FARMAKOEKONOMİ PERSPEKTİFİNDEN
TÜRKİYE İLAÇ PAZARI ANALİZİ
VE EŞDEĞER İLAÇLARIN KAMU MALİYESİNE KATKISI
Sağlık hizmetleri sunumunda ihtiyaç duyulan sağlık teknolojilerinin, yeni ilaç ve tıbbi cihazların, insan kaynaklarının geliştirilmesi, sağlık tesislerinin kurulması ve işletilmesi konularında son yıllarda ülkemizde önemli ilerlemeler kaydedildiğini biliyoruz. Sağlık hizmeti talebinin artması, kamu bütçesinden sağlık ve ilaç harcamalarının da artması anlamına gelmektedir.
Nüfusun yaşlanması, kronik hastalıkların artması, ilaç ve tıbbi cihaz kullanımı, kamunun sağlık ve ilaç harcamalarında ki yükünü sürekli arttırmaktadır. Ülkemizde sosyal güvenlik sistemi ve geri ödeme mekanizmaları bakımından ilaçların neredeyse %90’ının tek alıcısının kamu otoritesi olduğu düşünüldüğünde, bütçe yönetimi açısından sürdürülebilir bir ortam olmadığı açıktır.
Sağlığın iyileştirilmesinde ve geliştirilmesinde devletin sorumluluğu ve rolü, farmakoekonomi ile birleştiğinde kalıcı ve uygulanabilir sağlık politikalarının geliştirilmesi mümkün olabilir. Türkiye İlaç Pazarı’nı veriler ışığında incelediğimizde;
Şekil: http://www.ieis.org.tr/ieis/tr/indicators/32/dunya-ilac-pazari
Türkiye, 8 Milyar Dolar ile Dünya’nın 17. büyük ilaç pazarı konumundadır.
Şekil: http://www.ieis.org.tr/ieis/tr/indicators/33/turkiye-ilac-pazari
Eşdeğer İlaç Pazarında Kutu ölçeğinde 0,92 milyar kutu satışı gerçekleştirilmiştir. Referans İlaç Pazarı ise kutu ölçeğinde 1,44 milyar kutuluk büyüklüğe ulaşmıştır.
Şekil: http://www.ieis.org.tr/ieis/tr/indicators/33/turkiye-ilac-pazari
Türkiye ilaç pazarı 2019 yılında değerde 40,7 milyar TL’ye kutu ölçeğinde ise 2,37 milyar hacme ulaşmıştır.
Şekil: http://www.ieis.org.tr/ieis/tr/indicators/33/turkiye-ilac-pazari
Referans ve Eşdeğer ilaçların kutu ve TL Pazar payları kıyaslandığında referans ilaçların kutu olarak sahip oldukları pazar payını, değer olarak koruyamadıkları görülmektedir. Referans ilaçların fiyat bakımından üstünlükleri sebebiyle, kutu satışında eşdeğer pazarın gerisinde olmalarına rağmen, değer olarak eşdeğer ilaçlara göre pazar payları oldukça yüksektir.
Ayrıca 2018 yılında pazara verilen ilaçlar da incelendiğinde eşdeğer ilaçların sayıca üstünlüğü görülmektedir. Pazara verilen yeni ilaçların neredeyse % 90’nı eşdeğer ilaçlar oluşturmaktadır.
Şekil: https://www.medimagazin.com.tr/authors/murat-ugurlu/tr-kamu-ilac-harcamalarinin-2016-yili-gelisimi-ve-2017den-beklentiler-72-109-4012.html
Kamunun ilaca harcadığı para son 10 yılda neredeyse 3 katına çıkmıştır. Kamu ilaç harcamalarının düşürülmesi için yapılan çalışmalarda akılcı ilaç kullanımı, ilaç israfının önlenmesi gibi toplumsal görevler hepimize düşmektedir. Fakat devletin ilaç harcamasını düşürmesinin en önemli yolu eşdeğer ilaçların pazara girmesi ve ilaç fiyatlarının kademeli olarak düşmesidir.
Şekil: http://www.ieis.org.tr/ieis/tr/issues/9/fiyatlandirma
2004 yılından itibaren referans fiyat sistemi uygulanmaktadır. İlaç fiyatları; ürünün Fransa, İtalya, İspanya, Portekiz ve Yunanistan’daki depocuya satış fiyatlarından en ucuzunun referans fiyat olarak kabul edilmesiyle belirlenmektedir. Ancak, ilgili ürünün imal veya ithal edildiği ülkeler, söz konusu referans ülkelerin dışında olup bu ülkelerde referans ülke fiyatlarının altında belirlenmiş bir depocuya satış fiyatı var ise, depocuya satış fiyatı düşük olan ülkedeki fiyat, referans fiyat olarak kabul edilmektedir. (http://www.ieis.org.tr/ieis/tr/issues/9/fiyatlandirma)
Eşdeğer ilaçların pazara verilmesi, referans ürününde fiyatını eşdeğer banda düşürmesine ve bu sayede tedavi maliyetinin azalmasına yol açmaktadır. Pazara verilen ilk eşdeğer üründen sonra tedavi maliyeti önemli ölçüde azalmaktadır. Eşdeğer ilaçların fiyat düşüşü avantajlarının yanı sıra yerli ilaç sanayisinin üretim ve iş gücüne katkıları gibi kamu yararına dolaylı yoldan elde edilen önemli faydalarda mevcuttur. Cari açığın azaltılması, yerli ve milli ilaç endüstrisinin pazarda daha fazla söz sahibi olması ülkelerin eşdeğer ilaç kavramını sahiplenmesini ve bu alana önemli destekler ve fırsatlar tanımasını sağlıyor.
Özetlemek gerekirse ilaç endüstrisi dünyanın en büyük endüstrilerinden biridir. İlaç piyasasının çok taraflı yapısı, bu endüstrinin dünyanın pek çok ülkesinde düzenlemeye/müdahaleye tabi tutulmasına neden olmuştur. Piyasaya yönelik düzenlemeler; araştırma, üretim, ruhsatlandırma, fiyatlandırma, dağıtım ve ödeme gibi pek çok aşamada yapılmaktadır. İlaç üretimi için önemli çalışmalar yapan şirketlerin ar-ge için kaynak ayırması, yeni ilaç geliştirme süreçlerinin uzun ve maliyetli olması elbette ortaya çıkan ürünün patentle korunmasını ve molekülü geliştiren şirketin yaptığı yatırımların karşılığını alması beklenmelidir. Fakat ilaçların toplumun her kesimin ulaşabileceği fiyat ve erişilebilirlikte olması tüm ilaç şirketlerinin, devletlerin ve geri ödeme kurumlarının ortak faydasında ve insanlığın ortak paydasında buluşulmasıyla mümkündür.
Sinan Canpolat
