Bir yeriniz acısa, bir ihtiyacınız olsa hemen anne dersiniz. Size en yakın kişi her zaman anneniz olmuştur. Anne ile çocuk arasındaki ilişki rahimde başlar ve hayat boyu devam eder. Kadınlar bir erkekten aldığı spermi büyüterek neslin devamını sağladıkları için birçok kültürde kutsaldır. Bu kutsiyet cennet anaların ayakları altındadır gibi sözlerle ifade edilir. Kadın doğurganlığının temel unsuru ise uterustur. Cinsel birleşme sonrasında fallop tüpünde döllenme gerçekleştikten sonra yeni oluşan hücre, anne rahmine yani uterusa intikal eder.
Histerektomi Uterus Beyin İlişkisini Bozuyor
Arizona Devlet Üniversitesi’nde psikoloji bölümünde çalışan araştırmacılar farelerin yumurtalıklarına dokunmadan sadece uteruslarını aldılar. Histerektomi uygulanan fareler bir zaman sonra yönlerini bulmakta daha çok zorlanmaya başladılar. Farelerin labirentlere konduğu veya su dolu havuza bırakıldığı testleri belki görmüşsünüz. Deneyler farelerin konumsal hafıza performanslarını ölçmeye yönelik olarak bu tür ortamlarda yapıldı. 6 Aralık’ta Endocrinology dergisinde yayınlanan makaleye göre doğal menopozdan önce uterusun alınması bazı bilişsel işlevleri bozabiliyor.
Endokrinoloji kitaplarında uterusun fetüsü koruma ve besleme dışında herhangi bir görevinin olmadığı yazar. Uterusun faaliyetleri hep üreme çerçevesinde sınırlandırılır. Ancak hayvanlarda ve insanlarda yapılan araştırmalar bunun böyle olmayabileceğine işaret ediyor. Üreme sisteminin doğru bir şekilde çalışması için yumurtalıklar ve uterus karşılıklı iletişim halindedir. Yumurtalıklar salgıladığı hormonlar ile beyin ve vücut metabolizmasını doğrudan etkiler. Otonom sinir sistemi aracılığı ile uterus ve beyin arasında iletişim kurulabilir. Bu iletişim henüz çok iyi anlaşılamadı. Bilişsel işlevleri nasıl etkilediği ve bedenin yaşı ilerledikçe nasıl değiştiği bilinmiyor.
Uterus ile Beyin Arasındaki İlişki
Doğal menopozdan önce histerektomi olan ama yumurtalıkları alınmayan hastalarda demans riskinin daha yüksek olabileceği biliniyordu. Bununla ilgili yapılmış bazı araştırmalar var. Prof. Dr. Heather Bimonte-Nelson bu bulgudan yola çıkarak uterusun tek başına beyin işlevlerini etkileyip etkilemediğini görmek istedi. Eğer önceki sonuçlar doğrulanırsa menopozdan önce uterusu almanın beyin için potansiyel bir tehlike oluşturup oluşturmayacağını bileceğiz. Sorunu önceden tahmin etmek gerekli önlemleri almamızı da kolaylaştıracak. Dahası, uterus ile beyin arasındaki iletişimin yapısını daha iyi anlayacağız.
Araştırma ekibi dişi farelerde yumurtalık ve uterusun öğrenme ve hafıza üzerindeki rolünü araştırdılar. Fareler menopozun hangi işlemle yapıldığına bağlı olarak 4 farklı gruba ayrıldı. İlk gruptaki farelerin yumurtalıkları alınmazken sadece uterusları alındı. İkinci grupta uterusa dokunulmadı ama yumurtalıklar alındı. Üçüncü grupta hem yumurtalıklar hem de uterus alındı. Son grup ise kontrol grubu olarak seçildi ve hiçbir organa dokunulmadı.
- Grup – Sadece uterus alındı.
- Grup – Sadece yumurtalıklar alındı.
- Grup – Hem yumurtalık hem uterus alındı.
- Grup – Hiçbir organ alınmadı.
Fareler Labirentte Yollarını Hatırlamaya Çalıştılar
Ameliyattan 6 hafta sonra araştırmacılar bütün farelere su dolu bir labirentte yollarını nasıl bulacakları öğretildi. Bütün fareler yolu nasıl bulacağını öğrendi ama bunu ne kadar iyi hatırlayacaklarını bilmiyoruz. Tüm fareler gerekli becerileri öğrendikten sonra su dolu bir labirente konduklarında yollarını hafızalarının ne kadar iyi çalıştığı ölçüldü. Ekip bilişsel becerilerin yanında üreme organlarının durumunu ve hormon salınımını da kontrol etti.
Hafıza testini yapmak için fareler su dolu bir havuza kondu. Havuzun ortasındaki daire şeklindeki merkezden dışarıya doğru 8 kol çıkıyordu. Güneş gibi görünen bir labirente bırakılan fareler havuzdan çıkmak için su altındaki gizli platformu bulmak zorundaydı. Deneyin başında farelerin bulması için 4 platform yerleştirildi. Fare ilk platformu bulduktan sonra günün geri kalanında o platform çıkarılıyordu. Bütün platformlar bulunana kadar deney tekrarlanıyordu. Böylece fareler sürekli önceki platformların yerlerini hatırlamak zorundakalıyordu.
Sadece Histerektomi Olan Farelerde Sorun Var
Araştırmacılar iki platformun alınıp farelerin iki platform bulmak zorunda olduğu durumlarda histerektomi olup sadece uterusu alınan farelerin hatırlamayı başaramadığını gördüler. 8 kolun 4’ünde platform varken yönünü bulabilen fareler iki platform kaldığında ikisinin yerini hatırlamakta çok zorluk çektiler. Sadece uterusu alınan farelerin hatırlamakta zorluk yaşamasıekibin aklına bazı sorular getirdi. Uterus ile hafıza arasında nasıl bir ilişki vardı?
Diğer gruplardaki farelerin hafızalarında herhangi bir aksaklık görülmüyordu. Sadece yumurtalıkları alınan fareler ile hiçbir organına dokunulmayan fareler arasında bir farklılık çıkmadı. İşin garibi hem yumurtalığı hem de uterusu alınan farelerde de kontrol grubuna benzer sonuçlar görüldü. Çalışmanın yürütücüsü Stephanie Koebele’ye göre sadece uterusun alınması bellek üstünde olumsuz bir etki yaratıyor. Yumurtalıkların uterus ile beraber alınması bu olumsuz etkiyi nasıl bertaraf ediyor bilmiyoruz.
Histerektomi Hormonları Nasıl Etkiliyor?
Çalışmanın sonunda araştırmacılar tüm farelerin yumurtalıklarını şekil, büyüklük ve yapı bakımından incelediler. Sadece uterusu alınan farelerin yumurtalıkları kontrol grubundaki farelerin yumurtalıklarından farklı değildi. Uterusun alınması yumurtalıkları etkilemiş gibi görünmüyordu.
Yumurtalıklarda bir sorun yoktu. Eş zamanlı olarak kandaki hormon seviyeleri de ölçüldü. Progesteron, östrojen, folikül uyarıcı hormon (FSH), lüteinleştirici hormon gibi pek çok molekül incelendi. Hormonlar belirli bezlerde ve organlardan salgılanan çeşitli organ ve sistemleri etkileyen kimyasal moleküllerdir. Histerektomi olan farelerdeki yumurtalıkların yapısı kontrol grubuna çok benzemesine rağmen hormon seviyeleri aynı değildi. Uterusun alınması hormonlarda bir değişikliğe neden olmuştu. Hormon miktarlarındaki bu değişimin farelerin hafıza mekanizmasını etkilediği ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açabileceği düşünülüyor. Eğer uterusun alınmasının sonuçları ve hormonları nasıl etkilediği daha iyi bilinirse bu hasarı onarabilir ve herhangi bir rahatsızlık oluşmadan önlem alabiliriz.
Sinir Bilim
https://sinirbilim.org/histerektomi-hafiza-sorunlari/
