Afetlerde ölümlerin önemli bir kısmı olay yerinde ve hemen olay sonrası gerçekleşirken, bir kısmı ise afetzedelerin kurtarıldıktan sonraki saatlerde ve günlerde gerçekleşmektedir. Sonraki süreçlerde gerçekleşen ölüm nedenlerinin başında ezilme (crush) sendromu gelmektedir. Ezilme sendromu tüm travma hastalarında %2-15, deprem yaralılarında ise %30 olarak daha yüksek oranlarda bildirilmiştir. Ezilme sendromundan kaynaklanan komplikasyonlardan mortalite ve mobiditeyi azaltmada en önemli basamak erken kurtarma ve erken tedavidir

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’ne (CDC) göre “crush sendromu,” enkaz altında kalanların kol, bacak ve gövdesinde oluşan, kaslardaki ezilmelerin ve doku zedelenmesinin neden olduğu ve ölümle sonuçlanabilecek tıbbi bir durum.

Kas hücrelerinin ezilme sonucu parçalanması ve kana karışması, rabdomiyoliz adı verilen durumu oluşturur.

CDC / After an earthquake : management of crush injuries & crush syndrome 

VOA / Crush Sendromu

Böbrekler hasar alabilir

Memeli canlıların kas dokularında bulunan ve oksijenle demiri birbirine bağlayan miyoglobin adlı proteinin ve potasyum, fosfor ve kreatinin gibi diğer maddelerin kana karışmasıyla böbrekler, bu maddeleri süzmek için yoğun çalışır ancak bu süreçte zarar görür.

Bu nedenle, göçük altında kalan depremzedelerde böbrek hasarı ve yetmezliği oluşur.

Aritmi ve kalp durmasına yol açabilir

Crush sendromu ayrıca kandaki asit ve baz dengesinin bozulmasıyla ve kaslardaki laktik asidin kana karışmasıyla ortaya çıkan asidoz, kandaki potasyum seviyesinin yükselmesiyle görülen hiperkalemi ve kandaki kalsiyum oranının düşmesiyle oluşan hipokalsemi olarak adlandırılan durumlar gibi metabolik anomalilere neden olur.

Kandaki potasyum ve kalsiyum dengesinin bozulması kalp aritmilerine ve kalp durmasına yol açabilir.

Enkaz altında uzun süre kalan bir depremzedenin kurtarılması, yani kol ve bacak gibi ezik oluşan uzuvlarının aniden serbest kalması ise reperfüzyon sendromu olarak adlandırılan durumu oluşturur.

Enkazdan kurtarılan kişinin sıkışan uzuv dokuları ve organları yeniden kanla ve oksijenle beslenmeye başlar. Bu yeniden kanlanma sürecinde doku ve organlarda hasar meydana gelebilir.

Hipovolemi olarak adlandırılan durum oluşabilir, yani damarlardaki kan hacmi azalır. Bu durum, organlara yeterince kan gitmemesi anlamına gelir.

Enkazda bir saat bile risk yaratıyor

CDC, deprem sonrası enkaz altında bir saat kalmanın bile crush sendromuna yol açabileceğinin altını çiziyor.

Depremzedelerin enkaz altından çıkarılmadan önce damar yoluyla sıvı takviyesi yapılması, eğer bu mümkün olmuyorsa enkazdan çıkarılır çıkarılmaz ezik oluşan uzuvlara turnike uygulanması gerektiğini kaydediyor.

Akut böbrek yetmezliği oluşan kişilerin normal böbrek işlevlerini geri kazanana kadar 60 gün diyaliz tedavisi görmesi tavsiye ediliyor.

Crush syndrome patients after the Marmara earthquake