2019 yılında Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından Tütün Mamullerinin Üretim Şekline, Etiketlenmesine ve Denetlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğinin yayınlanmasını takiben 5 Aralık 2019 tarihinde düz paket uygulaması yürürlüğe girmiştir.
Sağlığa Evet Derneği tarafından, düz paket uygulamasının tütün tüketimi üzerinde nasıl bir etkisi olacağı izlenirken; piyasadaki sigara paketlerinin mevzuata uyumu, satış noktalarında sergilenme yöntemleri ve kamuoyu tarafından paketlerinin nasıl algılandığını saptayabilmek üzere üç ayrı çalışma yürütülmüştür.
Prof. Dr. Elif Dağlı
Sağlığa Evet Derneği Başkanı
Düz Paket Mevzuatına Uyumun Saptanması
Piyasada bulunan sigara paketlerinin etiketleme ve paketleme özellikleri açısından yönetmelik tarafından belirlenen kurallara uyum düzeyinin ortaya konması için yapılan çalışma dört farklı tütün firmasının 22 markasından 105 adet farklı alt markalı paket üzerinde, görerek 126 kriter incelemesi ile gerçekleştirilmiştir.
Gıda, kozmetik, tekstil veya aksesuar ürününde de kullanılan markaların paketler üzerinde yazılmış olduğu saptanmıştır. Ayrıca paketler üzerinde tüketici ve potansiyel tüketiciler ile iletişim sağlayan kodlar olduğu, renklerin tatlandırıcı, katkı maddeleri ve aromaları tanımlıyor olma olasılığının bulunduğu kanaatine varılmıştır. Boy ve genişlik bildiren ibarelerin markada kullanılmasının reklam ögeleri içerdiği düşünülmüştür. Birleşik sağlık uyarılarında kullanılan fotoğrafların farklı ton ve renkte olduğu tespit edilmiştir. Birleşik sağlık uyarılarında kullanılan fotoğrafın görüntünün odak noktasına çok yakın ya da çok uzak olmayacak şekilde uygulanması kriterine uymayan 4 paket bulunmuştur. Bir tütün firmasına ait 12 pakette genel uyarı ve bilgi mesajının yazı tipi boyutunun metin için ayrılan alanda mümkün olan en büyük bölümü kaplamadığı görülmüştür. Tütün firmalarının düz paket mevzuatına uyumunun yüksek olmadığı, mevzuatta bazı hususların daha ayrıntılı belirtilmesi gerektiği anlaşılmıştır.
Tanzer Gezer
Sağlığa Evet Derneği Yönetim Kurulu Üyesi
Standart Sigara Paketi ve Diğer Paket Tasarımları ile ilgili Algının Değerlendirilmesi
Dünyada standard tek tip düz paket uygulaması yapılırken, ülkemizdeki sigara ürünlerinde tek tip olmayan, çok çeşitli ambalaj tasarımlarının olduğu gözlenmiştir. Sigara kullananlarda standart düz paket ve diğer paket tasarımlarının oluşturduğu algının ortaya konması amacıyla niteliksel bir çalışma yürütülmüştür. Katılımcılara aynı resimli sağlık uyarısına sahip, farklı tasarımlı ürünleri içeren set gösterilip, her ambalajı değerlendirmeleri istenmiştir. Katılımcılar ağırlıklı olarak standart paketleri, eski ve içimi sert olan sigaraları akla getirdiği için kaba ve itici bulduklarını, genellikle ince kutulu tasarımları tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Kadın katılımcıların tamamı, tasarımda “şıklık”, “kibarlık” ve “şirinlik” aradıklarını ve bu nedenle daha ince ve dar kutulu tasarımları beğendiklerini aktarmışlardır.
Tek tip standart paket uygulaması olmadan düz paketin kullanmayı caydırıcı olmadığı kanaatine varılmıştır.
Prof. Dr. Pınar Ay
Sağlığa Evet Derneği Üyesi
Satış Noktalarında Düz Paket Ve Diğer Tütün Ürünlerinin Ticari Teşhiri
Satış noktalarında tütün ürünlerinin reklam yasaklarını düzenleyen yasaya ve düz paket yönetmeliğine uyumunu araştırmak üzere İstanbul’da ticareti yoğun 6 ilçenin 177 satış noktası gözlenmiştir. Gözlem yapılan işletmelerin tamamında tütün ürünlerinin çocukların göz hizasında bulunduğu, %2,3’ünde satış ünitelerinde eski paketlerin bulunduğu görülmüştür. Satış noktalarının % 84,7’sinde dolaplarda dizilimin yasaya uygun olmadığı, 79,7’sinde paket üzerindeki bandrollerin görseli kapatacak şekilde dizildiği, %52’sinde paketlerin resimli uyarılarının görünür şekilde dik sergilenmediği, %4,5’inde grupman sergilendiği saptanmıştır. İşletmelerin % 93,2’sinde paketlerin aynı düzene uyum sağlayarak yerleştirildiği görülmüştür. Farklı ilçelerin satış noktalarında aynı paketlerin aynı düzende sergilendiği tespit edilmiştir.
Prof. Dr. Elif Dağlı
Sağlığa Evet Derneği Başkanı
