Süreyya Tahsin Aygün (1895, İstanbul – 9 Aralık 1981, İstanbul), Türk veteriner hekim, bakteriyolog[1] ve general.[2] Çeşitli cilt hastalıklarını önlemede kullanılan thalidomide etken maddeli ilacın embriyolarda beyin gelişimini etkilediğini ve buna bağlı olarak çocukların fokomeli ile doğduğunu bulmasıyla tanınmıştır. Aygün, maddenin etkilerini Sağlık Bakanlığına anlatarak ilacın ülkeye gelmesini engellemiştir.[3] Ayrıca Türkiye‘de kök hücre tedavisi üzerine çalışmalar yapan ilk kişidir.[4] / wikipedi
Türkiye’yi ‘Thalidomide’ faciasından kurtaran bilim kahramanı: Süreyya Tahsin Aygün
Atatürk’ün tabiriyle umut vadeden genç bir kıvılcım olarak gittiği Avrupa’dan müthiş bir donanımla 1927’de yurda döndü. Hayvan ve insan sağlığına yöneldiği bu buluşuyla Türkiye’nin ilk veteriner halk sağlıkçısı oldu. Yaptığı çalışmalarla kök hücre tedavisinin alternatif bir tedavi yöntemi olarak kullanılabileceği fikrini ortaya atarak tüm dünyada bu alan üzerinde çalışan öncülerden biri oldu.
Thalidomide faciası olarak anılan ve ortaya çıktığı dönemde kullanıldığı ülkelerde koca bir neslin engelli doğmasına sebep olan bu facia Alman ilaç firması Chemie Grünenthal’in, epilepsi tedavisi için geliştirmekte olduğu Contergan isimli, talidomid etken maddeli ilacın rahatlatıcı ve sakinleştirici etkisini saptamasıyla başladı. Bu özellikleriyle anne adaylarına uygun olacağı düşünülerek ilaç; 1957’de Almanya’da piyasaya sürüldü. Prospektüsünde bebek gelişimi için “güvenli” olarak belirtilen ve reçetesiz olarak satılan ilaç mide bulantılarını kesme ve anne adaylarını sakinleştirme özellikleriyle büyük ilgi gördü, kısa sürede 46 ülkede binlerce anne adayı tarafından kullanıldı.
Görünürde her şey yolundaydı. Grünenthal görevi gereği hamilelerde sıklıkla karşılaşılan sorunlara eğilerek bir ilaç üretmiş, anne adaylarıysa hamilelik sıkıntılarını bu ilaçla gidermişti. Ancak, doğumlar başladıkça facianın iç yüzü ortaya çıktı. Hamileliğinde Contergan kullanan anneler; uzuvları yeterince gelişmeyen fokomelili bebekler dünyaya getiriyorlardı. Yapılan araştırmalar karşılaşılan anormal doğumların sebebinin bu “masum” görünümlü ilaç olduğunu ortaya koydu. 1962’de raflardan kaldırılan ilacın kullanıldığı 46 ülkede 90 binden fazla düşük ve 10 binden fazla engelli bebek doğumu kayıtlara geçti.
O yıllarda sadece ABD ve Türkiye bu popüler ilacın sınırlarına girişine izin vermedi. Başta büyük bir kurtarıcı olarak pazarlanan fakat tıp tarihine acı bir travmanın başrolü olarak geçen bu ilaç; gelen faciayı bilim sayesinde öngören başarılı ve kararlı bilim insanları sayesinde Türkiye’ye giremedi. İlacın sakıncalarını klinik araştırmalarla tespit edip girişini engelleyen ve nesilleri büyük bir felaketten kurtaran bu kahramanlardan biri; ilerici çalışmalarıyla ismini literatüre kazıyan, adı Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi’nde bir dersliğe verilen veteriner hekim Ord. Prof. Dr. Süreyya Tahsin Aygün’dü. /herkesebilimteknoloji
Atatürk’ün ‘umut vadeden kıvılcım’ı! Sınırdan sokmadı, koca bir nesli felaketten kurtardı
Neredeyse tüm dünyaya yayılan Thalidomide büyük felaketlere sebep oldu. 1950’li yılların sonlarına doğru dünyanın çeşitli bölgelerinde doğum yapan kadınların bebeklerinde sorunlar meydana geldi. Yeni doğan bebekler ya elleri ve ayakları gelişmemiş ya da tamamen kolsuz, bacaksız, sağır ve kör doğuyordu. Henüz gebe olan kadınlar ise düşük yapıyordu. Dünyanın çeşitli bölgelerinde bu tip uzuv kayıplarıyla dünyaya gelen bebeklerin tek ortak noktası annelerinin Thalidomide kullanmasıydı. 1962’de raflardan kaldırılan ilacın kullanıldığı 46 ülkede 90 binden fazla düşük ve 10 binden fazla engelli bebek doğumu kayıtlara geçti. O yıllarda uzuv kaybıyla dünyaya gelen bebeklere ‘yengeç bebekler’ adı verildi. / Milliyet
