Mevcut şartlar altında koronavirüsleri durduracak bir aşımız ve tedavi edecek spesifik bir ilacımız yok. Ancak her gün dünya genelindeki laboratuvarlarda, çok değerli bulgular elde ediliyor. Yeni bir çalışmada ise koronavirüs enfeksiyonunu durdurabilme yeteneği olan yapay bir virüs geliştirilmiş olabileceği duyuruldu.
Bir önceki SARS koronavirüsü ve MERS koronavirüsü için de aşımız yokken, devam etmekte olan bu endemiklere karşın, COVID-19 pandemiğinin yayılma hızı ve ölüm oranı dünyanın en iyi ve donanımlı laboratuvarlarının virüsü tanımaya odaklandığını söyleyebiliriz. Kolektif bir biçimde dünyanın önde gelen bilim insanları ve klinik verileri sağlayan doktorları el birliği ile geliştirlen stratejiler ile bir aşı, tedavi veya terapötik bir ajan keşfetmeye girişmiş durumda.
Bunların arasında en yakın zamanda American Society of Microbiology’ye ait mBio’da yayımlanmış olan makalede, MERS (Middle East Respiratory Syndrome) koronavirüsüne karşı çok güçlü bir aşı adayları olduğunu açıkayan araştırma ekibi, aynı zamanda bu aşının SARS-CoV-2’ye karşı da etkili olabileceğine dair veriler elde ettiğini duyurdu.
2012’den bu yana Ortadoğu topraklarında sürmekte olan MERS endemiği %30’un üzerinde bir ölüm oranına sahip ancak küçük bir demografi üzerinde hakimiyet kurmuş bir koronavirüs salgınıydı.
Çalışmada geliştirilen aşıyı, yine bir RNA virüsü olan parainfluenza virüs 5 (PIV5) ile hedefe iletmeyi tasarlayan bilim ekibi, bu virüse ekstra bir gen ekleyerek MERS enfeksiyonlarında da tıpkı SARS-CoV-2 enfeksiyonunda olduğu gibi hücreye bağlanmalarını sağlayan S (spike) glikoproteinini (bu çalışma özelinde yalnızca MERS virüsünün üzerindeki S proteini ve MERS hastalık modeli çalışılmıştır) üretip deneyde kullanılan konjenik fare modellerinin bağışıklık geliştirmelerini ve farelere özel geliştirilen MERS virüsü formu ile enfekte edildiklerinde ciğerlerinden virüsün temizlenmesine bir dozu ile geliştirdikleri bağışıklıkla yardımcı olmayı başardı.
Tekrar belirtmek gerekir ki bu çalışma özelinde yalnızca MERS virüsünün üzerindeki S proteini ve MERS hastalık modeli çalışılmıştır. Henüz laboratuvar ortamı ve hayvan deneylerinde bu virüs ile SARS-CoV-2 spike proteininin taşınmasına dair elimizde veri bulunmamaktadır.
Peki bu çalışmadaki bilgiler ne kadar güven verici?
Eğer kaynaktaki makale incelenecek olursa görülecektir ki, deneyde kullanılan konjenik fareler hDDP4 KI kodlu farelerdir. Bu da insan DDP4 proteinini üretmeleri sağlanmış genetiği değiştirilmiş kobaylar olduğunu gösteriyor. DDP4 proteini ise MERS virüsünün insan hücrelerini penetre etmek üzere bağlandığı hedef proteini olduğundan, çalışma ekibi bu proteini üretmiş fareleri enfekte edebilecek (MERSMA6.1.2 ) modifiye MERS virüsünü üretti.
Enfeksiyon sonrasında, daha önce uygulanan aşı ile geliştirilmiş bağışıklığa sahip farelerin S proteini üretmiş olduğu ve aşıdan dört haftalık bir süre sonra üç gruba ayrılmış fareler incelendi. Bu üç grup kısaca şu şekilde ayrılıyor:
1) Modifiye S proteini üretebilen PIV5 aşısı uygulanan fareler, 2) içinde modifiye S proteini geni olmayan PIV5 ile immünize olan fareler ve son olarak 3) Kas dokusu içine inaktive MERS virüsü uygulanan fareler.
Bunlardan ilki olan S proteini ile bağışıklık kazanmış farelere, MERS hastalığını yapan koronavirüs uygulandığında enfeksiyonu atalatabildiler. Boş PIV5 ile aşılanmış olan fareler MERS koronavirüse yakalandıklarında öldü ve son olarak kas dokusu içine inaktive MERS virüsü uygulanan farelerin yalnızca %25’i hayatta kalabildi.
Bu da inaktive MERS virüsünin aşı olarak verilmesinin bir güvenlik sorunu yaratabileceğine -her ne kadar hayvan deneyleri tamamlanmadan bunu söylemek zor olsa da- işaret ediyor. Aynı durum SARS-CoV-2 için de geçerli olabilir. Yine aynı şekilde olumlu bir gelişme olarak da hafifletilmiş bir kurye virüs olarak PIV5 içine SARS-CoV-2 spike proteinini veya bir domainini tanımlayarak aşı haline getirmenin ve intranazal uygulamasının etkili olabileceğine dair de ilk umut verici deliller elde edilmiş oldu.
Kaynak ve İleri Okuma
- Single-Dose, Intranasal Immunization with Recombinant Parainfluenza Virus 5 Expressing Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus (MERS-CoV) Spike Protein Protects Mice from Fatal MERS-CoV Infection DOI: 10.1128/mBio.00554-20
www.bilimfili.com/koronavirusu-durdurma-potansiyeli-olan-asi-tasiyici-virus
