Genellikle inme ve benzeri bir beyin hasarının sonucu olarak karşımıza çıkan ihmal (neglect) sendromu çok ilginç bir nöropsikolojik fenomendir. Görsel ihmal sendromu söz konusu olduğunda kişi görsel alanın sağ veya sol tarafındaki uyaranlara dikkat edemediğinden dolayı bu bölgeyi ihmal eder. Örneğin kişi önündeki bir çizimi kopyalaması istendiğinde çizimin sağ tarafını kopyalayabilirken sol tarafını çizemez çünkü o tarafa dikkatini yöneltememiştir. Bunun gibi kişinin önündeki tabağın yalnızca bir yarısındaki yiyecekleri yemesi, yüzünü tıraş ederken yalnızca tek tarafını tıraş etmesi, yalnızca tek tarafına makyaj yapması da ihmal sendromunda yaşanan bazı talihsiz olaylar olarak karşımıza çıkar.
İhmal Sendromu Sol Tarafta Daha Sık Görülüyor
Beynimizde sağ hemisfer bedenimizin sol tarafını, sol hemisfer ise sağ tarafını kontrol eder. Bu çaprazlanmaya bağlı olarak beynin sol tarafında meydana gelen bir lezyon sağ tarafı etkilerken, sağ tarafında meydana gelen bir lezyon da sol tarafı etkilemektedir. İhmal sendromu sıklıkla sağ parietal lezyonlarda -kimi zaman da sağ frontal lezyonlarda- ortaya çıktığından dolayı sol tarafın ihmali ile klinikte daha çok karşılaşılır.
Bunları okurken aklınıza kişinin tek tarafı görmemesi ile karakterize bir sendrom gelebilir. Ancak ihmal durumunda kişinin görme duyusu ile ilgili bir problem yoktur, aksine görsel dikkatin bozulduğu bir durum söz konusudur. Yani kişinin dikkatini ihmal edilen tarafa vermesi sağlandığında kişi oradaki uyaranları da görebilir. Ayrıca bu yazıda bolca görsel ihmalden bahsettik fakat ihmalin farklı duyusal alanlar ile ilişkili diğer çeşitleri de mevcuttur. Örneğin kişi sol tarafını ihmal ediyorsa sol omzuna dokunduğunuzda herhangi bir tepki vermeyebilir ya da sol taraftan seslenildiğinde duymuyormuş gibi görünebilir. İhmalin ciddiyeti ve türü beyindeki lezyonun yeri ve ciddiyetine göre değişiklik gösterecektir.
Hemisferler Arasındaki İşlev Farklılıkları
Aklınıza şu soru gelebilir: Neden sağ tarafta bir lezyon olduğunda ihmal sendromunu görüyoruz da solda böyle bir durum çok nadir olarak görülüyor? Harvard Üniversitesi’nden Nörolog Marsel Mesulam’ın ve bu konuda araştırma yürüten birçok bilim insanının açıklaması şu şekilde: Sağ hemisfer görsel-uzamsal işlevler ve dikkat bakımından daha büyük bir role sahiptir ve bu sebeple aynı anda hem sağ hem de sol görüş alanlarını tarayabilme becerisine sahiptir. Buna karşılık sol parietal lob yalnızca sağ görüş alanına dikkat kesilme konusunda beceriklidir. Dolayısıyla sol hemisferde bir lezyon olduğunda sağ taraf durumu telafi ederek kendi başına tüm rolü üstlenebiliyor ve böylelikle klinik bir sorun görülmeden durum atlatılabiliyor. Ancak sağ hemisferde bir lezyon olduğunda sol taraf yalnızca sağ görüş alanına dikkat sağlayabiliyor ve sol tarafı ihmal ediyor.
Özellikle beynin sağ tarafındaki lezyonlarda ihmalin değerlendirilmesi çok önemlidir. Bu değerlendirme hem beyin görüntüleme yöntemleri ile hem de nöropsikolojik değerlendirme ile mümkündür. İhmalden şüphelenilen durumlarda nöropsikolojik değerlendirme bataryasına görsel ihmal testlerini dahil ederek klinik durum kolayca tespit edilebilir. Genellikle işaretleme testleri (yıldız işaretleme, harf ve sembol işaretleme), çizgi bölme testleri, mekânsal tercih testleri, saat çizimi ve diğer çizim ve kopyalama testleri kullanılarak ihmal değerlendirilebilir.
Beyin hasarının akut döneminden sonra ihmal sendromunun ciddiyetinde de azalma görülmesi mümkündür. Ancak yine de görsel ihmalin değerlendirilmesi ve buna göre bir rehabilitasyon planı çizilmesi çok önemlidir. İhmalin erkenden tespit edilmesi ve bireyselleştirilmiş bir rehabilitasyon uygulanarak bu durum üzerine çalışılması ile kişinin fonksiyonelliğinin arttırılması mümkündür. Aksi takdirde kişinin işlevselliği ve günlük hayat kalitesi bu durumdan ciddi anlamda etkilenecektir.
Hazırlayan: Beste Uysal
www.sinirbilim.org/ihmal-sendromu-nedir/
