Yeni yapılan araştırmaya yeşil çay, zerdeçal, garcinia cambogia gibi gıda takviyelerinin karaciğer toksisitesiyle ilişkisi olduğu ortaya kondu. Türkiye’de bu gıda takviyeleri zayıflama, eklem ağrıları gibi durumlarda kullanıldığından dikkat edilmesi gerekiyor.
Ann Arbor’daki Michigan Üniversitesi’nden sağlık araştırmacıları, 2017-2021 yılları arasında 9.685 kişiyi kapsayan verileri inceledi ve ABD’li yetişkinlerin yaklaşık %4,7’sinin önceki 30 gün içinde potansiyel olarak toksik olan altı gıda takviyesinden birini kullandığını tespit etti. Bu takviyeler zerdeçal, yeşil çay, ashwagandha, G. cambogia, karayılan otu ve kırmızı maya pirinciydi.
Bu gıda takviyeleri genelde doktor tavsiyesiyle kullanılmadığından, maruziyet boyutları bilinemeyebilir. Eklem sağlığı ve artrit için zerdeçal, enerji seviyelerini artırmak için yeşil çay özü, kilo kaybı için G. cambogia, sıcak basması ile başa çıkmak için karayılan otu ve kalp sağlığı için kırmızı maya pirinci. Çalışmada yeşil çaydan bahsedilirken özellikle yeşil çay ekstraktından bahsedildiğini, içilen çaydan bahsedilmediğini (karaciğer toksisitesiyle bir bağlantısı yok fakat günde sekiz fincan sınırının geçilmemesi önerilmemektedir) de eklemeliyiz.
Bu takviyelere bağlı karaciğer toksisitesi haberleri yeni olmamakla birlikte, bu 2022 çalışması da dahil olmak üzere bir süredir artışta olduğu bildirilmiş olsa da, tıp araştırmacıları insanların acil servis başvuruları ile sonuçlanan ciddi bir aşırı doz riski taşıdığının farkında olmadıklarından endişe duymaktadır. Hastaneye yatışlar 2004 ve 2014 yılları arasındaki on yıllık dönemde %7’den %20’ye yükselmiştir.
Gastroenteroloji yardımcı doçenti Alisa Likhitsup liderliğindeki araştırmacılar, “Bitkisel ve diyet takviyelerinin (BDT’ler) kullanımı, ilaç hepatotoksisitesi vakalarının artan bir oranını oluşturuyor” dedi.
Cildin sararması, yorgunluk, bulantı, döküntü, kaşıntı ve sağ üst karın ağrısı gibi bir dizi semptomla seyreden toksik karaciğer hastalığı. Toksik tetikleyicinin ortadan kaldırılmasıyla tedavi edilebilse de, tedavi edilmediği ya da gözden kaçırıldığı takdirde hastanın karaciğer nakline ihtiyaç duyması ve hatta bu nedenle ölmesi gibi ciddi sonuçlara yol açabilir.
Kullanıcıların, özellikle kronik durumları tedavi etmek için bunların bir kombinasyonunu veya diğer ilaçları alıyorlarsa, içerikler ve dozajlar konusunda dikkatli olmalarını istiyorlar.
Çalışmada, “Botanik ürünlerin üretimi ve test edilmesine ilişkin düzenleyici gözetim eksikliği ışığında, klinisyenlerin açıklanamayan semptomları veya karaciğer testi anormallikleri olan hastaları değerlendirirken tam bir ilaç ve BDT kullanım öyküsü almaları önerilir. Botanik ürünlerin yaygınlığı ve artan popülaritesi göz önüne alındığında, hükümet yetkililerini botaniklerin genel popülasyonda nasıl üretildiği, pazarlandığı, test edildiği ve izlendiği konusunda düzenleyici gözetimi artırmayı düşünmeye çağırıyoruz,” deniyor.
Ayrıca, bu takviyeleri kapsayan düzenleyici süreçlerin reçeteli ilaçlar kadar sıkı olmadığına ve ürünlerin kimyasal testlerinin şişede reklamı yapılan ile bir tabletteki doz arasında tutarsızlıklar olduğunu ortaya çıkardığına dikkat çekiyorlar.
Dahası, bu takviyelerin etkinliğine ilişkin klinik çalışmalar, yüksek dozlarda alındıklarında risklerine kıyasla faydaları konusunda sağlam kanıtlar sunmamıştır. Her bir takviyenin güvenli miktarları elbette kişinin almakta olabileceği reçeteli ilaçların yanı sıra temel karaciğer sağlığı ve diğer tıbbi durumlarına da bağlıdır. Bu nedenle, güvenli doz önerileri ideal olarak kişiselleştirilmelidir.
Araştırmacılar, “BDT’lerin güvenliği ve etkinliği, pazarlama öncesinde insan farmakokinetik veya prospektif klinik çalışmalar için ABD Gıda ve İlaç İdaresi tarafından düzenleyici gerekliliklerin olmaması nedeniyle iyi bir şekilde belirlenmemiştir” diye ekledi.
2023 yılında, FDA’nın Avustralya’daki muadili olan Terapötik Ürünler Birliği (TGA), zerdeçal ve/veya kürkümin tüketiminden kaynaklanan karaciğer hasarı riskini vurgulayan bir uyarı yayınladı. Ciddi yaralanmaların nadir olduğu konusunda uyarıda bulunulurken, riskin bireyin biyoemilimine ve karaciğer sağlığına bağlı olarak değiştiği belirtilmiştir. “Karaciğer hasarı riski, gıda olarak tipik diyet miktarlarında tüketildiğinde Curcuma longa (zerdeçal) ile ilişkili görünmemektedir,” diye ekleyen TGA, bu popüler turuncu baharatla yemek pişirenler biraz da olsa iyi bir haber iletti.
