Hasarlı dokuların iyileşmesi oldukça yavaş ve sancılı bir süreç olabiliyor. Artan spor ilgisi beraberinde yetersiz eğitim, genele yayılmış hatalı bilgi ve bilinçsiz tecrübe eksiği olan spor meraklılarının, tenisçi dirseği, rotator kılıf (supraspinatus, infraspinatus, teres minör ve subscapularis tendonlarının omuz etrafında birleştiği alan) yırtıkları ve diğer tendon sakatlıkları gibi özellikle eklem ve yumuşak doku bölgelerinde ciddi sakatlıklar yaşamalarına neden oluyor. Bu sakatlıklar da çoğunlukla ya çok geç iyileşiyor ya da hiç tamamen iyileşemiyor ve bu uzun süreçte yine bilinçsiz bireylerin ikincil bir takım yırtıklar ve sakatlıklar yaşamalarına neden oluyor.
- Baran Bozdağ, Boğaziçi Üniversitesi – Editör / Yazar – Bilimfili
Carnegie’den Chen-Ming Fan’ın gerçekleştirdiği ve Nature Cell Biology’de yayımlanan yeni bir çalışmada, tendon kök hücrelerinin varlığının tendon sakatlıklarının ve hasarlarının iyileşmesi ve hatta ameliyat gerektiren bir takım vakalarda operasyona gerek kalmayacak biçimde gelişme sağlayabileceği tespit edildi.
Tendonlar kaslarımızın kemiklerimize tutunmasını sağlayan lifli bağ dokulardır. Doğaları gereği de hem iskelet ve kas sistemi bütünlüğümüzü ve stabilitesini sağlarken aynı zamanda hareketimizi kolaylaştıran kuvvet aktarımlarını sağlarlar. Yine bu sebeplerden sakatlıklara ve hasarlara karşı da oldukça açık dokulardır.
Maalesef tendonlar sakatlandığında tamamen iyileşmeleri zor ve nadir gerçekleşir. Tüm sakatlık ve iyileşememe! sürecinde hareketlilik azalırken, ileri vakalarda uzun süreli ağrılı fizik tedavi, kas rehabilitasyonu ve hatta ameliyatlar gerekebilmektedir. Tendonların doku yapısını bozan en önemli etken ise lif yırtıklarıdır.
Yine Carnegie’den Tyler Harvey ve Sara Flamenco ile birlikte çalşan Fan, patellar tendon (diz kapağı ile tibia kemiğini bağlayan diz kapağının hemen altındaki tendonlar) içinde bulunan tüm hücre tiplerini açığa çıkardı. Bu hücrelerin içinde de daha önce tanılanmamış tendon kök hücreleri de bulunuyor.
Sakatlıktan 30 gün sonra görüntülenmiş Patellar tendon görüntüsü. Tendon içine gömülü olan kırmızı hücreler tendon kök hücreler yeşil renk ile görülen orijinal kök hücrelerin üzerinde konuşlanmış durumda. Rejenerasyon sırasında bu hücreler farklılaşarak yeni tendon hücrelerine dönüşürler. Telif: Tyler Harvey.
Kök hücreler tamamen belirlenmiş bir hücre tipine ve işlevselliğe bürünmemiş bir anlamda birçok hücre tipine dönüşmeye hazır hücrelerdir. Her dokunun kendine has farklılaşmamış kök hücreleri o dokunun destek birimi gibi görev yapmak üzere hazır beklemektedir. Şu ana kadar ise tendonların kök hücrelerinin olmadığı sanılıyordu.
Araştırmada gösterildiği üzere, hem doku yırtıkları hem de tendon kök hücreleri tendonların etrafındaki koruyucu hücrelerden geliyor. Dahası bu tendon kök hücreleri kas yırtıklarını iyileştiren prekürsor ile birlikte çalışarak iyileştirdiğinden bir yarış olduğu ve tendon iyileşmesinin neden bu kadar zor olduğu da ortaya çıkarılmış oldu.
Hem tendon kök hücreleri hem de yaralı doku prekürsor hücrelerinin aktivitesi, pıhtılar ile harekete geçen büyüme faktörü-A (platelet-derived growth factor-A) tarafından belirlenir.
Değişime başlayan tendon kök hücreleri artık bu büyüme faktörü proteinine tepki vermez hale gelir ve yalnızca yaralı dokunun kalmasıne (yani yeni tendon hücrelerinin oluşamamasına sebep olur.
- Chen-Ming Fan, Carnegie Science Website, Tendon Stem Cells Could Revolutionize Injury Recovery, 25 Kasım 2019, https://carnegiescience.edu/news/tendon-stem-cells-could-revolutionize-injury-recovery
- Tyler Harvey, Sara Flamenco, Chen-Ming Fan. A Tppp3 Pdgfra tendon stem cell population contributes to regeneration and reveals a shared role for PDGF signalling in regeneration and fibrosis. Nature Cell Biology, 2019; https://www.nature.com/articles/s41556-019-0417-z
bilimfili.com/tendon-kok-hucreleri-sakatliklari-iyilestirecek
