Dünya Bankası tarafından 5 Ocak 2021 tarihinde 234 sayfalık Küresel Ekonomik Beklentiler (Global Economic Prospects) raporunun Ocak 2021 dönem sayısı yayınlanmıştır. Raporda ağırlıklı olarak COVID-19 pandemisinin ekonomik etkileri değerlendirilmiş, projeksiyonlar çizilerek sonuçları analiz edilmiş, ardından küresel toplumun ihtiyaç duyduğu alınacak politika tedbirleri ortaya konularak önerilerde bulunulmuştur. Bu yazımızda raporda yer verilen küresel ekonomik görünüm, Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) bölge ülkeleri ile Avrupa ve Batı Asya (ECA) bölge ülkelerine ilişkin ekonomik görünümlerde öne çıkan bulgular ele alınmıştır. Küresel Ekonomik Beklentiler Raporu’nun 2020 Ocak sayısında öne çıkan bulgular başlıklara göre şöyledir:
Küresel Ekonomik Görünüm
COVID-19 pandemisi, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı ve ikinci Dünya Savaşı’nın neden olduğu küresel durgunluktan daha derin küresel bir durgunluğa neden olmuştur. Küresel ekonomik faaliyet yeniden büyüyor olsa da öngörülebilir gelecekte olağan faaliyetlere dönülmesi olası değildir. Ciddi sayıda can kaybına neden olan salgın, aynı zamanda milyonları aşırı yoksulluğa sürüklemiştir. Uzun bir süre boyunca faaliyet ve geliri pandemi öncesi eğilimlerinin çok altında kalan bireylerin üzerinde kalıcı yaralar bırakması beklenmektedir. Küresel ekonomik çıktı, COVID-19’un tetiklediği ekonomik durgunluğun ardından toparlansa da, uzun bir süre için pandemi öncesi eğilimlerin altında kalacaktır. Pandemi, on yıllık bir küresel borç birikimi dalgasıyla ilişkili riskleri daha da kötüleştirmiştir. Pandeminin önümüzdeki on yılda potansiyel büyümede uzun zamandır beklenen yavaşlamayı da hızlandırması muhtemel görülmektedir.
Gelişmiş ekonomilerin, 2021 ve 2022 yıllarında sırasıyla yüzde 3,3 ve yüzde 3,5’e ulaşması öngörülen büyümenin yaygın aşılama ve maliye politikalarındaki kısmi genişleme ile birlikte para politikası düzenlemeleri sayesinde toparlanması beklenmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde büyümenin 2021’de yüzde 5’e, 2022’de yüzde 4,2’ye yükselmesi öngörülse de iyileşme büyük ölçüde Çin’in beklenen toparlanmasını yansıtmaktadır.
Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) Bölgesi Ekonomik Görünümü
Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) ülkelerindeki üretimin 2020’de yüzde 5,0 daraldığı tahmin edilmektedir. COVID-19 kaynaklı aksaklıklar petrol fiyatları ve petrol talebindeki keskin düşüşle birlikte kendini göstermiştir. MENA ülkelerindeki petrol ihracatçılarının üretiminin 2020’de yüzde 5,7 daraldığı tahmin edilmektedir. Bu daralma, bölgede zaten yavaşlayan büyümeyi daha da şiddetlendirmekte ve pandemi öncesi kişi başına gelir kayıplarını artırmaktadır. Pandemi kontrol altına alındığında ve kısıtlamalar hafifletildiğinde küresel petrol talebi artarken ve politika desteği devam ederken büyümenin 2021’de yüzde 2,1’e yükselmesi beklenmektedir.
Ancak pandeminin bölgede kalıcı ekonomik izler bırakması ve potansiyel büyümeyi azaltması beklenmektedir. COVID-19’un yeniden alevlenmesi, jeopolitik gerilimler ve siyasi istikrarsızlıkla ilgili daha fazla sorun alanlarının olması, petrol fiyatları ve ödemeler dengesi üzerinde aşağı yönlü bir görünümün ortaya çıkmasına neden olan risklerdir. Petrol ihracatçı ülkeler arasında, petrol talebinin normalleşmesi, OPEC ve petrol üretim kesintilerinin planlı bir şekilde gevşetilmesi, politika desteği ve yerel salgınla ilgili kısıtlamaların kademeli olarak kaldırılmasıyla büyümenin 2021’de yüzde 1,8’e çıkması beklenmektedir. Suudi Arabistan’da pandemi sırasında ertelenen kamu sermayesi yatırım projelerinin yeniden başlaması büyümeyi destekleyecektir. İran’daki büyümenin iç tüketim ve turizmin normale dönmeye başlaması ve COVID-19’un seyrinin stabil hale gelmesiyle toparlanması beklenmektedir. MENA ülkelerinde piyasa fiyatlarına göre reel GSYH’da büyüme tahminleri ve 2021 öngörüleri Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1: Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) Bölge Ülkelerinde Piyasa Fiyatlarına Göre Reel GSYH Tahminleri
Kaynak: Dünya Bankası verilerinden tarafımca düzenlenmiştir.
Avrupa ve Batı Asya (ECA) Bölgesi Ekonomik Görünümü
ECA bölge ülkelerinde COVID-19’un yeniden alevlenmesi faaliyetlerde kalıcı kesintilere neden olduğu için bölgesel ekonominin 2021’de yüzde 3,3 büyümesi beklenmektedir. Virüsün hızlı yayılması ve artan jeopolitik gerilimlerle birlikte ECA ekonomilerinin yaklaşık yüzde 75’indeki aşağı yönlü revizyonları yansıtan bölgesel tahminler 2021’de daha da düşürülmüştür. Pandeminin ekonomik etkilerinin giderek azalması ve ticaret ve yatırımdaki toparlanmanın ivme kazanmasıyla ECA ülkelerindeki büyümenin 2022’de yüzde 3,9’a yükselmesi beklenmektedir. 2022’deki iyileşmeye rağmen, GSYH’nin pandemi öncesi döneme göre tahminlerin yaklaşık yüzde 3 altında kalması beklenmektedir. 2020 yılında ekonomilerin yaklaşık beşte birinde salgın nedeniyle kişi başına düşen gelir, beş veya daha fazla yıl boyunca kaybedilmiştir. Ayrıca salgının, yatırım ve beşeri sermaye birikimi üzerindeki zararlı etkileri nedeniyle uzun vadede verimlilik artışındaki yavaşlamayı daha da şiddetlendirmesi beklenmektedir. Orta Avrupa’da büyümenin 2021’de yüzde 3,6’ya yükselmesi öngörülmektedir. Bu öngörü Euro bölgesinde faaliyet hacminin artmasıyla birlikte ticaretteki toparlanmayla da desteklenmektedir. Ancak COVID-19 vakalarındaki son artışla birlikte ekonomik görünüm tahminleri düşürülmüştür. Sıfıra yakın politika faiz oranları olan Macaristan, Polonya ülkeleri de dahil olmak üzere olağanüstü politika düzenlemelerinin 2021 boyunca devam etmesi beklenmektedir. ECA alt bölgeleri arasında en yüksek oranda mali destek paketi GSYH’nın yüzde 9’uyla Orta Avrupa ülkelerinde gerçekleşmiştir. COVID-19 ile mücadelenin bir parçası olarak Orta Avrupa ülkelerine yönelik hazırlanan Avrupa Birliği (AB) yapısal fon paketi orta vadeli büyümeyi desteklemektedir.
Türkiye ekonomisi 2020’de daralmadan kaçınmış ve kredilerdeki önemli artışla birlikte işlem tahmini yüzde 0,5 oranında artırmıştır. İç talepteki toparlanmanın sürmesi ile büyümenin 2021’de yüzde 4,5’e yükselmesi beklenmektedir. Politika faiz oranındaki artışlara rağmen Türk lirası ABD doları karşısında yeniden düşüşe geçmiştir. Bu durum bilançoları aşındırmış ve ek döngüsel karşı politika tedbirlerine başvurulmuştur. Yeni COVID-19 vakalarındaki keskin artış beklenenden daha zayıf uluslararası turizm talebi oluşturmuş, daha sıkı para politikası uygulanması ise ekonomik iyileşme üzerinde baskı yaratmıştır.
Denemelerde yüksek etkinlik oranlarına sahip birden fazla COVID-19 aşısının geliştirilmesine rağmen ekonomik görünümün riskleri hala yüksektir. ECA ülkelerinde kısa vadeli büyüme görünümü bazı ülkelerde sosyal refah düşüşleri, yeniden tırmanan jeopolitik gerilimler ve yeni vakalardaki artışla birlikte daha da belirsiz bir hal almıştır. Birkaç Euro bölgesi ülkesi, ECA’daki dış talebi zayıflatabilecek ülke çapında kapanmaları yeniden uygulamaya zorlanmıştır. Benzer şekilde, ECA içinde artan vakalar daha katı kısıtlamalar getirebilir.
Seyahatteki gerileme uzun sürerse, özellikle turizme bağımlı Orta Avrupa, Türkiye, Batı Balkan ekonomilerinde büyüme tahminleri çok daha zayıf bir seyir izleyebilir. COVID-19 aşılarının üretimi, tedariki veya dağıtımındaki gecikmeler, beklenenden düşük aşı etkinliği veya pandemiye bağlı kısıtlamaların devam etmesi de ekonomik iyileşmeyi geciktirebilir. Dağıtım ve aşılamanın zorlukları, sağlık hizmeti kapasitesinin ECA’nın diğer bölgelerinden daha zayıf kalan Orta Asya’da özellikle artmaktadır. ECA bölge ülkelerinde piyasa fiyatlarına göre reel GSYH’da büyüme tahminleri ve 2021 öngörüleri ise Tablo 2’de verilmiştir.
Tablo 2: Avrupa ve Batı Asya (ECA) Bölge Ülkelerinde Piyasa Fiyatlarına Göre Reel GSYH Tahminleri
Kaynak: Dünya Bankası verilerinden tarafımca düzenlenmiştir.
Faydalı olması ve farkındalık oluşturması dileğiyle.
Bilimle ve teknolojiyle kalınız.
Tevfik Bulut
https://tevfikbulut.net/
Yararlanılan Kaynaklar
- World Bank. 2021. Global Economic Prospects, January 2021. Washington, DC: World Bank. DOI: 10.1596/978-1-4648-1612-3. License: Creative Commons Attribution CC BY 3.0 IGO.
- Microsoft Corporation. (2016). Microsoft Excel. Retrieved from https://office.microsoft.com/excel
- Küresel Ekonomik Beklentiler 2021 Ocak Dönemi Raporu, https://tevfikbulut.com/2021/02/22/kuresel-ekonomik-beklentiler-2021-ocak-donemi-raporu/
