PANDEMİ SÜRECİNDE VE SONRASINDA
İLAÇ SEKTÖRÜNÜN
DEĞİŞİME ADAPTASYONU
Canpolat S[1]., Çetiner A[2]., Canpolat M.[3]
Özet
Yaşadığımız olağanüstü pandemi süreci günlük yaşamı, çalışma yaşamını ve ekonomileri de kökten değiştirmekte. Geleneksel olanın yeniye boyun eğmesi dünyanın kuruluşundan bugüne devam etmekte ve insanlık yine bir kırılma noktasıyla karşı karşıya. Modern çağda herkesin evlerinde oturduğu, sokağa çıkma yasaklarının uygulandığını hiçbir fütürist öngöremezdi. Online alışveriş sitelerinin, online görüşme ve toplantı uygulamalarının hayatlarımızda ki yeri oldukça sağlamlaşmış görünüyor. İnternetten hiç alışveriş yapmamış 100 kişiden 60’ının pandemi sürecinde davranış değişikliğine gittiğini gösteriyor. İş yaşamı da bu değişimden payını almakta. Eğitim kurumları uzaktan erişimle eğitime devam etmeye çalışıyor. Bilimsel toplantılar lüks otellerden online platformlara çekildiler. İlaç sektörü de kriz yaşamaya alışık olsa bile bu kez hazırlıksız yakalandı. Geleneksel ziyaret ve tanıtım modelleri gelecekte yok olacak. Pandemi olmasa bile, uzaktan erişimin bu kadar kolay olabildiği bir dünyada kilometrelerce yol gitmek, zaman ve para harcamak gelecekte anlamsız hale gelebilir. Bu süreci doğru değerlendirmeye ve geleceğe dair iş modelleri geliştirmeye başlamanın tam zamanı.
Anahtar Kelimeler: Pandemi, İlaç Sektörü, Online, Değişim
Aralık 2019’da Çin’in Wuhan Eyaletinde başlayan ve sonrasında tüm dünyayı etkileyen Covid-19 Pandemisi günlük hayatın yanı sıra iş hayatında da köklü değişikliklere neden olmaya başladı. İş yapış biçimimiz değişti, yüz yüze görüşmeler yerine online platformlara bıraktı.
Örneğin 2020 yılı başından Mart ortasına kadar Zoom’un kullanıcısı sayısı % 67 artmış, Google ve App Store’dan ise 50 milyondan fazla defa indirilmiştir.
Zoom Şirketi, 2011’de kurulmuştur ve 1970 doğumlu Eric Yuan, halen şirketin CEO’su pozisyonundadır. 2019’da halka arz edilerek Nasdaq Endeksi’nde işlem görmeye başlayan Zoom’un piyasa değerinin pandemi sonrasında 40 Milyar ABD Doları’nı geçtiği tahmin edilmektedir. Ayrıca Eric Yuan’da dünyanın en zenginleri listesini hızla tırmanmaktadır. İronik bir şekilde 1990’lı yıllarda ABD’nin 8 defa vize başvurusunu kabul etmediği Eric Yuan’ın bu yılın başında 4 milyar ABD Doları’nın altında olan kişisel serveti, pandemi ile birlikte 8 milyar ABD Doları’na yaklaşmıştır. Şu anda dünyanın en zengin 182. kişisi olan Eric Yuan, söz konusu yükseliş sonrasında Bloomberg’in Milyarderler Endeksi’ne göre yılbaşından bu yana servetini en fazla artıran isimdir (Zoom’un İlginç Hikayesi”, https://www.etgigrup.com/zoomun-ilginc-hikayesi/)
Bunun yanı sıra mobil cihazlara İos+Android en fazla indirilen ilk 10 uygulama içerisinde farklı uzaktan görüşme uygulamalarının olması da şaşırtıcı değildir. (https://www.statista.com/chart/21323/top-apps-in-the-us-android-apple/)
Şekil 1: https://www.statista.com/chart/21323/top-apps-in-the-us-android-apple/)
Online satış siteleri veya altyapıları olan firmalar dışında ki tüm sektör ve markalar satışlarında önemli düşüşler yaşadılar.
Deutche Bank’ın araştırmasında aşağıdaki tabloda online gıda perakendesinin toplam satış içerisindeki yüzdesel payı ile ilgili 2025’e kadar olan büyüme öngörüleri ve bugüne kadar olan Covid-19 sonrası yaşanan büyümeyi gözlemlediğimizde Covid-19 sürecinde 2 yıllık büyüme öngörüsünün Covid-19 süreci içerisinde ulaşıldığı gözlemlenmektedir.( https://www.retailturkiye.com/bulent-dal/gida-perakendesi-icin-covid-19-tesbit-ve-ongoruleri)
Şekil 2: https://www.retailturkiye.com/bulent-dal/gida-perakendesi-icin-covid-19-tesbit-ve-ongoruleri
Pandemi sürecindeki ilk panik evresinden sonra Mart’ın sonlarına doğru yapılan bir araştırmada, gıda alışverişi yapanların %65’inin alışveriş alışkanlıklarını değiştirdiği ortaya çıktı. Biraz detaya indiğimizde aşağıdaki demografik segmentler bazında değişim gözlemlenebilmekte. (https://www.retailturkiye.com/bulent-dal/gida-perakendesi-icin-covid-19-tesbit-ve-ongoruleri)
Şekil 3: https://www.retailturkiye.com/bulent-dal/gida-perakendesi-icin-covid-19-tesbit-ve-ongoruleri
Bu belirsiz pandemi döneminde Avasant LLC Dünya çapında ‘’COVID-19’un Sektörlere Etki Endeksi’’ni oluşturdu.( https://www.linkedin.com/pulse/korona-vir%25C3%25BCs%25C3%25BCn-covid-19-sekt%25C3%25B6rlere-etki-endeksi-%25C3%25BCmi%25CC%2587t-%25C3%25BCnker/?trackingId=7sXHqbAaTSu8Y80NvHsvsA%3D%3D)
Şekil 4: https://www.linkedin.com/pulse/korona-vir%25C3%25BCs%25C3%25BCn-covid-19-sekt%25C3%25B6rlere-etki-endeksi-%25C3%25BCmi%25CC%2587t-%25C3%25BCnker/?trackingId=7sXHqbAaTSu8Y80NvHsvsA%3D%3D
11 Ana sektörde Personel, Operasyonlar, Tedarik Zinciri ve Gelirler dikkate alınarak hazırlanan etki endeksinde en sert şekilde etkilenen sektörlerin İmalat, Seyahat ve Ulaşımın olduğu göze çarpıyor. Buna karşın ılımlı bir seviyede etkilenen sektörler ise, Banka, Finansal Servisler ve Sigorta ve Kamu Sektörü olduğunu görebiliyoruz.( https://www.linkedin.com/pulse/korona-vir%25C3%25BCs%25C3%25BCn-covid-19-sekt%25C3%25B6rlere-etki-endeksi-%25C3%25BCmi%25CC%2587t-%25C3%25BCnker/?trackingId=7sXHqbAaTSu8Y80NvHsvsA%3D%3D)
Salgının sağlık sektörü üzerindeki etkisi karışık olacaktır. Bazı alanlardaki zorlukların yanı sıra, sağlık ürünlerine ve hizmetlerine olan ihtiyaç artmaktadır. Bugünden sonra Hastaneler insanların şifa buldukları yerler olmaktan çok herhangi bir olumsuzluk durumu dışında gitmek istemeyecekleri yerler olma ihtimaline sahipler. Bu nedenle İnsanlar üzerinde önleyici tıp alternatiflerinin öngörülebilir bir yükselişi söz konusu olabilir. Bununla birlikte, Asya’dan gelen çok fazla hammadde ile, önümüzdeki birkaç ay içinde Çin’deki hammadde kıtlığı ve fabrika kapanışları nedeniyle ilaç kıtlığı bekleniyor. (https: //www.linkedin.com/pulse/korona-vir%25C3%25BCs%25C3%25BCn-covid-19-sekt%25C3%25B6rlere-etki-endeksi-%25C3%25BCmi%25CC%2587t-%25C3%25BCnker/?trackingId=7sXHqbAaTSu8Y80NvHsvsA%3D%3D)
İlaç sektörünü de Sağlık Ekosisteminin bir parçası olarak düşündüğümüzde İlaç Sektörü de Pandemi sürecinden karmaşık olarak etkilenecektir. Yukarıda bahsedildiği üzere her ne kadar hammadde kıtlığı, fabrika kapanışları negatif etkiye sahip olsa da ilaç ve medikal malzemeye olan talep artmaktadır. Ayrıca yenilikçi ilaçlar ve aşılar üzerinde çalışan ilaç şirketleri bu süreçten güçlenerek çıkacaktır.
Şekil 5: https: //www.linkedin.com/pulse/korona-vir%25C3%25BCs%25C3%25BCn-covid-19-sekt%25C3%25B6rlere-etki-endeksi-%25C3%25BCmi%25CC%2587t-%25C3%25BCnker/?trackingId=7sXHqbAaTSu8Y80NvHsvsA%3D%3D
Personel boyutunda ilaç sektörünün en önemli kaynağı olan saha ekipleri tüm değişken unsurlara bakıldığında salgından en çok etkilenen birimdir. Uzaktan çalışma yöntemlerine bir şekilde hakim olsak da tüm işimizi baştan aşağıya uzaktan çalışma yöntemiyle yapmaya hazırlıksız yakalandık. Özellikle satış ekipleri ve iletişime geçmek durumunda kaldıkları müşterileri bu durumu ilk zamanlar tam oturtamadı bunun en önemli nedeni ise belirsizlik durumunun olmasıydı.
İnsanların yaşamlarını kaybetme tehlikesine karşı gösterdikleri evrimsel hayatta kalma tepkisi Pandemi bitse bile etkilerini yoğun şekilde hissettirmeye devam edecektir.
Yapılan birçok anket de insanların sokağa çıkma yasakları tamamen kalktığında, virüs riski kaybolduğunda bile AVM’lere gitmeyeceklerini, lokanta-restaurant-cafe gibi kalabalık yerlerden uzak kalmaya devam edeceklerini beyan etmeleri bizim için sürpriz olmamalı.
Pandeminin en fazla yaşamsal tehdit yarattığı sektör konaklama ve yeme-içmedir. Bu sektördeki CEO’ların yüzde 41’i, yönettikleri şirketin batma riskiyle yüz yüze olduğunu düşünüyor. Havacılık sektöründeki CEO’ların ise yüzde 30’u, batma riski görüyor.(https://standardkibris.com/2020/04/dunyaya-yon-veren-sirketlerin-ceolari-ekonomide-normallesme-u-seklinde-olacak/)
Pandemi tüm dünyada istihdamı olumsuz etkiliyor. Ankete katılan CEO’ların yüzde 25’i, çalışan sayısının yüzde 20 azalacağı öngörüsünde bulunuyor.( https://standardkibris.com/2020/04/dunyaya-yon-veren-sirketlerin-ceolari-ekonomide-normallesme-u-seklinde-olacak/)
Yunanistan Otel İşletmeciliği Odası tarafından otel işletmecilerinin katılımıyla yapılan ankete göre pandemi nedeniyle ertelenen ve ne zaman açılacağı belli olmayan yeni sezon öncesi iflas beklediğini belirtenlerin oranı yüzde 65 oldu.( https://www.turizmgunlugu.com/2020/04/21/yunanistan-turizmi-oteller-coronavirus/)
Benzer şekilde yıllardır ülkemizde tatil kültürü haline gelen, her şey dahil konseptinin en azından bu yaz tatili döneminde tercih edilmeyeceğini, bunun yerine daha küçük, az sayıda insanın tercih ettiği mümkünse apart konseptinde, yemek hijyen sürecinin kişilerin kontrolünde olduğu mutfaklı otellerin daha fazla tercih edileceğini söyleyebiliriz.
Onca değişimin yaşandığı ve başka yeni değişimlere de gebe olan bir dönemin yeni fırsatlar doğurması da kaçınılamaz. Bu fırsatları yakalamak için iki bakış açısı kullanabiliriz: bugün oluşmuş fırsatlar ve bu dönem sonrası kalıcı değişimlerin etkisiyle ortaya çıkacak olanlar. Bu iki bakış açısı için iki ayrı sorgulama yapmalıyız. ( https://www.linkedin.com/pulse/pandemi-sonras%25C4%25B1-ba%25C5%259Far%25C4%25B1-i%25C3%25A7in-%25C3%25A7evik-strateji-ve-esnek-i%25C5%259Fmodeli-elgin/?trackingId=6snpt01oQCa8AX8No0qfMQ%3D%3D)
Bu dönemin en güçlü kası stratejik çeviklik olacaktır. Ne kadar kısa sürede bu değişime adapte olup krizi yönetirsek önümüze çıkacak fırsatları doğru şekilde değerlendirebiliriz.
İş yaşamına etkileri konusunda en başta söylenebilecek husus; teknolojinin hayatımızda daha fazla yer alacağıdır. 2010’lara kadar her mümessilin bavul tipi deri çalışma çantaları olduğunu hepimiz gördük veya eskilerden duyduk.
Fakat 2010’dan sonra teknoloji hızla ilaç sektöründe daha fazla yer almaya başladı. Bavul çantalar yerini daha küçük, tablet sığabilecek çalışma çantalarına bıraktı. Kolilerce gelen broşürler, çalışma kartları yerini daha ince tabletlere, daha hızlı bilgisayarlara, sunum projektörlerine, slayt kumandalarına bıraktı.
Bavul çantasıyla promosyon malzemesi dağıtan, hekimin masasının üzerini broşürle dolduran, görünür olmaya odaklı mümessil profili hızlıca değişti, evrildi ve yeni döneme adapte oldu. Broşürler tabletlere yüklenen sunumlara, promosyon malzemesi dağıtımı bilgi taşımaya dönüştü. Görünür olmak yerini etkili olmaya bıraktı. Elbette bu sürece adapte olamayanlar doğal seleksiyonla aramızdan ayrıldı.
Son yıllarda, ilaç sektörünün iş yapış şekli asgari olarak teknolojik aletlerin kullanımıyla ilerliyordu. Fakat geçirmekte olduğumuz bu olağanüstü dönem bir kez daha bize değişimi dayatmaktadır. Teknolojik altyapı ve bilgi transferi de en az teknolojik aletlerin kullanımı kadar ön plana çıkacaktır.
Aslında bazı ilaç firmalarının son yıllarda uygulamaya çalıştığı, uzaktan tanıtım modeli bu değişimin ana omurgasını oluşturacaktır. Bu arada bu ilaç firmalarının vizyoner yöneticilerinin hakkını vermek gerekiyor. Birkaç firma özellikle bu tarz tanıtım modelleri geliştirmeye sahada uygulamaya çalıştılar. Ancak buna rağmen teknolojinin bu kadar hızla ilerlediği bir dönemde, ilaç sektörü altyapı olarak ne yazık ki bu krize hazırlıksız yakalandı.
Birçok ilaç firması kısa çalışma ödeneğine başvurup saha ekiplerini çektiler. Bunun nedeni; bu firmaların böyle bir krize hiçbir hazırlıklarının olmamasından kaynaklanmaktadır. Sadece geleneksel olan, mümessilin fiilen hekim/eczacı ziyaretine dayalı bu model ne yazık ki bugün işlevini yitirmiştir.
Bu krize hazırlıksız yakalanmanın verdiği özgüvensizlik ve krizden daha fazla zarar görmeme çabası firmaları sahadan çekilmeye kadar götürdü.
Hekimler/eczacılar şu dönemde çok zor şartlarda çalışmaktalar. Kendilerinin, ailelerinin, çocuklarının hastalanma ve hayatını kaybetme riski ile karşı karşıya olan bu insanlara sizin ilacınızla ilgili tamamen ticari kaygılarla tanıtım ve satış görüşmesi yapmanız yerine, empati ile yaklaşıp gerçek bir paydaş olduğunuzu hissettirmeniz hayati önem taşımaktadır.
Krizin başlangıcından bugüne değişim yine kaçınılmaz olarak kendini hissettirmektedir. İnsanların travmatik başlangıcı atlatmaları sonrası bu şartlarda çalışmak ve hayatlarına, dönüşüm geçirerek devam etmeleri gerçeğiyle yüzleşmeleri, ilaç sektörünün de sürece dahil olmasını sağlamıştır.
Özellikle global şirketler çalıştıkları ürünleri ilgilendiren terapötik alanlarda bilimsel toplantılar organize etmeye başladılar. Covid19-Kalp Hastalıkları, Covid19-Onkoloji, Covid19-Hematolojik Maligniteler v.b. birçok toplantı düzenlendi. Birçok tıp derneği üyeleri ile online platformlarda bir araya geldi. Dernekler-İlaç sektörü işbirliğinde ulusal-ulusarası katılımlı bilimsel organizasyonlar gerçekleştirildi. Kısacası kriz yönetimi yapılmaya başlandı ve bu süreçten öğrenerek çıkma konusunda önemli gelişmeler yaşandı.
Şekil 6: https//totbid.canlikonferans.org
İçinde bulunduğumuz adım, ülkemizde ve dünyada normalleşmenin tekrar konuşulduğu, yeniden eski yaşantılarımıza döneceğimiz günlere işaret ediyor.
Fakat yukarıda bahsettiğimiz tüm veriler, döneceğimiz günlerin aslında çok da eski normal günlerimiz olmayacağını göstermekte. Birçok hekim ve eczacının gün içinde sürekli farklı hastaneleri dolaşan biz mümessilleri belki de bir süre kabul etmemesine yol açacak. Ya da hassasiyet düzeyi yüksek, meslektaşlarını, yakınlarını bu pandemide kaybetmiş paydaşlarımızın uzun bir süre travmatize olarak iletişim ve erişim sorunu yaşayacaklarını düşünebiliriz.
Bunun yanı sıra; sektörde çok popüler olan bilimsel kongre organizasyonlarının uzun bir süre kimse tarafından gündeme getirilmeyeceğini söyleyebiliriz. Yurtdışı katılımlı, bulaşı riskinin en yüksek olduğu uçaklı organizasyonların en azından 2020 yılında yapılması oldukça zor görünüyor. Bunun yerine online katılımlı, uzaktan erişimle bağlanılabilecek organizasyonlar bu tarz bilimsel toplantıların yerini alabilir.
İlaç sektörü olarak bu krize hazırlıksız yakalandığımız doğrudur. Fakat refleks olarak değişime çok yatkın ve çözüm üretme potansiyeli yüksek bir sektör olarak bu krizden öğrenerek ve geleceğe dair güçlü adımlar atarak çıkabiliriz.
Yapmamız gereken ilk şey, teknolojik altyapıyı ve uzaktan tanıtım modelini şirket ve birey olarak önceliklerimiz arasında ilk sıraya koymamız olmalıdır. Paydaşlarımızla bugünden itibaren yapacağımız görüşmelerde, uzaktan tanıtım modeli temelinde ilerlemeliyiz. İçinde bulunduğumuz durumun bilincinde, empatik iletişimle bilgi transferine devam etmeliyiz.
Uzaktan tanıtımın, bugünün ve geleceğin modeli olduğunu görüşmelerimizde paydaşlarımıza doğru aktarabilirsek, yapacağımız uzaktan ziyaretlerle hem bugünkü kayıplarımızı en aza indirebiliriz hem de gelecekte ki paydaş davranışlarını yönetebiliriz.
Bu süreçte ki en önemli husus empati ve paydaş dayanışması olmalıdır. Hekim ve eczacılarımızın bizim varlığımızdan haberdar olmaları ve onları içinde bulundukları durumun ne kadar dışarısında hissettirebildiğimiz en önemli başarı kriteri olacaktır.
Hayatımızın normale döndüğü sağlıklı günlerde, yeni ve daha güçlü olarak sahada olmak dileğiyle.
Kaynaklar
- https://www.etgigrup.com/zoomun-ilginc-hikayesi/
- https://www.statista.com/chart/21323/top-apps-in-the-us-android-apple/)
- https://www.retailturkiye.com/bulent-dal/gida-perakendesi-icin-covid-19-tesbit-ve-ongoruleri
- https://www.linkedin.com/pulse/korona-vir%25C3%25BCs%25C3%25BCn-covid-19-sekt%25C3%25B6rlere-etki-endeksi-%25C3%25BCmi%25CC%2587t-%25C3%25BCnker/?trackingId=7sXHqbAaTSu8Y80NvHsvsA%3D%3D
- https://standardkibris.com/2020/04/dunyaya-yon-veren-sirketlerin-ceolari-ekonomide-normallesme-u-seklinde-olacak/)
- https://www.turizmgunlugu.com/2020/04/21/yunanistan-turizmi-oteller-coronavirus/)
- https://www.linkedin.com/pulse/pandemi-sonras%25C4%25B1-ba%25C5%259Far%25C4%25B1-i%25C3%25A7in-%25C3%25A7evik-strateji-ve-esnek-i%25C5%259Fmodeli-elgin/?trackingId=6snpt01oQCa8AX8No0qfMQ%3D%3D
- https://totbid.canlikonferans.org
[1] Uzman, Şişli MYO Tıbbi Dökümantasyon ve Sekreterlik Bölümü, Öğretim Görevlisi,
Çok Uluslu İlaç Firması, Marka Lideri
[2] Çok Uluslu İlaç Firması, Bölge Müdürü.
[3] Uzman, Şişli MYO ElektroNörofizyoloji Bölüm Başkanı.
