Marvel Sinematik Evreni’ndeki Thor karakteriyle ünlenen Chris Hemsworth, Alzheimer riskini arttıran, APOE4 geninden iki kopyasını barındırdığını söyledikten sonra , oyunculuğa ara vereceğini duyurdu. / Elif Beyza Taş – Gerçek Bilim
Alzheimer geniAPOE3 geninin bir kopyasına sahip olmak, Alzheimer riskini 2-3 kat arttırırken iki kopyasına sahip olmak 10-15 kat artırıyor. Fakat bu “risk”in anahtarı işte burada. Kopyalardan bir ya da daha fazlasına sahip olmak Chris’te ya da başka birisinde bunamanın en yaygın şekli olan Alzheimer’ın aynı şekilde gelişeceğini garantilemiyor.
Paylaşılan Haberlere Göre;
Hemsworth’un gelişen Alzheimer hakkında endişelerini milyonlarla paylaşma konusunda istekliliği alkışlanmalıdır. Bu da, hepimize sağlığımızı ve gelecekte hastalanma riskimizi azaltmamız için göz açmamızı hatırlatıyor. Alzheimer ve bunama genel olarak, dünya çapında sağlık sistemlerine meydan okuyacak şekilde ayarlanmıştır. Sadece Avustralya’da 500,000 bin bunama hastası olan insanlar yaklaşık 1.6 milyon bakıcı tarafından ilgileniyor. 2036 yılına kadar günlük 450 kişiye teşhis konulacağı tahmin ediliyor. Böylece APOE4’ün bunama hastalığına sebep olan uyarıcı risk, vakaların önlenmesinde önemli olabilir. Fakat her APOE4 genine sahip olan herkeste Alzheimer gelişmez. Bu, bazı insanlarda Alzheimer hastalığına neden olan, bazılarında ise olmayan genle etkileşime giren çevresel faktörlerin bir kombinasyonu olabileceği anlamına gelir.
APOE4’ün Alzheimer İle Ne İlgisi Var?
Çoğu Avustralyalı APOE3 ya da APOE2 genlerine sahiptir. Hemsworth gibi genetikten sahip olan APOE4 genin, Beyazlardaki oranı yalnızca %15 civarındandır. APOE gen tipi kolesterol ve trigliseritler gibi lipitlerin(yağların) metabolizmayı modüle etmedeki rolleriyle bilinir. APOE proteinin farklı versiyonlarının sentezini yapıdaki ince farklılıklar ile kodlar. APOE proteinleri kandaki lipoproteinlerin ayrılmaz bir parçası haline gelir. Bunlar, doktorunuzun kalp hastalığı riskinizi değerlendirmek için ölçtüğü yağ taşıyan parçacıklardır. APOE proteinleri beyinde lipit seviyesini ayarlamak için benzer bir fonksiyona sahiptir. Fakat Alzheimer bağlamında, araştırmalar beyin hücresindeki bütünlüğün etkileri üzerinde çalışıyorlar. Toplanan kanıtlar, APOE4 ‘ün beyin iltihabı ve hücresel hasar ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Solda normal, sağda küçülen Alzheimerlı bir hastanın beyni.
Alzheimer’dan Korunabilir Miyiz?
1.Kılcal Damarlarınıza İyi Bakın Beyinde hasarlı ve kan sızdıran damarlar (kılcal damarlar) iltihap oluşumuna, beyin hücrelerinin ölümüne ve bilişsel bozukluk oluşturma eğilimindedir. Aslında beyin hasarına sebep olan Alzheimer hastalığın en erken sinyali,hasarlı kılcal damarlardır. APOE4 gen tarafından dizginlenmiş protein, beyindeki kılcal damarları daha az destekleyebilir. APOE4’ün kandaki spesifik lipoprotein ve protein komplekslerinin miktarını artırır ve beyin kılcal damarlarına sessizce zarar vererek bunların sızmasına neden olduğunu öne sürdük. Ayrıca doymuş yağlar açısından zengin olan Doğu tarzı yiyeceklerle beslenen farelerde daha fazla kılcal damar sızıntısı görüyoruz. APOE proteinlerinin lipid metabolizmasına nasıl aracılık ettiği ve insanlarda kılcal damar sağlığı arasındaki ilişki ne yazık ki tam olarak anlaşılamamıştır. Fakat biz, kalbe iyi gelen yiyecekleri tüketmenin beyne de iyi gelmesi gerektiğini güvenle söylemek için altmış yıllık araştırma bilgisine sahibiz. Özellikle de APOE4 genine sahip insanlar için geçerlidir. Eğer APOE4 genine sahipseniz ve Alzheimer riskini azaltmak istiyorsanız sağlıklı bir diyet yapmanız iyi bir başlangıçtır olacaktır.
2. Beyninize Müsaade Edin “Beyninize müsaade etmek” için gereksiz uyarıları azaltmak, hayatınızın onlarca yılı boyunca büyük bir etkiye sahip olabilir. Eğer APOE4 gene sahipseniz önemli bir husus olabilir. Bunun nedeni, APOE geninin beynin enerjiyi nasıl kullandığıyla da bağlantılı olması ve bunun da daha fazla oksidatif strese ve hasara yol açabilmesidir. Henüz insanlarda sağlam veriler toplamamış olsak da, ara sıra dijital detoks yapın, biraz dinlenme süresi planlayın ve yapabiliyorsanız gereksiz stresten kaçının.
Apoe4 Geni İçin Test Yapmalı Mıyız?
Bazı insanlar, özellikle ailesinde Alzheimer geçmişi olan kişiler varsa APOE4 geni için test yaptırmalıdır. Ancak genetik testler tedavinizi değiştirmeyecekse (örneğin, beyin hasarının ilerlemesini yavaşlatmak için belirli ilaçları almak) ya da Alzheimer riskinizi en aza indirmeyecekse test yaptırmak gereksiz olacaktır. Ailemizin bize hediye ettiği genleri değiştiremeyiz, ama çevremizi değiştirebiliriz. Yanlış diyetler, içtiğiniz her damla alkol, obezite ve diyabet, yüksek kan basıncı ve hareketsizlik zamanla damar sağlığına daha kötü katkıda bulunur ve bunama riskinizi arttırır.
Hala Alzheimer için bu risk faktörlerinin APOE4 geni ile nasıl etkileşime girdiğini öğreniyoruz. Ancak APOE4 gene sahip olsak da olmasak da bunama riskimizi en aza indirmek için hepimiz daha fazla sorumluluk almaması için hiçbir neden yok.
John Mamo, John Curtin Seçkin Sağlık Bilimleri Profesörü, Direktör, Curtin Sağlıkta İnovasyon Araştırma Enstitüsü, Curtin Üniversitesi
Kaynak:https://www.sciencealert.com/alzheimers-gene-doesnt-guarantee-dementia-heres-what-you-can-do-to-reduce-risk
https://www.gercekbilim.com/alzheimer-geni-tasisaniz-da-alzheimer-riskini-dusurebilirsiniz/ .
