Yerkabuğunda sık rastlanan elementlerden olan titanyumun bir atomu ile iki adet oksijen atomunun birleşmesiyle oluşan madde, kimya literatüründe “TiO2” şeklinde kısaltılıyor. Titanyum dioksit, Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi’nin (FDA) internet sitesinde yer alan uluslararası gıda katkı maddeleri listesinde, E-171 şeklinde adlandırılmış.
teyit.org haberinde; Beyaz parlak bir toz formunda bulunan titanyum dioksit; boya, kaplama, yapıştırıcı, kağıt, plastik ve kauçuk, baskı mürekkepleri, tekstil ürünleri, seramikler, zemin ve çatı kaplama malzemeleri, kozmetik ürünler de dahil olmak üzere birçok endüstride kullanılıyor. TiO2 diş macunu, sabun, su arıtma maddeleri, ilaç, gıda renklendirici maddeler ve güneş kremi gibi piyasadaki birçok üründe mevcut.
Globenewswire isimli haber sitesinde yer alan bilgilere göre 2018 yılında yaklaşık 21 milyar dolar olan titanyum dioksit piyasasının değerinin, 2026’da tüm dünyada 28,3 milyar dolar olması bekleniyor. ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu tarafından yayımlanan son raporda, ülkede 2018 yılında beş ayrı şirket tarafından üretilen titanyum dioksitin değeri 3 milyar dolar olarak (Sf.174) belirtilmiş.
Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi’nin TiO2 hakkında üç çalışması var
Öncelikle titanyum dioksitin insan sağlığına etkilerinin dünyada da tartışılan bir mesele olduğunu hatırlatmakta fayda var. Konu hakkında olumlu ya da olumsuz görüş bildiren birçok kurum mevcut. E-171 koduyla bilinen TiO2 hakkında Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) tarafından yapılmış 2016, 2018 ve son olarak 2019’da farklı açıklamalar bulunuyor.
EFSA tarafından 28 Haziran 2016 tarihinde yayımlanan Re-evaluation of Titanium Dioxide (E-171) as a Food Additive (Gıda Katkı Maddesi Olarak E-171’in Yeniden Değerlendirilmesi) isimli çalışmada, TiO2’nin vücuttaki emiliminin çok az olduğu ve E-171 kodlu gıda katkı maddesinin genotoksik olarak tanımlanamayacağı ifade ediliyor. EFSA bu raporda madde için günlük kullanım miktarının belirlenmesinin iyi olacağını da açıklıyor.
EFSA, Avrupa Komisyonu tarafından istenilen başka bir çalışmayı ise 2018’de raporluyor. “Evaluation of Four New Studies on the Potential Toxicity of Titanium Dioxide Used as a Food Additive (Gıda Katkı Maddesi Olarak Kullanılan Titanyum Dioksitin Potansiyel Toksisitesiyle İlgili Dört Yeni Çalışmanın Değerlendirilmesi) isimli raporda, TiO2 hakkındaki dört çalışmanın belirsizlikler içerdiği, risk değerlendirmesinin sınırlı olduğu ve belirsizliklerin giderilmesi için daha çok araştırma yapılması gerektiği belirtiliyor. Ayrıca raporda çalışmaların EFSA’nın daha önce aldığı kararı değiştirmeyeceğinin de altı çiziliyor.
EFSA’nın konu hakkındaki son raporu ise 12 Haziran 2019 tarihli. TiO2 hakkında Fransız Gıda Güvenliği Ajansı (ANSES) tarafından Nisan 2019’da yayımlanan bir çalışmaya cevap olarak hazırlanan raporda, ANSES’in görüşlerinin EFSA tarafından daha önce yapılan iki bilimsel çalışmada alınan kararları bozacak nitelikte olmadığı açıklanıyor.
Fransa yasaklıyor
E-171 kodlu gıda katkı maddesi titanyum dioksit hakkındaki tartışmaların Fransa’da daha ateşli geçtiğini söyleyebiliriz. Fransız Tarım Araştırma Enstitüsü’nün (INRA) 2017’de yayımladığı araştırmada, titanyum dioksit nanoparçacıklarının fareler üzerinde test edildiği, sonuç olarak bazı farelerin bağırsak ve dalaklarındaki hücrelerin içinde parçacıkların fark edildiği belirtildi. Araştırma hakkında Fransız Gıda Güvenliği Ajansı (ANSES) ise 15 Nisan 2017’de yaptığı açıklamada E-171 kodlu gıda katkı maddesinin güvenli olup olmadığına dair belirsizlikleri çözebilecek bilimsel verinin olmadığını ifade etti. Ancak ANSES’in bu açıklamasından iki gün sonra Fransa devleti 2020 yılında gıdalarda E-171 kullanımını yasaklama kararı kaldı.
Diğer araştırmalar E-171 hakkında ne diyor?
Fransa’da E-171’in 2020 yılında yasaklanması ve dünyada bu kadar tartışılmasının dayanaklarından biri de Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı’nın (IARC) aldığı karar olabilir. IARC, E-171 katkı maddesini kanser skalasında Grup 2B kategorisine yerleştiriyor. IARC’ta yer alan Grup 2B kategorisi ise “Possibly carcinogenic to humans” yani “insanlar için muhtemelen kanserojen” şeklinde açıklanıyor
Titanyum Dioksit Üreticileri Birliği maddenin kanserojen olmadığını ifade ediyor
İnternette konu hakkında yapılan aramalar sonucunda, merkezi Belçika’da bulunan Titanium Dioxide Manufacturers Association (TDMA) isimli bir kuruluşa da rastlamak mümkün. Bahsi geçen kuruluş Titanyum Dioksit Üreticileri Birliği şeklinde Türkçeye çevrilebilir. Örneğin arama motoru Google’a İngilizce olarak “Titanium Dioxide cancer” yazdığınızda reklamlarla beraber karşınıza çıkan ilk site TDMA oluyo
TiO2’yi bir uzmana sorduk
Yukarıda bahsi geçen araştırmalara ek olarak konu hakkında Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’nden Prof. Dr. Bensu Karahalil ile görüştük. Karahalil madde hakkında öncelikle bir risk değerlendirilmesi yapılması gerektiğini, bunu yapan ülkelerin başında Fransa’nın geldiğini ve TiO2’nin riskli bulunarak yasaklandığını ifade etti. Karahalil titanyum dioksitin solunmasının kanserojen etki yarattığını ve nano boyuttaki parçaların vücuda zararlı olabileceğinin de altını çizdi.
Cumhuriyet gazetesinde yer alan “Masum görünen canavar: Titanyum dioksit” başlıklı bir haberde ise İstanbul Tıp Fakültesi Acil Dahiliye Bölüm Başkanı ve İç Hastalıkları Profesörü Osman Erk’in konu hakkındaki görüşleri alınmış. Erk de nano boyuttaki TiO2 parçacıklarının tehlikeli olduğunu ifade etmiş.
tamamı için kaynağa bakınız
