Paul Ehrlich Enstitüsü’nde yapılan bir araştırmada, bir grip virüsü enfeksiyonunda kemik iliğinde pasif durumda bulunan kök hücrelerinin aktif hale geçtiği keşfedildi. Bu aktivasyon, çok fazla sayıda trombosit oluşumunu
tetiklerken tromboz riskini de yani damarlarda pıhtı oluşturma riskini de beraberinde getirmektedir.
Trombositlerin hızlı artmasını, şiddetli COVID-19 vakalarından biliyoruz. Bu süreçte Interlökin-1 ve Iterlökin-6 haberci maddeleri kilit rol oynar.
Grip ile Covid-19 arasında paralellikler
Her yıl, kış aylarında influenza (grip) virüsünün neden olduğu değişen şiddette grip dalgaları görülür. Bağışıklık sistemi bu enfeksiyon ile mücadele etmek için alarma geçerek sitokinlerin* (haberci maddeler) salınımı gerçekleştirir. Bu reaksiyonlar, SARS-CoV-2 korona virüsünün neden olduğu şiddetli COVID-19 seyrine benzer.
Sitokin*: Sitokinler, hücreler arasında sinyalleri iletmeye ve onların çoğalma ve farklılaşmasını kontrol eden düzenleyici peptit veya protein grubudur. B lenfositler, T lenfositler, katil hücreler (NK’ler) ve fibroblastlar gibi farklı birçok yapı tarafından oluşturulurlar. Birçok alt grubu vardır ve bunların gerek oluştuğu yer gerekse hastalıklarla mücadele farklı görevleri vardır. Yüsek stokin salınımı bir sitokin fırtınasına yol açarak akciğer hücrelerinde hasarlara yol acar.
Akciğerlerin grip virüsü ile enfekte olmasının kan oluşumuna etkisi
Trombositler de dahil olmak üzere tüm kan hücreleri kemik iliğinde uyku halinde bulunan hematopoetik kök hücreler (haematopoietic stem cells, HSCs) tarafından yenilenirler. Bu yenilenme, hematopoetik kök hücrelerin kendini yenilemesi ve farklılaşması ile sıkı ilişkilidir.
Paul Ehrlich Enstitüsü’nden Marcel Rommel ve ekibi, grip enfeksiyonun kan oluşumu (hematopoez) ve trombosit oluşumunu nasıl etkilediğini anlayabilmek için aşılanmış fareleri H1N1 grip virüsü** ile değişen dozlarda enfekte ettiler ve sonraki günlerde kan kök hücreleri nin aktivasyon, farklılaşma ve hücre döngüsünü incelediler.
Sonuç
- Enfeksiyonunun ilk üç gününde trombositlerin miktarı azaldı (trombositopeni). Ancak daha sonraki günlerde yükseldi (trombositoz). Hızlı üretilen bu trombositler, olgunlaşmamış bir görünüme (fenotip) sahiptiler ve daha hızlı aktive edildiler (hiperreaktif).
- Kan kök hücreleri enfeksiyondan sadece iki gün sonra öncekinden çok daha hızlı bir şekilde aktive oldular.
- Kan kök hücrelerinin aktivasyonu, akciğerlere bulaşan grip virüs miktarı ile doğru orantılı bir şekilde arttı. Yani akciğerlere ne kadar çok virüs bulaştıysa, o kadar çok kan kök hücresi aktive edildi. Düşük dozlu enfeksiyonlarda ise kök hücre aktivasyonu gecikti ama engellenemedi.
- Enfeksiyondan sadece iki gün sonra, öncekinden daha fazla kan kök hücresi olgunlaşma sürecine girdi.
- Rejenerasyon evresinde kan kök hücreleri uyku evresine geri döndü. Aşılanmış farelerde uyku evresine geri dönüş diğerlerine göre daha hızlı gerçekleşti.
H1N1 grip virüsü**: Her yıl kış aylarında ortaya çıkan grip dalgasında biz insanları ve bazı hayvanları enfekte eden influenza A virüsünün bir alt türüdür.
Trombosit sayısının anormal artışının sebebi ne olabilir
Cevap: Süreçte birkaç öncü basamağın atlanması.
Trombositlerin nasıl bu kadar hızlı üretilebildiği sorusunu açıklığa kavuşturmak için araştırma ekibi In vitro soy izleme (In vitro lineage tracing) ve kemik iliği transplant ları (Bone Marrow Transplants) gibi ileri teknikler
kullanarak aktive olmuş kan kök hücrelerini incelediler ve bunların alt kümesi olan öncü trombositlerin dış görünümlerinin farklı olduğunu buldular. Yani öncü trombositlerin dış görünümünde tipik belirteçlerin (Megakaryositleri) varlığı tespit edildi. Bu yüzey fenotipine sahip hücreler birçok basamağı atlayarak hızlı bir şekilde çoğalır.
Trombositlerde hızlı çoğalma kan pıhtılaşma riskini (tromboz) arttırıyor
Bir iltihaplanma veya herhangi bir hastalığa yanıt olarak Kan kök hücre hızlı farklılaşması sürecine yani acil megakaryopoez (emergency megakaryopoiesis) girerek trombosit öncü hücreleri oluştururlar. Bu yeni üretilen öncü trombositler normal trombositlerden daha büyük, olgunlaşmamış ve daha hızlı aktive olma eğilimindedir. Bu da akciğerlerde daha yüksek kan pıhtılaşması riskine yol açabilir.
Gribal enfeksiyonda tromboz (kan pıhtılaşma) riski var
Acil megakaryopoez un şimdiye kadar, grip gibi viral solunum yolu hastalıkları ile bir bağlantısının olduğu bilinmiyordu. Yapılan bu araştırma, ilk olarak grip enfeksiyonun da, trombositleri hiperreaktif duruma getirdiği ve özellikle akciğerlerde yüksek kan pıhtılaşması riskine yol açabileceği gösterdi.
İnfluenza (Grip virüsü) enfeksiyonu ile enfekte edilen farelerde bulaşı solunum yolu ile sınırlı olmasına rağmen, enfekte farelerin kemik iliğinde IL-1 ve IL-6 adında iki sitokin yüksek seviyede bulundu. Yapılan bu araştırma, bu iki sitokinin, grip enfeksiyonlarında kan kök hücrelerinin aktivasyonuna ve acil megakaryopoez önemli ölçüde katkıda bulunduğunu gösterdi.
Bu keşif, İnfluenza ve diğer solunum yolu enfeksiyonlarının tadavisinde değişik stratejilerin geliştirilebileceğini gösteriyor.
- Kan grubu felç riskini etkiliyor
- Tromboz nedir, belirtileri ve tedavisi
- COVID-19 tedavisinde umut veren ilaç çalışmaları
- Korona: B.1.1.7 varyantlı virüsler ne kadar tehlikel
- Kan grubu ile kalp krizi taşıma riski arasındaki ilişki
- Domuzdan insana organ nakli: xenotransplantation
- Korona: Aşı çalışmalarında ilk gelişmeler
- Covid-19
Mehmet Saltuerk
++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
The Institute for Genetics
of the University of Cologne
++++++++++++++++++++++++
Kaynaklar
Influenza A virus infection instructs hematopoiesis to megakaryocyte-lineage output
