Prof Dr Yavuz DİZDAR
Şarbon son haftanın ana gündemine dönüştü. Bu konu geçen pazartesi katıldığım bir televizyon programında bana da soruldu. Şarbonlu etin kokusu ve koklamakla bulaşama olup olmayacağı bilgisi çok tartışıldı. Şimdi aynı bilgileri akıl karışıklığı olmaması için detaylı, yazılı ve kaynaklı olarak tekrarlayalım:
- Şarbon hasta hayvan ölmediği sürece esas bulaşma biçimine dönüşmez, yani “spor” meydana getirmez. Canlı hayvan şarbon taşısa bile özellikle akciğer şarbonu için kaynak olamaz. (1)
- Şarbon mikrobu dokunun bütünlüğünü bozar, kanın serumu dokuya sızar. Bu etin çabuk kokuşmasına neden olur. Şarbonlu et kısa sürede kokuşur. Ancak bu et koklanarak şarbon bulaşması mümkün değildir. Etin kokuşması ve şarbon mikrobu / sporu ayrı kavramlardır. (2)
- Akciğer şarbonu et endüstrisinin değil özellikle keçi kılı işleyen dokuma endüstrisinin sorunudur. Kesim sırasında yüne bulaşma olduğu tahmin edilmektedir. Bu durum 1800’lerden beri bilinmektedir. Yün dokumacılarında çok yüksek toz bulutu olsa da akciğer şarbonu seyrek görülmüş, koşullar iyileştirilmesiyle tamamen kaybolmuştur. (2, 4)
- ABD’de 1900-1978 arasında bildirilmiş 18 akciğer şarbonu vakasının hiçbirinde et ve kemik kaynak olarak gösterilememiş, ana bulaşma biçiminin deri ve dokuma endüstrisi olduğu mikrobiyolojik örneklemelerle de kanıtlanmıştır.
- Şarbon mikrobu biyolojik silah olarak denenmiştir, sporlara “toz bulutu” düzeyinde maruz kalınması gerekir, genellikle bu bile yeterli olmaz (üzgünüm, daha fazla bilgi aktaramıyoruz) .
- İnsanlarda bilinen tek kaza (ya da neyse) 1979’da Urallarda bulunan bir laboratuvar çevresinde gerçekleşmiştir. Konu kapatılmıştır. (4)
- Canlı kesilmiş hayvanda ette şarbon varsa bile pişirme ile ortadan kalkar. Kesin şarbonlu olduğu bilinen etlerin yenmesine bağlı hastalık bildirilmiştir. Ancak pişirildiği için karın ağrısı ve bir kişide de ishal dışında bulgu saptanmamıştır. (5)
Veteriner hekim arkadaşlarımız için
Açıklamalara binaen Tweet olarak atılan metin ve görsel şudur:
“Şarbonlu eti elleyerek, koklayarak anlayabileceğimizi söylemek için ya eğitimli cahil ya satılmış hain olmak gerek @DrYavuzDizdar Şarbonlu eti ellersen Deri Şarbonu, koklarsan Akciğer Şarbonu olursun. Halk sağlığıyla oynadığın yeter. Bilmediğini konuşma!”
Veteriner hekimlerin hayvan sağlığının kontrolündeki önemi açıktır. Yetkili otorite (bakanlık) onları sistemin dışına attığından ve “bayram bahane” ithalatı kontrolsüz serbest bıraktığından şarbon gündeme gelmiştir.
Buna karşılık bazı veteriner hekimler yukarıda verilen bilgileri okuyup aktarmak yerine adıma parfüm geliştirmeyi tercih etmişlerdir. Mesaj üslubundaki sorun yabancı olmasa da, beklentimiz daha yaratıcı espriler çıkarmalarıdır.
Ama nezaket ve çabalarını kutlamak amacıyla biz de onlara özel geliştirdiğimiz şampanyayı ikram ediyoruz.
Kamuoyuna saygı ve sevgiyle duyurulur.
Kaynaklar:
- Baillus anthracis.
http://www.mikrobiyoloji.org/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF907B2819D2941289
- Brachman PS. Inhalation anthrax. Ann N Y Acad Sci. 1980;353:83-93.
- Cavalli A, Hellström B. The secret life of Bacillus anthracis. Sveriges lantbruksuniversitet. Fakultaten för veterinaermedicin och husdjursvetenskamp; pp: 1-11.
https://stud.epsilon.slu.se/5487/7/cavalli_bjorkman_hellstrom_a_130424.pdf
- Shafazand S, Doyle R, Ruoss S et al. Inhalational anthrax. Epidemiology, diagnosis, and management. CHEST 1999;116:1369-1376.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0012369215516115?via%3Dihub
- Human ingestion of Bacillus anthracis-cotaminated meat – Minnesota, August 2000. Reported by Kassenborg H, Daniela R, Snippes P et al.
https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm4936a1.htm
- Roth NG, Lively DH, Hodge HM. Influence of oxygen uptake and age of culture on sporulation of Bacillus anthracis and Bacillus globigii. J Bacteriol 1956;72:344–348.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC357910/pdf/jbacter00526-0081.pdf
- Liu H, Bergman NH, Thomason B et al. Formation and composition of the Bacillus anthracis endospore. J Bacteriol 2004;186:164-178.
https://jb.asm.org/content/186/1/164.long
