Covid-19 Pandemisi sırasında ve sonrasında çok yoğun hasta sirkülasyonu olan ağız diş sağlığı hizmeti sunan Kamu kuruluşlarında verilecek olan tedavi hizmetlerinde sağlanması gerekli şartlar dört ana başlık altında toplanmıştır.
A- Fiziki şartlara yönelik olarak:
- Pandemi sırasında olduğu gibi pandemi sonrasında da Triyaj uygulama alanları oluşturulmaya devam edilmelidir.
- Hasta bakılan kliniklerde, her hekimin hastasını ayrı olarak izole edebileceği, tek ünit içeren, temizliği kolay olacak birbirinden bağımsız girişi olan muayene odalarında hizmet verilmelidir.
- Bekleme odaları sosyal mesafe kurallarına göre yeniden düzenlenmelidir.
- Bekleme salonlarında hastaların temas edebilecekleri gazete dergi vs ve çay kahve otomatı çoklu kullanım olabilecek malzemeler kaldırılmalıdır.
B- Kurumlarda çalışanlara yönelik:
- Klinikten sorumlu olan hekim, özellikle klinik çalışanlarının yaş ve genel sağlık değerlendirmesini yaparak bu konuda riskli bulunan personelin uygun bir süre dinlendirilmesi sağlamalıdır.
- Çalışan personelin pandemi boyunca her ay düzenli olarak Covid-19 testinden geçirilmesi gereklidir.
- Kliniğin tüm çalışanlarının kendilerini yüksek riskli kişi olarak algılaması ve günlük semptom takiplerini yapmaları sağlanmalıdır.
- Klinik sorumluları kendileri ve tüm personel için kişisel koruyucu ekipman açısından donanımlı olunduğundan emin olmalıdır.
- Kişisel koruyucu ekipman eksikliği tespit edildiğinde hekim ve yardımcı personel malzeme temin edilinceye kadar çalışmamalıdır.
- Çalışan her bir dişhekimi için mutlaka ayrı bir yardımcı personel istihdam edilmelidir.
- Hekim, yardımcı personel ve diğer personel dinlenme zamanlarında da kendi aralarında sosyal mesafe kurallarına uymalı, bulaş riskini arttıracak eylemlerden kaçınmalıdır.
C- Kurumlarda hastalar ve işleyişe yönelik olarak:
- Kurumlarda uygulanan MHRS sistemi yeniden düzenlenmelidir.
- Aerosol oluşturacak işlemler mümkün olduğunca son randevulara verilmelidir.
- Planlanan randevularda bir veya iki gün öncesinde hasta aranarak genel sağlık yönünden bilgi alışverişinde bulunulmalı, hastanın yakın temasta bulunduğu çevresinin de olası sağlık sorunları uygun bir şekilde sorgulanmalıdır.
- Randevuya gelecek hastalara refakatçi getirilmemesi vurgulanmalı fakat zorunlu ise en fazla bir refakatçi ile gelinmesi önerilmelidir.
- Yeni dönemde özellikle acil olarak ilk başvuru yapan hastalarda, tedavi süreleri minimalize edilerek bir sonraki randevuya kadar, hastanın ve klinikte teması olan şahısların çapraz enfeksiyondan korunduğuna emin olmak için genel sağlık yönünden 14 gün izlenmesini sağlayacak bir takip sistemi kurulmalıdır.
- Acil olarak ilk gelen hastalar ve tekrar eden randevularına gelen hastalar mutlaka önce Triyaj alanlarına alınmalıdır. Başvurular bu şekilde sınıflandırılarak ilgili birimlere yönlendirilmelidir.
- Hasta ve refakatçisine yapılacak muayene sonrası herhangi bir bulaş riski ve şüphesi oluşturacak ateş, solunum yetmezliği, öksürük gibi bulgular varsa hastalar içeriye alınmamalı ve gerekli görülen kişiler hastanelere yönlendirilmelidir.
- Acil ve ilk gelen hastalara yapılacak işlemler ve diğer randevulu hastaların işlemlerinin uygulandığı alanlar mümkün olduğunca birbirinden ayrılmalı farklı bölümlerde yapılmalıdır.
- Bekleme salonlarında yığılmayı önlemek için, Triyajdan çıkan hasta bekleme odasına randevusundan on dakika önce girebilir. Bu süreden önce geldiyse bina dışında beklemelidir.
- Bekleme salonlarına sadece bir sonraki hasta alınmalıdır.
- Bekleme salonunda bekleyen hasta ve refakatçisi maskesiz ise kurum, girişte onlara maske vermelidir.
- Hasta ve varsa refakatçi bekleme salonuna ve muayene odasına girerken ellerini dezenfekte etmelidir.
- Hasta tedavi için kliniğe alındığında kendisinin ve refakatçisinin klinik içinde dolaşma olasılığı minimalize edilmelidir.
D- Kurumlarda tedavi uygulamaları düzenlenmesi ve uygulanması sırasında:
- Tedavi protokollerinde yer alan hasta bakma süreleri, Sağlık Bakanlığı, Türk Dişhekimleri Birliği ve FDI’ın belirlediği sürelerin ortalamasına ek olarak her tedavi başına ilave 5 dakika hazırlanma ve hasta sonrası 10 dakika oda hazırlanması olarak 15’er dakika uzatılmalı ve verilecek randevular buna göre planlanmalıdır.
- Bulaş riskinin azaltılması için hastalar arasında mutlaka en az 10 dakika olacak şekilde ortam dezenfeksiyonu ve ortam havalandırması düzgün şekilde yapılmalıdır.
- Sistemin bulaş riskini azaltmaya yönelik şekilde düzenlenmesi günlük bakılan hasta sayılarında yoğun bir azalmaya sebep olacaktır. Bu da, ya tedavilerin çok uzun sürelere ertelenmesi ya da talebin karşılanamamasına neden olabilecektir. Bu yüzden kurumlarda yapılacak olan tedavilerin içerikleri tekrar düzenlenmeli mümkünse kamu kurumları koruyucu hekimliğe yönelik çalışmalar konusunda daha efektif hale getirilmelidir.
- Koruyucu hekimlik uygulamaları konusunda kamuda daha yoğun çalışmalar yapılması sağlanmalı; bu konuda kamu, üniversite ve meslek birliği iş birliğiyle acil projeler hayata geçirilmelidir.
- Rutinde uyguladığımız el aleti ve cihazların steril olmasına, temizliğine ve özellikle -mümkünse- tek kullanımlık ürünlerin kullanılmasına önem verilmelidir.
- Hastalara tedaviye başlamadan önce hidrojen peroksit ve iyotlu gargaralar yaptırılmalıdır.
- Muayene odalarının kapıları tedavi sırasında kapalı olmalı, aerosolün koridora veya salona yayılması önlenmelidir.
- Yapılacak tüm işlemlerde koruyucu ekipman kullanımı zorunlu kılınmalı ve ekipman temini ve bunun sürekliliği konusunda hekimler ısrarcı olmalıdırlar. Aynı koruma tüm yardımcı personeli ve kurum çalışanlarını kapsamalıdır.
- Hekimin ve personelin kullanacağı maske tipi FFP2(N95) maske olmalı, hekim ve personel bone takmalı, siperlik kullanmalıdır (Aerosollü işlemlerde FFP2 (N95), rutinde cerrahi maske).
- Hekim ve personelin elini yıkadıktan sonra eldiven giymeden önce kullanacağı dezenfektan, muayene odalarında mevcut olmalıdır.
- Laboratuvara giden ölçüler dezenfekte edilmeli aynı şekilde laboratuvardan gelen protezler de dezenfekte edilip hastaya öyle uygulanmalıdır.
Tüm bu veriler ışığında genel anlamda;
Toplumda bağışıklık oluşana ya da aşı geliştirilene kadar, sağlık kurumuna hastanın başvuru sayısını azaltacak bir yaklaşım içinde bulunulmalıdır.
Çalışan hekimler açısından uygulamalar yeniden değerlendirilmeli ve performansa dayalı puan sistemlerinin artı ve eksileri kapsamlı bir biçimde gözden geçirilerek yeniden düzenlenmelidir.
Türk Dişhekimleri Birliği
