Bağırsak mikrobiyotası ile ilgili çalışmaları birkaç on yıldır katlanarak devam ediyor ve bağırsaklardaki mikroorganizmaların beden ve zihin sağlığımız üzerindeki etkileri gitgide daha çok aydınlatılıyor. Ağırlıklı olarak bakteriler üzerinde yürütülen çalışmalara karşın Amerika’da Weill Cornell Tıp Fakültesi’ndeki araştırmacılar bağırsak mantarları üzerinde araştırmalar yürüttü. Ekibin gerçekleştirdiği preklinik çalışmada bir grup mantarın bağırsakları çeşitli hasarlara karşı koruduğu ve sosyal davranışlarımızı etkilediği bulundu. Bağırsak – bağışıklık – beyin ekseni birbiriyle bağlantılı çok sayıda organ ve mekanizmanın etkileşim içinde çalıştığı bir yapıdır. Bu eksende mantarların salgıladığı moleküler sinyaller sinir sisteminin bağışıklığını ve mental yapımızı da etkiliyor.
Daha önceden hep bakteriler üzerinde yoğunlaşan çalışmalar arasında bağırsak mantarlarının bağışıklık ve sosyal davranışlar üzerindeki etkisinin ortaya çıkarılması sağlık açısından çok önemlidir. Mantarların sinir sistemini nasıl etkilediği ve hangi kimyasal molekülleri salgılayarak bağırsak – bağışıklık – beyin eksenine müdahalede bulunduğuyla ilgili doğrudan kanıtlar bulundu.
Bağırsak Mantarları Epitel Dokuya Yardım Ediyor
Bağırsakların vücudumuzda ne iş yaptığını hepimiz kabaca biliyoruzdur. Sindirime uğrayan besinlerin kontrollü bir şekilde kana aktarılması ince bağırsağın başlıca görevidir. Ancak bir de burada yaşayan milyonlarca mikroorganizmanın kana karışmaması gerekir. İşte burada bağırsak duvarına çok iş düşer. Vücudun ihtiyacı olan su ve besinlerin geçişine izin verirken mikroorganizmalara geçit vermemesi gerekir.
Araştırmacılar, fareler üzerinde yaptıkları çalışmalarda belirli mantar gruplarının bağırsak duvarında yığılmalar yaptığını fark etti. Bağırsak mantarları epitel duvarda gelişi güzel yayılmıyorlar, belirli yerlerde kümeleniyordu. Ekip bu noktaları tek tek haritaladı. Kontrol grubu farelerde ise bağırsaklardan mantarlar arındırıldı ve bağırsakların epitel duvarlarında herhangi bir mantar kümelenmesinin oluşmadığından emin olundu. Araştırmacılar bir sonraki adımda bağırsak duvarında mantarların ne işe yaradığını anlamak için fareler arasındaki fizyolojik farklara baktı.
Bağırsak duvarlarında mantarların biriktiği ve kümelendiği fareler bağırsak duvarına zarar verecek enfeksiyonlara karşı daha iyi bir korumaya sahip görünüyordu. Örneğin bağırsaklarda hasara neden olabilecek bir yaralanma veya enfeksiyon olduğunda mantarlar bağırsakların daha zarar görmesini engelliyordu. Mantarlardan oluşmuş kaleler bağırsak epitel hücrelerini koruyordu.
Mantarların fiziksel koruma sağlamasının yanında araştırmacılar mantar topluluklarına sahip farelerin daha sosyal olduklarını da keşfettiler. İki fare grubunun karşılaştırıldığından bahsetmiştik. Bağırsak mantarları bulunan fareler, mantarlardan arındırılmış fare gruplarından daha sosyal davranışlar sergiliyordu.
T Hücreleri Sinir Sistemini Etkiliyor
Gelelim işin moleküler kısmına. Mantarların sağladığı koruma ve sosyal davranış nitelikleri T hücrelerini etkilemelerinden kaynaklanıyor. Mantarların varlığında bağışıklık sisteminin kilit hücrelerinden biri olan T hücreleri iki önemli sinyal proteini salgılıyor: Interleukin-22 (IL-22) ve IL-17. Mantarların tetiklediği IL-22 molekülü epitel dokuda faaliyet göstererek bağırsak epitel duvarını güçlendiriyor. IL-17 ise kan dolaşımına nüfuz ederek nöronlara ulaşıyor ve onları etkiliyor. Tabi burada sadece IL-17 reseptörü bulunan nöronların bu molekülden etkilendiğinden bahsetmemiz gerek. Tüm sinir sisteminin etkilenmesi gibi bir durum söz konusu değil.
Bilim insanları şimdi elde ettikleri bulguların bir adım ötesine geçmeyi planlıyor. Hayvan modelleri üstünde yapılan bu keşiflerin daha ayrıntılandırılması gerekli. Moleküller arasındaki etkileşimlerin daha iyi anlaşılması ve beyin – bağırsak sistemi arasındaki ilişkide mantarların rolünün aydınlatılması gelecekte bunlarla ilgili hastaların ve sendromların da tedavi edilmesinde büyük fayda sağlayabilir.
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
www.sinirbilim.org/bagirsak-mantarlari
