüşlerinizi paylaştığınız için teşekkür ederiz.
