Haberlerde gördüğünüz sağlık önerilerini hayatınıza uygular mısınız? Medyada yayınlanan her haberi belli bir süzgeçten geçirmeden sakın bunu yapmayın. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı araştırmasına göre; her 3 yetişkinden ikisinin sağlık okuryazarlığı seviyesi yeterli düzeyde değil. Haberleri hayatınıza uygulamadan önce, bir dedektif gibi hareket ederek incelemek gerekiyor
Sağlık okuryazarlığı bireylerin; kendi hastalıklarını tanıyabilmelerini, bulgularını belirleyebilmeleri ve kendileri için iyi olduğunu düşündükleri kararları alabilmeleri olarak tanımlanıyor. Sağlık hizmetlerinin etkinliği, etkililiği ve kalitesi de, sağlık hizmetini alan bireylerin kendi sağlıkları konusunda verdikleri bu kararlara bağlı oluyor
Genel geçer reçetelerden uzak durun
Sağlığın kişiye özel olduğunu unutmayın. Medyada sürekli genel geçer reçeteler verilir. Bu reçeteler herkese uygulanamaz. Kanıta dayalı tıptan uzak olan bu haber kaynakları, halk sağlığını tehdit eden bir açıklama yaptıklarının da farkında olmuyorlar. Maalesef, bilime sırtını dönen ya da sağlık alanında eğitim almamış sözde uzmanlar, medya tarafından ilgiyle izleniyor.
Medyada gördükleriniz gerçek uzman olmayabilir
Günümüzde sağlık haberciliği maalesef reklam amaçlı kullanılıyor. Bu nedenle de haber kaynaklarının kim olduğu, eğitimi ya da verdiği bilgiler sorgulanmadan olduğu gibi yayınlanabiliyor. Sağlıkla ilgili hiçbir eğitimi olmayan kişiler, psikolojiden beslenmeye kadar geniş bir yelpazede açıklama yaparak, insanlara tavsiyeler verebiliyorlar.
Algılarınızla oynatmayın
Haberleri mercek altına alarak eleştirel bakış açısı ile incelemek gerekiyor. Kendinizi Sherlock Holmes gibi hissedebilirsiniz. Sağlık ile ilgili bir bilgi elinize ulaştığında, duygularınızdan arınıp, tamamen objektif şekilde delilleri incelemeniz ve bu şekilde olayı çözmeniz önemli. Böylece anlatılanların doğru olup olmadığını anlamak için adım atmış olacaksınız.
Haber başlıklarına aldanmayın
Özellikle de ”Her derde deva” şeklinde atılan başlıklara karşı dikkatli olun. Bir bitki her derde deva olmaz. Madem deva, neden hastalanıyoruz hala? Neden her sene başka bir bitki moda oluyor? Bu gibi soruları her zaman aklınızın bir kenarında bulundurun.
Karışımlar sunan haberlere yaklaşmayın
Mutfağınızdaki ürünleri mümkünse yemeklerinizde kullanın, cilt bakımında değil. Çünkü medyada verilen bazı karışımlar nedeniyle yüzlerinde kimyasal hasarlar oluşan insanlar, ağır tedaviler görmek zorunda kalabiliyor. ”Hiçbir zararı yok” dediğiniz o ürünleri karıştırdığınızda cildinize hasar verecek hale getirebilirsiniz. Bu nedenle de mutfağınızdaki ürünleri kullanarak oluşturulan, doğal olduğu iddia edilen reçetelerden uzak durmak çok önemli.
Detoks masalı sürüyor
Bitkisel karışımlar bazen karşımıza detoks adı altında çıkıyor. Birçok bilim insanı ve beslenme uzmanı bunun yanlış bir uygulama olduğunu belirtiyor. İnsanlara faydasından çok zararı olduğu dile getirilen bir durumun, herkese açık bir şekilde sunulması son derece vahim bir medya kazasıdır. Fazla kilolarından kurtulmak isteyenlerden, sıfır beden olanlara uzanan bu reçetelerin başka bir bedeli de zayıflamak için kullanılan ilaçlar oluyor.
Bitkisel ilaçlar ölüm saçıyor
Zayıflamak uğruna içilen karışımlar nedeniyle birçok insan sağlığından hatta hayatından oluyor. Bitkisel ve doğal kelimeleri ile süslenen bu tip haberler kaç can aldı kim bilir. İnternetten sipariş edilen bu ilaçların içerisinde ne olduğu bilinmiyor, hemen doğal ve bitkisel kelimelerinin arkasına saklanıyorlar. Sakın internetten ilaç almayın.
Duygularınızı kontrol altına alın
Hikaye şeklinde yayınlanan haberler konusunda çok dikkatli olun. Duygularınıza dokunan sağlık haberlerini okurken yine dedektif gibi yaklaşmanız çok önemli. Genelde anlatılan hikayede, sizin duygularınız ön planda olur. Arka planda neler olduğu dikkatinizden kaçabilir, bu nedenle hikaye şeklinde anlatılan haberlerde mutlaka duygularınızdan uzak durarak haberleri değerlendirin. Bir çocuk, kadın ya da yaşlı bir bireyin hikayesi anlatılırken, gözünüzden kaçmaması gereken soru; ”Arka planda verilmek istenen mesaj ne?” olmalıdır. Bunun yanıtını bulduğunuzda habere daha farklı bir gözle bakmaya başlarsınız.
Sözde uzmanlardan uzak durun
Sağlık ile ilgili bir konu olduğunda kendini rahatlıkla uzman yerine koyabilen sözde uzmanlarla sık sık karşılaşıyoruz. Bu nedenle, sağlıkla ilgili bilgi veren kim olursa olsun hemen o kişinin eğitimine bakın. Uydurulan unvanlar olabileceğini göz önünde bulundurun. Bu tavsiyeler sertifikalarla ya da kurslar sonunda verilmez. Medyada bir haberde yer alması ya da ünlü olması, o kişinin konuştuğu alanla ilgili uzman olduğunu göstermez.
Ayrıca uzman, belli konularda konuşur, her konuda konuşmaz. Doktorların uzmanlaşmasının yanında yan dallara ayrıldığı dönemde, her konuda konuşan birilerini görürseniz kaçarak uzaklaşın.
Gazetecileri tanıyın
Uzman sağlık habercilerinin, belli etik ilkeler çerçevesinde haber yapmaları gerekiyor. Bu bağlamda gazetecilerin haber dilini öğrendiğinizde, haberi kimin yaptığına bakıp güvenilirlik açısından da karar vermeniz kolaylaşacaktır. Aynı zamanda sağlık haberciliğinde uzmanlaşmayı da desteklemiş olacaksınız. Sağlıkla ilgili haber yapan ya da okuyan herkes, bilgilere şüphe süzgeci ile yaklaşıp, sözde uzmanlar konusunda bilinçli olmalıdır. Ancak, bilgilerin doğruluğundan emin olduktan sonra hayatınıza uygulamalı ve paylaşılmalısınız. Sağlıklı yaşam için sağlıklı haberlere ihtiyacımız var.
Sağlıkla ilgili uzak durmanız gerekenler
1. Hastalarının fotoğraflarını sosyal medyadan paylaşan doktor, diyetisyen ve psikologlardan uzak durun. Siz reklam aracı değilsiniz.
2. Yüzünüze karışım yapıp sürmenizi önerenlerin dediğini yapmayın. Cildinizi yakmayın!
3. Sağlıklı yaşamı anlattığını iddia eden oyuncu, manken ve sunuculardan kaçın. Uzman olanlara başvurun.
4. Bitkileri karıştırıp içmenizi önerenlerin ‘Reklam peşinde mi?’ olduğunu diye düşünün. Doktorunuza başvurun.
5. Televizyonda ya da gazetede her konuda konuşan profesörler, doçentler, doktorlardan kaçarak uzaklaşın. Bir kişi her konuda uzman olamaz.
6. Bilimselliği kanıtlanmamış yöntemleri “şifa dağıtıyor” diye sunanlardan uzak durun.
7. Doktorculuk oynayan sosyal medya anneleri, çocuk doktoru değildir. Çocuğunuzu kendi doktoruna götürün.
8. Her doktor unvanı olan, tıp doktoru anlamına gelmez. Herhangi bir fakülteden kişi eğitimini devam ettirerek doktor unvanı alabilir.
Esra Öz
