Koronavirüs salgınının başlamasıyla birlikte sağlık çalışanları çok yoğun bir tempo ile çalışmak zorunda kaldı.
Bazıları aylarca eve gidemedi, sevdiklerinden uzak kaldı; bazıları da artan hasta sayısıyla başa çıkabilmek için çok az uyuyarak, tüm zamanını hastalara adadı.
Peki bu süreç onların psikolojilerini nasıl etkiledi?
Normalleşmeyle birlikte çok sayıda insanın önlemlere dikkat etmemesi ve vaka sayısının artması, salgın nedeniyle neredeyse gece gündüz çalışmak zorunda kalan sağlık çalışanlarında ne gibi hislere yol açıyor?
Bu soruları sağlık çalışanlarına psikolojik destek veren kişilere sorduk.
Türkiye’de bu amaçla kurulan birden fazla telefon hattı oldu.
Bunlardan bazıları şöyle:
- Travma İyileştirme Grubu’nun telefon hattı
- Sağlık Emekçileri Sendikası’nın (SES) Toplumsal Dayanışma için Psikologlar Derneği (TODAP) ile birlikte kurduğu hat
- Türkiye Psikiyatri Derneği’nin hattı
- İstanbul Psikodrama Enstitüsü’nün kurduğu hat
- Sağlık Bakanlığı hattı
Bu hatlar üzerinden bugüne kadar yüzlerce sağlık emekçisine destek verildi.
Türkiye Psikiyatri Derneği’nden Necip Çapraz, diğer ülkelerde yaşananları gözlemledikten sonra salgının Türkiye’de başlamasıyla birlikte sağlık sisteminin iş yüküyle karşı karşıya kalacağını tahmin ettiklerini ve bu yüzden bu hattı kurmaya karar verdiklerini anlatıyor:
“Biz de onların ruh sağlığını korumak için bir şey yapmalıyız diye düşündük. Bir tür yurt dışındaki hotline sistemi gibi bir hat kurduk. Acil durum hattı, krize müdahaleyi hedefleyen bir hat olmasını istedik.”
7/24 ulaşabilen hatta 200 gönüllü psikiyatri uzmanının görev yaptığını aktaran Çapraz, salgının psikolojik boyutu hakkında şunları söylüyor:
“Bu hastalık salgını, büyük bir afet gibi düşünmek lazım bunu. Deprem gibi, çığ gibi. Afet dediğiniz şey aslında yaşamı aniden ve derinden etkileyen, bütün olanakları bir anda yetersiz kılan ani bir durumla karşı karşıya olma hali. Bu durumda da sağlık çalışanları çok ciddi bir yükle ve bir afetle karşı karşıya kaldılar. Her zaman kaybettiklerinden daha fazla hasta kaybetmeye başladılar bu süreçte. Bu da ciddi bir stres getiriyor.”
Türkiye Psikiyatri Derneği Sağlık Çalışanlarına Destek Hattı Açıldı!
Uyku sorunları, gerginlik, öfke
Çapraz, bu stresin kendisini uyku sorunları, gerginlik ve öfke olarak gösterebildiğini söylüyor.
SARS-Cov-2 yeni bir virüs olduğu için doktorların, özellikle de salgının başında, virüse dair yeterli bilgisi yoktu.
Çapraz, bu yüzden hastalarını kaybeden doktorlarda yetersizlik duygusunun da ortaya çıkabildiğini söylüyor.
Buna ek olarak bir de hastalanma riskiyle karşı karşıyalar:
“Raporlara göre 3 bin 500’ün üzerinde sağlık çalışanı hastalandı bu süreçte. Bir kısmı da maalesef kaybedildi. Dolayısıyla bu kadar yoğun bir stresle çalışıyorlarken buna bağlı bir takım ruhsal yakınmaları oluyor.”
Derneğin hattını bugüne kadar 500’den fazla sağlık çalışanı aradı.
Çapraz, hattın bir acil durum hattı olması nedeniyle tek seferlik görüşme yapıldığını, bir kişinin daha uzun terapiye ihtiyaç duyması durumunda yaşadığı yere yakın uzmanlara veya hastanelere yönlendirdiklerini söylüyor ve ekliyor:
“Başvuranların çok büyük kısmının, yüzde 80’inden fazlasının tek aramayla sorunlarını çözdüklerini gördük.”
Bir diğer danışma hattını kuran Travma İyileştirme Grubu ise 20 yıldır Türkiye’de yaşanan travmatik olaylar sonra bu tür hizmetler veriyor.
‘Travmalar ülkesi’
EMDR (Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme) Derneği altında faaliyet gösteren bu gruptan Şenel Karaman, Türkiye’yi bir “travmalar ülkesi” olarak tanımlıyor.
Grupları 1999’daki Marmara Depremi’nde faaliyet göstermeye başladıktan sonra pek çok deprem ve afette psikolojik destek sunmuş.
Salgınla birlikte yalnızca sağlık çalışanlarına değil, koronavirüse yakalananlar ve koronavirüsten hayatını kaybedenlerin yakınlarına da destek verdiklerini anlatan Karaman, 600 kişiye beşer seans hizmet verdiklerini söylüyor.
Arayanların yüzde 48’i sağlık çalışanı. Bu da 294 sağlık çalışanına hizmet verdikleri anlamına geliyor.
Karaman, aslında daha fazla sağlık çalışanının destek almak istediğini fakat yoğun tempolarından ötürü vakit ayıramadıklarını anlatıyor:
“Belki şimdi biraz daha sakinleşti, vaka sayısı azaldı, belki bundan sonra o çalışmayı ertelemiş olanlar yararlanabilirler. Biz yardım almalarını kesinlikle öneriyoruz.
“Travma eğer proses olmamışsa, varlığını yıllar boyunca sürdürülüyor.
“Travmatik deneyimden etkilenmiş insanlar eğer bedenleri de buna tepki veriyor, alkol ve uyuşturucu madde kullanımı artıyor. Uykusuzluk, odaklanma sorunları ortaya çıkabiliyor.
“Bizim arkadaşlarımızın araştırması var, Marmara Depremi 20 yıl önce oldu, hâlâ ışığı söndürmeden uyuyamayan, yatamayan insanlar var. 20 yıl hâlâ onun etkisi devam ediyor.”
Sağlık çalışanlarının bu süreçte uykusuzluk, kaygı ve üzüntü gibi belirtilerin yanı sıra eski travmaların tetiklenmesiyle de karşı karşıya kalabileceğini belirten Karaman, “İnsanların en önemli özelliği, herhangi bir travmatik olay yaşadığımızda beynimiz bunu nötr olay, sıradan olay haline getirebiliyor, böyle bir yeteneği var beynimizin. Ancak bazı durumlarda bu gerçekleşmiyor ve kilitli kalıyor orada” diyor ve ekliyor:
“EMDR tekniği o kilidi açmaya yarıyor. Biz insanın otomatik yaptığı bir işlemi hızlandırıyoruz veya devreye girmesini sağlıyoruz.”
Karaman, Türkiye’nin travmalar ülkesi olması nedeniyle çok sayıda travma çalışan uzman olduğunu söylüyor ve psikolojik yardıma ihtiyaç duyan insanları kendi hatlarından veya diğer hatlardan yardım aramaya davet ediyor.
Karaman, bazen insanların ihtiyacı olması durumunda yardım aramadığını, böyle durumlarda da bu kişinin yakınlarının onu ikna etmesi gerektiğini söylüyor.
tamamı için kaynağa bknz
