W- İç Hastalıkları ve Hematoloji Uzmanı kan merkez sorumlu hekimi Dr.Can Özlü ile geliştirdikleri Hızır Projesi özelinde sohbet edeceğiz.
Dr.Can Bey sizi ve proje ekibi arkadaşlarınızı kısaca tanıyabilir miyiz.
C.Ö.-İç hastalıkları ve hematoloji uzman hekimi Erzurum Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi kan bankası sorumlusuyum. 1,5 yıla yakın bir süredir Erzurum Bölge E.A.Hastanesi’nde hematoloji uzmanı olarak çalışmaktayım. HIZIR ekibimizdeki diğer arkadaşlarım Kulak Burun Boğaz Operatör Doktoru Sami Engin Muz ve Erzurum Teknik Üniversitesi Makina Mühendisliği son sınıf öğrencisi Hilmi Sefa Yangal’dan oluşuyor.
W- HIZIR projenizin hikayesini paylaşır mısınız?
C.Ö.-Erzurum Bölge E.A.H’de kan transfüsyon merkezi sorumlu hekimi olarak çalıştığım dönemde hastanemize ambulansla getirilen acil vakaların olay yerinde ağır kanama ile karşılaştıklarını özellikle ateşli silah yaralanmalarının, kesici delici alet yaralanmalarının araç içi ve dışı trafik kazalarına bağlı ağır kanama durumlarının olduğunu ve bu durumun da can kayıplarına yol açtığını gözlemledim. Aynı zamanda gerek sınır içinde gerekse sınır dışı bölgemizde terör unsurları ile kahramanca çatışan polis, jandarma ve askerlerimizin olası çatışma savaş durumlarında acil medikal ihtiyaçlarını, kan ve kan ürünleri ihtiyaçlarını, hızlıca olay yerinde müdahale ederek giderme şansı yakalamak için HIZIR projemizi gerçekleştirmek için kolları sıvadık. Aynı dönemde HIZIR’ın ve yapmayı planladığımız diğer medikal cihaz projelerimizin Ar-Ge ve inovasyonu konusunda uzman olan ve dünyada ses getirecek 5 ayrı yeni yerli milli medikal cihaz üzerinde çalışmaları var olan Op.Dr.Sami Engin Muz ile yollarımız kesişti. Ardından ekibimize mühendislik ve tasarım konularında tecrübeli bir arkadaşımız daha katıldı. Teknik Üniversite Makine mühendisliği son sınıf olup, çocukluk yıllarında tek pervaneli helikopter tasarlayıp uçurabilen, makine, tasarım konularına kendini adamış ve mühendislik konusunda ülkemizde yakın zamanda adını daha çok duyacağımıza inandığım Hilmi Sefa Yangal ile HIZIR projemizin beyin takımını oluşturduk.Yıllar öncesinden gelen bir rüya ancak tecrübeli bir ekibin bir yıllık yoğun uğraşısı sonucu doğdu ve hikaye böylelikle başladı diyebilirim.
W- HIZIR fikri nasıl çıktı proje başında amacınız ne idi?
C.Ö.-Amacımız acil kan ve kan ürünlerini ilaç panzehir elektroşok cihazı gibi medikal cihazları, ihtiyaç varlığında ihtiyaç sahiplerine-kanın tıbbi ürün ve cihazların ulaştırılmasındaki aksaklıkların önüne geçerek-ulaştırmaktı.
Bu fikir bizim için, halkımıza sağlık alanında dünyada öncü olabilecek bir teknolojiyi bayrağımızla dalgalandırarak gurur yaşama duygusunu taşıyordu.
W-HIZIR ile hangi ihtiyaçları karşılamayı düşündünüz?
C.Ö.- HIZIR aslında medikal alanda öncü bir teknoloji, çünkü kan kan ürünleri organ tıbbi,ilaç ve malzeme taşınımı acil şartlarda hızla yerine ulaşmalı. İlk olarak başlıca taşımayı düşündüğümüz asıl unsurlar bunlar diyebilirim. Ancak şunu da ilave etmem gerekiyor HIZIR dünya genelinde diğer eşlenik dronelar a göre kaldırma kuvveti, havada kalma süresi ve menzil olarak fark atmış durumdadır. Bu açıdan bakıldığında bir insansız hava aracı olarak diğer dronelardan üstündür. Bu da ilk olarak medikal alanında kullanılmasını beklediğimiz HIZIR’ın çok yakında erzak ve mühimmat taşıma amaçlı SİLAHLI KUVVETLER, JANDARMA, POLİS teşkilatlarında, doğal afet sel deprem nedenleri ile KIZILAY, UMKE, AFAD bünyesinde de değerlendirilmesinin kapısını açmaktadır. Buna eşlenik droneların kullanım alanı bulduğu her alanda örneğin tarım, hayvancılık, madencilik, polis teşkilatı, arama kurtarma, şehir hastaneleri, gözlem, kargo taşımacılığı, takip, emlak, gayrimenkul, afet yardımı, karantina alanlarına ulaşım gibi daha pek çok alanda da kullanılabilir.
W-HIZIRdan beklentiniz nedir?
”HIZIR, HER ZAMAN HAZIR’‘ sloganı ile yola çıkıp acil ihtiyaç durumlarında her türlü hava muhalefeti ve olumsuz koşulun üstesinden gelebilecek donanımda olması yani HIZIR gibi yetişmesi HIZIR’dan en büyük beklentimizdir. HIZIR ile taşınım kuş uçusu-hava yolu ile gerçekleştiğinden büyük şehirlerde trafik sorunu, kırsal kesimde coğrafi şartlar ve cephede de güvenli taşıma zorluğu ortadan kalkmaktadır. Ülkemizde özellikle büyük şehirlerde trafik problemi nedeniyle ambulanslarımız olay yerine müdahalede zorlanabiliyor, özellikle kırsal alanlarda kar tipi ve sel gibi doğal afet durumlarında kara ulaşımı tamamen kapanabiliyor. Bu röportajı sizinle yaptığımız şu günlerde Erzurum Erzincan yolunun kar nedeniyle kapandığını da haberlerden öğrendim. Yine ülkemiz deprem kuşağında yer alan bir Ülke. Daha önce deprem nedeniyle maalesef acı tecrübelerimiz bulunmaktadır. Yine sınır bölgemiz ve ötesinde devam eden silahlı çatışmalar sürmektedir.
Alınabilecek önlemlerle daha önceden ne zaman olacağını bilmediğimiz bu gibi acil durumların önüne geçmek HIZIR’dan beklentimizdir.
W- İlk başlangıçta sadece kan ürünleri için mi tasarlandı ve sistem nasıl çalışacak?
C.Ö.- Sistem kan ve kan ürünleri, başta ilaç ve asılar, serum, panzehir, antidot ve defıbrilatör başta olmak üzere medikal ürünleri için tasarlandı.
HIZIR aynı anda 20 Ünite kan ve ürününü soğuk zincire uygun şekilde taşıyacak genişlikte ve 1 saati aşan süre havada kalabilmesi için tasarlandı.
HIZIR sistemi hastane güvenlik kontrol ünitelerine entegre edilip eşlenebilen otomatize haldedir. Kendini kontrol ve muhafaza hususunda güvenli bir sistemdir. Eş zamanlı manuel pilotaja bağlı olarak da kullanılabilmektedir. HIZIRport kendisine ait bizim karargah olarak adlandırdığımız dokunmatik mobilize solar sistem şarj istasyonu ile birlikte saklanmaktadır. HIZIRport bugün hastane çatıları için sağlık kurumlarına entegre edilebilir yarın ise savaş ortamında ve sahra hastanelerinde manuel olarak da kullanılabilecek şekilde dizayn edilmiştir.
W- Teknik özelliklerini alabilir miyiz
C.Ö.- HIZIR’ın farkı, güçlükle temin edilecek parçaların optimum buluşma noktası olarak üstün performans sağlamasıdır. HIZIR’ın farkı koaksial rotor sistemi, karbon fiber gövdesi, güçlü bataryaları ile kendi ağırlığına eşdeğer ağırlığı 1 saat kadar havada tutabilmesidir. Bin metre yüksekliğe çıkmakla kalmayıp saatte 50 km’lik hıza ve 25 kilometrelik uçuş mesafesine sahiptir.
W-HIZIR ne kadar güvenlidir?
C.Ö.-HIZIR’ı tasarlarken önceliğimiz insan hayatını korumaktı. Ar-Ge’miz de bu amaçla yola çıktık. Yardım ederken zarar vermememiz gerekiyordu. Bu açıdan HIZIR çalışma sisteminin tümünü hastaneye entegre ettik. Hastane güvenlik odasından kameralı takip sistemi ile HIZIR sisteminin izole bir şekilde güvenlik güçleri eşliğinde yapılmasını planladık. Böylelikle tüm sistem bağlı olduğu tek merkezden kontrol edilebilecek tüm uçuşlar kamera ile kayıt altına alınabilecekti. Bununla birlikte drone kazalarından korunmak, düşme çarpmaya bağlı kazaların önüne geçebilmek için pilot kontrollü PARAŞÜT sistemini de HIZIR’a eklemeyi planladık. Böylelikle HIZIR sistemi %100e yakın güvenli hale geldi.
W- Projenizi yaparken maddi destek aldınız mı?
C.Ö.-HIZIR projemizin finansmanının tamamını kendi imkanlarımız ile sağladık.Hiçbir maddi destek almadık.
W-HIZIR üretiminde millileşme yerlileşme süreci nasıl ilerledi?
C.Ö.- İmkanlardaki kısıtlılık nedeni ile prototip karma parçalardan üretilmiş olmasına rağmen tasarım ve optimizasyonundaki süreç bizi HIZIR’ın tamamen milli kaynaklarla Türkiye’de yapılabileceğine inandırdı. Bu açıdan mümkün olduğunca yerlileşme millileşme hususunda yüzde yüze ulaşmayı planlıyoruz. Suan %80 oranımızı yakın zamanda tamamlamayı planlıyoruz.
W- Hızır Projenizin yakın dönem hedefleri nelerdir?
C.Ö.-HIZIR projemizin yakın dönem hedefi, ilk pilot il ve hastane tespiti ile ilk pilot uygulama yapmak, bununla birlikte SAĞLIK BAKANLIĞI AFAD, UMKE ve KIZILAY tatbikatlarında yer alarak farkını gözler önüne sermek ve en önemlisi sadece bir insanımızın hayatına sağlığına olumlu katkıda bulunmak.
W- Gerçekleştirmeyi düşündüğünüz özel değilse paylaşacağınız başka projeleriniz var mı?
C.Ö.-Grubumuzla projelendirmek istediğimiz öncelikle patent başvurularını yapacağımız çok ses getireceğine inandığımız 5 adet yeni yerli ve milli medikal tıbbi cihazlarımız var. Ayrıca HIZIR’a yaptığımız uğraşı ve çabanın değer göreceği inancı bizi kazanmış olduğumuz tecrübe ile eş zamanlı olarak HIZIR’a kardeş olacak çok daha uzun menzilli ve hassas kontrole sahip bir projenin yapılması konusunda cesaretlendirmekte. Tüm bunlarla birlikte önümüzdeki bu medikal cihaz projelerimizin de HIZIR gibi yerli ve milli olmasını planlıyoruz.
W- iletmek istediğiniz mesajınız var mı?
C.Ö.- Dış güçlerin ülkemizde oluşturmaya çalıştığı ekonomik dalgalanma ve krizi her şerde bir hayır vardır diyerek millileşme sürecinin ateşleyicisi olarak görüyoruz. Bu bağlamda başta odak noktamız sağlık, medikal ürünler olmak üzere bir çok alanda dışarıya bağımlılıktan kurtulup gerek maddi gerekse manevi milli kaynaklarımızla beslenip projelerimizi hayata geçirecek olmak bizim için en önemli motivasyon kaynağı oldu.
İnsansız hava taşıtları ve quadrokopterler (drone lar) ile lojistik destek son yıllardaki bilgi aktarım ve elektromekanik teknolojilerdeki ilerlemelerle birlikte hız kazanan ve gelecekte de askeri, sağlık, güvenlik, tarım, arama kurtarma, sanat ve spor başlıkları altında bir çok konuda iş kolu açacak potansiyel taşımaktadır.
HIZIR HER ZAMAN HAZIR…diyorum
W- Dr.Can Bey bu önemli projenizde sonsuz başarılar dileriz, paylaştığınız için çok teşekkürler.
