Deprem ruh sağlığımızı nasıl etkiliyor?

Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Gerekli tedbirlerin alınması ve rutin hayattan kopulmaması şart. Özellikle çocuklar gözlem yaptığı için anne ve babaların depremle ilgili haberleri izlerken ve deprem anında soğukkanlı olması, deprem gerçeğini uygun bir beden diliyle anlatmaları gerekiyor” dedi.

Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, depremi psikolojik açılardan değerlendirdi.

DEPREM PSİKOLOJİSİ’NDE ÜÇ DÖNEM YAŞANIR

Birincisi ŞOK DÖNEMİ’dir. Mağdur olan kişi psikolojik şoktadır. Şaşkın sersemlemiş, dona kalmıştır. (Emotionel numbness). Amaçsızca dolaşır, yaralarının farkında değildir. Kendisine veya diğer kaza kurbanlarına yardımcı olma çabası göstermez. Yönelimi bozulur, zaman, yer, kişi kavramları şaşar, bellek kaybı, bilinç dişlenmesi olur. Prof Dr Nevzat Tarhan devamı için tıklayınız

Deprem fobisi

Deprem sonrası ortaya çıkan travmaların herkeste farklı etkiler oluşturacağını kaydeden Uzman Klinik Psikolog Solin Çekin, kişinin  işlevlerini bozacak kadar şiddetli olan etkilerin ilk bir ay için akut stres bozukluğu, bir aydan sonraki dönem  için  de  travma  sonrası  stres bozukluğu  olarak tanımlandığını belirtti. Çekin, bu sürecin uzaması halinde mutlaka uzmana başvurulmasını tavsiye etti. Çekin,  deprem fobisinin, diğer fobilerden farklı olarak kişinin tehlikeyle karşı karşıya kalmasından ziyade özellikle sevdiklerine karşı hissedilen kaybetme korkusu ve ölüm senaryoları ile tetiklendiğini söyledi.

Türkiye Psikiyatri Derneği’nden Depremzedeler İçin Rehber

Rehberde, “Sıradan bir korkudan çok bir dehşet duygusu yaşanıldığı” vurgulandı ve depremzedelere ve sağlık çalışanlarına ortaya çıkabilecek ruhsal sıkıntılar ve bunlarla başa çıkma konusunda uyarılar yer aldı.

Depremin hemen ardından;

Aşırı korku
Ne yaptığını bilmez halde hissetme
Duyguları hissedememe
Tepki verememe
Bulunduğu ortamı ya da durumu tam algılayamama
Otomatik hareket etme gibi haller yaşanabileceği ifade edildi.
Deprem sonrası ruh sağlığı
Rehberdeki bilgiler şöyle;

1. Yakınlarınızı yitirdiğinizi gördüğünüzde ya da öğrendiğinizde şunları yaşamış olabilirsiniz;

Yakınlarınızın kaybına ani ve şiddetli tepki gösterme
Hiç tepki göstermeden donakalma
Ağlayamama, üzüntüsünü hissedememe ya da ifade edememe
Yakınlarının öldüğünü kabul etmeme, inkar etme
2. Depremin üstünden bir haftadan çok zaman geçmiş olduğu halde şu yakınmalarınız olabilir;

Aşırı korku, çaresizlik ve dehşete düşme
Şok, duygularınızı hissedememe, tepkisizlik, ağlayamama
3. Deprem olayını sürekli yaşamak;

Deprem anlarını tekrar tekrar hatırlayabilir, yaşananlarla ilgili rüyalar görebilir, olay sanki yeniden oluyormuş gibi hissedebilirsiniz.
4. Deprem olayını hatırlatan yerlerden ya da durumlardan kaçınmak;

Olayı hatırlayamayabilir, depremin olduğu eve giremez, insanlardan uzaklaşır, olayla ilgili konuşmayı istemeyebilirsiniz.
5. Aşırı gerginlik belirtileri;

Uykusuzluk, sinirlilik, aşırı irkilme, çarpıntı, titreme, nefes almakta zorluk yaşayabilirsiniz.
Geleceğinizin kalmadığı duygusuna kapılabilirsiniz.
Yakınlarınızın ölmesi ile ilgili olarak kendinizi suçlu hissedebilirsiniz.
Yaşadıklarınız karşısında kendinizi çaresiz, hiçbir şey yapamayacak durumda hissedebilirsiniz.
Deprem yaşamış kişilerde tüm bu belirtilerin görülmesi normaldir. Doğaldır. Ancak bu yakınmalar azalmıyorsa, yaşamınızı güçleştiriyorsa, baş etmede zorlanıyorsanız bölgedeki size yardımcı olmaya hazır ruh sağlığı uzmanlarına ya da ruh sağlığı uzmanı bulunan sağlık merkezlerine başvurmalısınız.
6. Yaşadığınız olayı konuşmaktan kaçınmayın. Duygularınızı, üzüntünüzü bastırmaya çalışmayın. Bu olayla ilgili duygu ve düşüncelerinizi çevrenizdekiler ile paylaşın. Yaşamın anlamını düşünün ve geleceğe yönelik planlar yapmaya çalışın.

Deprem sonrası çocuklar
Deprem sonrası çocuklar;

* Aşırı korku, çaresizlik hissedebilir.

* Çevresinde olup bitenleri algılayamayabilir.

* Konuşmama ya da duygusal tepkilerinde azalma, donukluk, dalgınlık gözlenebilir. Bunun tam tersine olaya ilgisiz davranma, oyun oynama, şarkı söyleme gibi davranışlar görülebilir. Çocuklar için her iki tür tepki de olası ve doğaldır.

* Deprem sırasında ve sonrasında olanları hatırlamayabilir.

* Deprem anını sanki yeniden yaşıyor gibi olabilir (korkma, bağırma, titreme, çarpıntı).

* Yalnız kalmaktan, kapalı yerlerden, karanlıktan korkabilir.

* Uykusuzluk, korkulu rüyalar görme,ani seslerden irkilme olabilir.

* Yaşından küçük bir çocukmuş gibi davranabilir (anne babadan ayrılamama, altını ıslatma, ısrarcılık ve inatçılık)

* Bulantı, karın ve baş ağrısı, sık tuvalete gitme, iştahsızlık görülebilir.

Neler yapılmalı?

Çocuklara yardımcı olabilmenin ilk koşulu ailenin duruma hakim, sakin, güven verici, tutarlı bir tutum içinde olması gerekir.
Aileler, çocuklarını yanlarından uzaklaştırmamalı, beslenme, barınma, ilgi gereksinimlerini doğrudan karşılamalı.
Çocuklarınızın sizin yakınlığınıza her zamankinden daha çok ihtiyacı olduğunu unutmayın (bedensel yakınlığı, elini tutmayı, sarılmayı ihmal etmeyin). Bu yakınlığı da aşırı bir koruyuculuğa dönüştürmeden sürdürmelisiniz.
Deprem sırasında ve sonrasında yaşadıklarını anlatması yönünde ona destek verin, anlatmaya yüreklendirin.
Korku, kızgınlık gibi duygularını ifade etmelerine izin verin hatta yüreklendirin, ağlamalarını önlemeyin, tekrarlayan sorularına yanıt verin.
Yaşadıklarının son derece doğal olduğunu, bir hastalık olmadığını anlatın.
Çocuklarınızı rahatlatmak için “Geçti.” ya da “Bir şey olmaz” demek yerine olası depremlerde yapması gerekenler konusunda bilgi verin.
Çocuklarınızın yanında depremle ilgili konuları konuşmaktan kaçınmayın.
Çok fazla etkilenen, davranış değişiklikleri azalmayıp süren ya da gittikçe artan çocukları, en yakın Ruh Sağlığı Uzmanına, gerekiyorsa Çocuk Ruh Sağlığı Uzmanına götürmek gerekiyor. rehberin tamamı için başlığı tıklayınız.

Psikolojik İlk Yardım: Afet mağdurlarının iyi olmalarını nasıl destekleyebiliriz? https://t.co/KbGRS6s2dn#deprem #depremoldu #türkiyepsikiyatriderneği #depremyardım pic.twitter.com/wuxAhPt7DZ

— Türkiye Psikiyatri (@PsikiyatriDer) February 6, 2023