Gıda paketlerinde ürünle ilgili ayrıntılı bilgilerin yazılıp yazılmaması bir yana, son zamanlarda ABD’de ‘glutensiz su’ gibi anlamsız ibareler barındıran ve bu bilgilerin bir pazarlama stratejisi olarak kullanıldığı ürün etiketleri görülmeye başlandı.
Türkiye’de etiket okuma alışkanlığı pek yaygın değil. Bunun yanında ürün paketlerinde yer alan ‘doğal, natürel, organik’ gibi ibarelerin hangi koşullar için kullanıldığına da pek dikkat edilmiyor. Bu bilgiler için Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın sitesinden ‘Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği’ni okuyabilirsiniz.
GLUTEN İÇEREN SU VAR MI?
ABD’de ise son zamanlarda ‘glutensiz su’ gibi ibareler olan ürünler raflarda yerini aldı. Peki bir su gluten içerebilir mi?
BBC Türkçe’nin haberine göre, bazı etiketler tüketicinin kolay edinemeyeceği bilgiler içermekle beraber bazıları da yanıltıcı bilgilerle, gereksiz bir özellik için daha fazla para ödemeye yöneltmeyi amaçlıyor. Örneğin bir ürünün hangi ülkede üretildiği bilgisi işe yarayabilir; ama şişe suda “glütensiz” veya “GDO’suz” nitelemesinin hiçbir işlevi yoktur.
Gıda ekonomisti olarak şunu söyleyebilirim ki, böyle “sahte şeffaflık”, tüketiciye ürünün özelliği konusunda hiçbir bilgi vermiyor. Aksine bunlara ödenen fazla para sağlığı olumsuz etkileyebilir. ABD’de gelecek yıl uygulamaya girecek yeni etiketleme kuralları durumun daha da kötüleşmesine neden olabilir.
BİLGİSİZLİK SORUNU
1960’ların sonuna kadar tüketiciler satın aldıkları gıdaların besin içeriği hakkında fazla şey bilmiyordu. Hazır gıdalardaki artışla bu durum değişti; 1970’lerde besin değeri etiketi kullanıma girdi.
Beslenme ile sağlık arasındaki bağlantı hakkında bilgimiz arttıkça, 1990’da çıkarılan bir yasa ile ABD’de yetkililer gıda paketlerine içerdiği besinler konusunda bilgilerin konması zorunluluğu getirildi.
O günden bu yana etiketlerde patlama oldu. Ama etikette ileri sürülen özelliklerin tümü katı kurallara tabi değil. Örneğin ABD’de “organik” iddiası taşıyan etiketler böyle iken, “doğal” için aynı şey geçerli değil. Ya da et açısından “otla beslenmiş” özelliği için bir standart gerekmezken, “hormonsuz” etiketini kullanmak için özel sertifikasyon gerekiyor.
Bu etiketler, gıdaların geçtiği üretim sürecine dair tüketicilerin daha fazla bilgi edinme talebinden ve daha fazla özellik için daha fazla para ödeme isteğinden kaynaklanıyor.
