Üniversitenin en yoğun dönemindesiniz. Bir yandan final sınavları, bir yandan projeler ve ödevler sıkıştırıyor ve zaman yetmiyor. İstediğiniz verimde çalışamıyorum diye şikayet ederken bir arkadaşınız bir ilaçtan bahsediyor. Adı Metilfenidat hidroklorür, bir tane içtiğinizde 6 saat aralıksız ders çalıştırdığını söylüyor. En çok ihtiyacınız olduğu anda Hızır gibi yardımınıza yetişecek bir ilaç. Metilfenidat hidroklorür gibi uyarıcı ilaçlar gerçekten çok etkilidir ama bu ilaçların yan etkileri ve vücuda uzun vadede verdiği zararlar da hafife alınacak gibi değildir.
Metilfenidat hidroklorür, Metilfenidat hidroklorür gibi psikoaktif ilaçlar aslında dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) yaşayan kişilere yazılan kırmızı reçeteli ilaçlardır. Öğrenciler sınav zamanları bunları bir şekilde temin edip ders çalışmak, odaklanmayı artırmak ve yaratıcılığı geliştirmek için kullanır. “Çalışma ilacı” (study drug) olarak da adlandırılan bu ilaçların doktor gözetiminde olmadan kullanılması çok tehlikeli ve yasadışıdır. Araştırmalar tüm bu risklere rağmen her 5 öğrenciden 1’inin sınav dönemlerinde bu haplara yöneldiğini gösteriyor.
Metilfenidat hidroklorür Beyne Ne Yapıyor?
Wisconsin Üniversitesi’ndeki araştırmacılar onlarca yıldır üstünde araştırma yapılan Metilfenidat hidroklorür dosyasını açtı ve enine boyuna çalıştı. Çalışmalardan elde edilen bulgular doğru miktarda metilfenidat hidroklorürin prefrontal korteksteki nöronların işlevlerini düzenlediğini ve daha iyi çalışmasını sağladığını gösteriyor. Prefrontal korteks dikkat, karar verme, odaklanma ve bellek ile ilgili olan beyin bölgesidir. Çalışma ilaçlarının bu bölgeyi hedef alması aslında hiç de şaşırtıcı değil.
Kırmızı reçeteyle satılan bu çalışma ilaçlarının en büyük sorunu bağımlılık yapması ve ciddi yan etkilere neden olmasıdır. Bu etkilerden kaçınmak için doktor kontrolünde metilfenidat hidroklorürin çok düşük dozlarda kullanılması gerekir. Az miktarlarda kullanıldığında çalışmalar metilfenidat hidroklorürin beynin bağımlılık ve uyarılma merkezini uyarmadığını gösteriyor. Tabii bu kadar düşük dozda ilacın uyarıcı özelliği de ortaya çıkmıyor. Bu da kullanan kişiler için istenen bir durum değil.
İlacın etkisini gerçekten hissetmek için kullanıcılar kimi zaman farkında olmadan aşırı doza kaçabiliyor. İşte bu noktada ilacın etken maddelerinin yan etkileri kendini göstermeye başlıyor. Bilişsel işlevlerin zayıflaması, beyindeki nörotransmitter dengesinin bozulmasıyla başlayan süreç beyinden çıkıp kalp çarpıntısına kadar uzuyor.
Doz Çok Önemli
Farelere Metilfenidat hidroklorür vererek beyin üzerindeki etkisini inceleyen bir çalışmada ekip farelerin beynine elektrotlar yerleştirdi ve nöronların faaliyetini gözlemledi. Farelere az miktarda, terapötik dozda Metilfenidat hidroklorür verildiğinde hipokampüslerinin ve prefrontal kortekslerinin daha iyi çalıştığı ve nöronların faaliyetinin arttığı gözlendi. Diğer taraftan, daha yüksek dozlarda nöronlar çalışmayı tamamen durdurdu ve gelen sinyallere tepki vermemeye başladı. Sitemize gelen bir mailde bir Metilfenidat hidroklorür kullanıcısı şunları söylüyordu: “Odaklanmam artıyor ama anlama kabiliyetim düşüyor, duygularım baskılanıyor, robot gibi hissediyorum”.
DEHB hastalarında kullanılan terapötik dozdaki Metilfenidat hidroklorür gerçekten işe yarıyor çünkü beynin dürtü kontrolünü artırarak işlevini düzenliyor. Nöronların davranışsal sinyallere olan tepkileri iyileşiyor ve bellek, biliş ve dikkat süreçlerinde önemli gelişmeler gözleniyor. Tüm bunlar doktorun önerdiği dozlarda gerçekleşiyor. Öğrenciler ise genellikle yüksek dozlarda ilaç kullanımına gittikleri için bilişsel işlevlerinde hasarlar meydana geliyor ve prefrontal korteksteki nöronlar hatalı çalışıyor.
2011 yılında Amerika’da yapılan bir ankette yaşları 18 ila 25 arasında değişen üniversite öğrencilerinin %5’i Adderall ve Metilfenidat hidroklorür gibi psikoterapötik ilaçlar kullandıklarını söylemişlerdir. Yüzde 5 ilk başta gözünüze küçük gibi görünebilir ancak bu sayı kokain kullanımından daha büyük bir sayıdır. 50,000 kişinin okuduğu bir üniversitede 2,500 kişi Metilfenidat hidroklorür kullanıyor.
Artılar mı Daha Çok Eksiler mi?
Metilfenidat gibi uyarıcı etken maddeler içeren çalışma ilaçları öğrenciler için tasarlanmadı. Bu ilaçlar DEHB hastaları ve dikkat eksikliği çeken kişilere yardım etmek için üretildi. DEHB hastalarının beyinlerinde yeterince dopamin olmadığı düşünüldüğü için bu ilaçlar mezolimbik ödül yolunu hedef alacak ve dopamin üretimini artıracak şekilde üretildi. Sağlıklı insanlarda dopamin yeterince salgılandığından bu kişilerin Metilfenidat hidroklorür kullanması onlarda bir yandan coşku, öfori diğer yandan huzursuzluk görülmesine neden olabilir. Yine dopamin artışına bağlı olarak iştahsızlık da görülebilir.
Psikoaktif ilaçların tek başlarına bilinçsiz kullanımı bile tehlikeliyken bazen öğrenciler bunları alkol ve diğer ilaçlarla beraber kullanıyor. Böyle durumlarda tehlikenin boyutu bir kat daha artıyor. Ders çalışmak için sınav haftalarında düzenli Metilfenidat hidroklorür kullanan kişiler ilacı bıraktıklarında neye uğradıklarını şaşırıyor. Beyin kimyası ve dopamin salgılama sistemi bozulduğu için vücut aşırı bir bitkinlik hali ve depresyon yaşayabiliyor.
Metilfenidat hidroklorür Birçok Beyin Bölgesine Müdahale Ediyor
Odaklanmayı artırmak için Metilfenidat hidroklorür pek çok beyin bölgesine ve kimyasal moleküle müdahale ediyor ve kısa süreli olumsuz etkilere de yol açıyor. Bunların başlıcaları tansiyonun yükselmesi, nabzın hızlanması, sinirlilik ve uykusuzluktur. İlaçlar sadece bir defa kullanılsa bile bu yan etkilerin görülme riski yüksektir.
Yan etkiler henüz bitmedi, çok daha kötüleri var! Adderal üstündeki araştırmalar bu ilacın halüsinasyonlara, dürtüsel davranışlara, paranoyaya ve huzursuzluğa neden olabileceğini gösteriyor. Yan etkilerin listesi daha çok uzun ama hepsini buraya yazmamız mümkün değil. Öğrenciler bu ilaçları kullandıkları zaman akla ilk gelen yan etkiler olmuyor. “Yarınki final sınavında bana ne yardım edebilir?”
Metilfenidat hidroklorür Birçok Beyin Bölgesine Müdahale Ediyor
Odaklanmayı artırmak için Metilfenidat hidroklorür pek çok beyin bölgesine ve kimyasal moleküle müdahale ediyor ve kısa süreli olumsuz etkilere de yol açıyor. Bunların başlıcaları tansiyonun yükselmesi, nabzın hızlanması, sinirlilik ve uykusuzluktur. İlaçlar sadece bir defa kullanılsa bile bu yan etkilerin görülme riski yüksektir.
Yan etkiler henüz bitmedi, çok daha kötüleri var! Adderal üstündeki araştırmalar bu ilacın halüsinasyonlara, dürtüsel davranışlara, paranoyaya ve huzursuzluğa neden olabileceğini gösteriyor. Yan etkilerin listesi daha çok uzun ama hepsini buraya yazmamız mümkün değil. Öğrenciler bu ilaçları kullandıkları zaman akla ilk gelen yan etkiler olmuyor. “Yarınki final sınavında bana ne yardım edebilir?”
Metilfenidat hidroklorür Bağımlılık Yapabilir
Hadi 10 günlük bir final dönemini atlattık diyelim. Metilfenidat hidroklorür, kahve ve iyi beslenmeyle istediğimiz notları aldık ama ya sonra. Metilfenidat hidroklorüri bırakınca her şey bitiyor mu? Uzun vadeli (yan) etkilere de bir göz atalım. İlk sırayı bağımlılık alıyor. Yukarıda metilfenidat hidroklorürin dopamin üretimini artırdığını söylemiştik. Dopamin daha fazla haz duymak demek. Bütün uyuşturucu ve keyif verici maddeler mezolimbik ödül yolunun merkezindeki akkumbens çekirdeğini ve ventral tegmental alanı hedef alır. Psikoaktif ilaçlar da burayı uyararak sizin keyifli hissetmenize neden olurken, aynı zamanda sizi kendilerine bağımlı hale getirebilirler.
Çalışma ilaçlarının en büyük zararlarından birisi de antidepresanlarla birlikte kullanıldığında ortaya çıkar. Araştırmalar antidepresanlar birlikte kullanıldığında bu uyarıcı maddelerin anksiyeteye, depresyona, yeme bozukluklarına hatta ölüme bile neden olabileceğini gösteriyor. İlaçların hangi dozları terapötik dozdur; bunları yazmamayı tercih ediyoruz. Çünkü okuyucu bizi referans alarak kendi metabolizmasına uygun olmayan miktarlarda ilaç alarak kendine zarar verebilir. Bu tür ilaçları kullanmanın tek bir güvenli yolu vardır: Doktorunuza danışmak. Ancak şunu belirtmekte yarar var; 20 mg’dan fazla alıyorsanız yüksek dozda Metilfenidat hidroklorür tüketiyorsunuz demektir.
Aşırı Doz Metilfenidat Kullanımı
Metilfenidatın Metilfenidat hidroklorür’in etken maddesi olduğunu yazmıştık. Normalden fazla Metilfenidat hidroklorür alınması durumunda merkezi sinir sistemi aşırı uyarılır. Bunun sonucunda kusma, hassaslık, reflekslerin çok duyarlı olması, kas titremeleri görülebilir. Ayrıca sersemlik, baş dönmesi, hipertermi, halüsinasyonlar da ortaya çıkabilir. Bazı vakalarda taşikardi, yüksek tansiyon, aşırı terleme görülebilir. Çok yüksek dozlarda metilfenidat kullanımı komaya kadar gidebilen ölümcül sonuçlar yaratabilir. Aşırı dpz metilfenidat genellikle benzodiazepinler be antipsikotik ilaçlar ile tedavi edilir.
Metilfenidat hidroklorür’in Yan Etkileri
Sinirlilik, uyku sorunu, iştahsızlık, kilo kaybı, baş dönmesi, mide bulantısı, kusma veya baş ağrısı oluşabilir. Bu ilaç kan basıncınızı yükseltebilir. Kan basıncınızı düzenli olarak kontrol edin ve sonuçların yüksek çıkması durumunda doktorunuza bildirin. Aşağıdakiler dahil ciddi yan etkileriniz varsa derhal doktorunuza bildirin: el veya ayak parmaklarında kan akışı sorunları belirtileri (soğukluk, uyuşukluk, ağrı veya cilt renginde değişiklikler gibi), el veya ayak parmaklarında olağandışı yaralar, hızlı/kabızlık. çarpıntı/düzensiz kalp atışı, zihinsel/ruh hali/davranış değişiklikleri (ajitasyon, saldırganlık, ruh hali değişimleri, anormal düşünceler, intihar düşünceleri gibi), kontrolsüz kas hareketleri (seğirme, titreme gibi), anlaması zor olan ani kelime/ses patlamaları kontrol, görme değişiklikleri (bulanık görme gibi).
Bayılma, nöbet, kalp krizi belirtileri (göğüs/çene/sol kol ağrısı, nefes darlığı, olağandışı terleme gibi), felç belirtileri (örnEĞİN vücudun bir tarafında güçsüzlük, konuşma güçlüğü, ani görme değişiklikleri, kafa karışıklığı gibi). Nadiren, erkeklerde (genç erkekler ve gençler dahil) bu ilacı kullanırken 4 saat veya daha uzun süren ağrılı veya uzun süreli ereksiyon olabilir. Bakıcılar/ebeveynler de erkek çocuklarda bu ciddi yan etkiye karşı dikkatli olmalıdır. Ağrılı veya uzun süren bir ereksiyon meydana gelirse, bu ilacı kullanmayı bırakın ve hemen tıbbi yardım alın, aksi takdirde kalıcı sorunlar ortaya çıkabilir.
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
www.sinirbilim.org/metilfenidat hidroklorür-alirken-iki-defa-dusunun/
Kaynaklar
http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/medicating/drugs/diller.html
http://news.wisc.edu/study-uncovers-how-metilfenidat hidroklorür-works-in-brain-to-boost-cognition-focus-attention/
http://www.huffingtonpost.com/her-campus/dangers-of-study-drugs_b_2978867.html
