1988’de başlatılan Küresel Polio Eradikasyon Girişimi (GPEI), dünya çapında polioyu (çocuk felcini) %99 oranında azaltmıştır. Bu muazzam başarıya rağmen, Afganistan ve Pakistan gibi savunmasız ülkeler ve Afrika’da aşı kapsamı düşük olan bölgelerde vahşi ve aşıdan türetilmiş polio virusu dolaşmaya ve felç vakalarına neden olmaya devam ediyor.
Global polio eradication effort struggles with the end game
Enjekte edilebilir çocuk felci aşıları cansız polio virusu içerir ve felce karşı koruma sağlamakla birlikte bulaşmayı durdurmazlar. Oral çocuk felci aşısı (OPV) zayıflatılmış polio virusu içerir ve hem hastalığı hem de bulaşmayı önler; hatta bağışıklığın aşılanmamışları koruyacak şekilde topluluğa yayılmasını sağlar. Ancak nadir durumlarda OPV’deki zayıflamış virus virulansa dönüşebilir ve aşılama kapsamının düşük olduğu bölgelerde hastalığa neden olabilir.
OPV daha ucuz ve yönetimi daha kolay olduğundan dünyanın birçok yerinde hala kullanılmaktadır. GPEI bu soruna çözüm bulmak için yeni aşılar geliştirmiştir; ancak COVID-19 salgını, toplumsal huzursuzluk, siyasi istikrarsızlık ve kayıtsızlık, 2026 yılına kadar polionun dünya çapında ortadan kaldırılmasının önündeki engeller olarak gösteriliyor.
GPEI / Polio remains endemic in two countries – Afghanistan and Pakistan. Until poliovirus transmission is interrupted in these countries, all countries remain at risk of importation of polio, especially vulnerable countries with weak public health and immunization services and travel or trade links to endemic countries.
Çocuk Felci (Poliomyelit) Hastalığı
Genellikle 15 yaşından küçüklerde görülmekle beraber, nadir olarak 15 yaşının üzerindeki bireylerde de görülen, bacaklarda ve daha az kollarda felce neden olan bulaşıcı bir hastalıktır.
Çocuk felci hastalığına bir virüs neden olmaktadır.
İnsanlarda görülür, ancak primatlar adı verilen büyük maymunlarda da salgınlara yol açtığı gözlemlenmiştir.
Hastalık, sindirim sistemi yoluyla bulaşmakta, hafif ateş, kas ağrıları, baş ağrısı, bulantı, kusma, ense ve sırtta sertliğe neden olmaktadır.
Tipik olarak felç görülür, hastalar ayağa kalkmakta ve yürümede güçlük çeker.
Çocuk Felci (Poliomyelit) Nasıl Bulaşır?
Virüs vücuda ağız yolu ile girer. Boğazda ve sindirim sisteminde çoğalarak vücuda yayılır. Boğazda yerleşir ve dışkıda bulunur. Dışkı ile virüsün vücuttan atılımı haftalarca sürer (10 hafta). Hijyenik koşullara, yani temizlik kurallarına iyi uyulmadığında bulaşma olur ve sonrasında salgınlar yaşanır. Nadiren süt, gıda maddeleri ve diğer dışkı ile teması olan maddeler bulamada aracı olarak rol oyanayabilir. Sularında virüs bulaşmış dışkı ile kirlenmesi hastalığın yayılmasına neden olabilir.
Çocuk Felci (Poliomyelit) Hastalığı için Bulaştırıcılık Dönemi Nedir?
Ağırlıklı olarak tek kaynak insandır ve hastalık virüs alındıktan ortalama 7-14 gün sonra hastalık ortya çıkar, ancak bu süre 3-35 gün arasında değişebilmektedir. Bu hastalığa yakalanan kişler, virüsü 10 hafta (2,5 ay) süre ile yayabilir ve bu süreçte korunmasız bireylere bulaştırabilirler.
Çocuk Felci tüm dünyada görülen ve mevsimsel özelliği olan bir hastalıktır. Yaz ayları ile erken son bahar döneminde ve ılıman iklimlerde daha sık rastlanır.
Çocuk Felci (Poliomyelit) Hastalığından Korunmak Neden Önemlidir?
Çocuk felci hastalığının neden olduğu felç vakaları kalıcıdır, geri dönüşü olmaz. Hayat boyu sekel bırakmakta, ebeveynlere ve hastalığa yakalanan bireylere sosyal olarak zarar vermektedir. İşten güçten kalma, hareketin kısıtlanması, toplumda desteğe ihtiyacı olan bir birey haline gelmek, her mesleği yapamamak, toplumdan soyutlanma riski ile karşı karşıya olmak, son derece rahatsız edicidir.
Çocuk felci hastalığı çok ağır hallerinde solunum kaslarınında felç olması ile ölümler görülebilir.
Çocuk Felci (Poliomyelit) Hastalığından Korunma Yolları Nelerdir?
Hastalıktan korunmanın tek yolu aşılamadır. Çocuk felcinin iki farklı aşısı mevcuttur. Biri ağızdan iki damla şeklinde yapılan Oral Polio Aşısı (OPA=Canlı Aşı), diğeri koldan kas içerisine yapılan İnaktif Polio Aşısı (İPA=Ölü Aşı)’dır. Ağızdan iki damla halinde yapılan aşı virüsün sindirim sisteminde bağırsaklardan kana karışarak hastalık yapmasını önler, koldan yapılan aşı ise kanda virüse karşı koruyucu maddelerin oluşmasını sağlayarak, iki yönlü ve çok güçlü bir korunma sağlar. Bu çift yönlü koruma uygulaması aynı zamanda, kişilerin biribirlerine virüsü bulaştırmasını da engelleyerek tamamen etkisiz hale gelmesini yok olmasını sağlamaktadır.
Çocuk Felci (Poliomyelit) Hastalığının Tedavisi Nasıldır?
Çocuk felci hastalığının ne yazık ki bilinen bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Hastalığa yakalandıktan sonra ortaya çıkan felçlerin geri dönüşü söz konusu değildir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon çalışmaları ön plana çıkmaktadır. Ancak bazı ortopedik ve rekonstrüktif cerrahi yöntemlerle düzeltmeler yapılabilir.
Çocuk Felci (Poliomyelit) Aşısı Uygulama Takvimi Nasıldır?
Oral Çocuk Felci aşısı (OPA) 6.ayını ve 18.ayını tamamlayan bebeklere her uygulamada ikişer damla ağızdan verilmek sureti ile uygulanmaktadır.
İnaktif Çocuk Felci aşısı (İPA) ise, 2.ayını, 4.ayını, 6.ayını ve 18.ayını tamamlayan bebeklere toplam 4 defa olmak üzere beşli karma aşı içerisinde koldan kas içi uygulanmaktadır.
İnaktif Çocuk Felci aşısının, (1 Temmuz 2016 tarihinde doğanlardan başlamak üzere) 48. ayda dörtlü karma aşı (DaBT-İPA) uygulanan pekiştirme dozu da bulunmaktadır. 1 Temmuz 2016 tarihinden önce doğmuş ve halen ilköğretime başlamamış olan çocukların DaBT-İPA pekiştirme dozu ise 2020-2021, 2021-2022 ve 2022-2023 eğitim ve öğretim dönemlerinde okul aşılamaları şeklinde uygulanacaktır.
Böylelikle toplamda 5 kez uygulanmış olur.
Çocuk Felci (Poliomyelit) Aşısı Yan Etkileri Nelerdir?
-Oral Çocuk Felci Aşısı (OPA): Ağır Bağışıklık Yetmezliği olanlarda, kanser tedavisi görenlerde (özellikle lösemi vakaları) uygulanmaması gerekir. Eğer evde kanser tedavisi gören bir aile bireyi varsa, aynı tuvaletin kullanılmaması gerekir. Kanser hastaları ve bu konuda tedavi görenlerin, tedaviye ihtiyacı olmadığı, sağlık durumlarının uygun olduğu dönemlerde yapılmasının bir sakıncası yoktur.
-İnaktif Çocuk Felci Aşısı (İPA): Bilinen bir yan etkisi yoktur ve uygulanmaması gereken durum söz konusu değildir.
