W- Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Eczacılık Meslek Bilimleri Bölümü Farmakognozi A.B.D. Öğretim Üyesi Sn. Prof. Dr. L.Ömür Demirezer ile fitoterapi özelinde sohbet edeceğiz. “Tıbbi çay reçeteleri” adlı yeni kitabınız yayınlandı. Kitap kapsamında ne tür bilgiler olduğundan bahseder misiniz?
Ö.D.- Bu kitabı yazma düşüncem çok eski, bir de öğrencilerim ve meslektaşlarımın motivasyonu olunca hızlandırdım. Ancak doğru bitkileri, doğru oranlarda bir araya getirmek oldukça uzun bir süre aldı. Bu reçeteler endikasyona göre oluşturuldu. Boşaltım, sindirim, sinir, solunum sistemi rahatsızlıkların yanı sıra üreme sistemi, göz vb. gibi rahatsızlıklar ile ilgili bilgiler var, ardından uygun karışımların etkileri, nasıl hazırlanacağı, hangi kronik hastalığa sahip kişilerin kullanmaması gerektiği ve hangi durumlarda kullanılmaması gerektiği, ilaç etkileşmeleri, uyarılar ve raf ömrü belirtildi.
W- Kitapta kaç çay reçetesi var?
Ö.D.- 200 adet tıbbi çay reçetesi var. Çoğunluğu içilebilen çaylar ancak hemoroit gibi rahatsızlıklar için oturma banyoları, egzama gibi rahatsızlıklarda haricen kullanılan çay reçeteleri de kitapta yer aldı.
W- Çay için kullanılacak bitkilerin doğru olduğundan nasıl emin olabiliriz?
Ö.D.- Satın alınan bitki paketlerinin üzerinde kitapta belirtilen Latince isimlerin yazılmış olduğunu görmeliyiz. Buna biz binominal isimlendirme diyoruz. Yani bizim nasıl adımız soyadımız var, bitkilerin de aynı şekilde adı soyadı ve ait olduğu bir Familyası yani ailesi var. Şöyle düşünün kendi adımdan örnek vereyim Ömür dendiğinde benim de içinde olduğum pek çok kişiyi düşünürsünüz ama Ömür Demirezer denildiğinde sadece beni düşünürsünüz. Nasıl ki her Ömür Farmakognozi Profesörü değilse, her bitki, aynı cinse sahip olsa da aynı etkiyi göstermez.
W- Çay için kullanılacak doğru bitkilerin nereden temin edebiliriz?
Ö.D.- Pek çok eczane paketlenmiş, binominal latince ismi etiketinde yazılı olan ürünleri hastalarına sunuyor. Tıbbi bitkileri organik olarak üreten yerler var. Benim bildiğim Temmuz Organik Çiftliği bunlardan bir tanesi. Yaklaşık 40 adet tıbbi bitki yetiştiriyorlar. Çeşitli Üniversiteler tıbbi bitki yetiştirmek için çalışıyorlar, Afyon Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Düzce Üniversitesi gibi.
W- Doğru bitkileri, doğru oranlarda bir araya getirmekten bahsettiniz. İstediğimiz bitkileri karışıma koyamaz mıyız?
Ö.D.- Avrupa Farmakopesi direktiflerine göre koyamazsınız. Benim de içinde bulunduğum EDQM 13B grubunda, içerdikleri etkili maddelerin birbirleri ile etkileşimleri göz önünde bulundurularak hangi bitki, hangi bitkiler ile birlikte kullanılabilir konuları uzun uzun tartışılmakta ve birlikte kullanılabilecek bitkiler için gruplar oluşturulmakta. Bir de doğru oranları sormuştunuz. Etkiyi sağlayan, tadı ve kokuyu düzelten ve görünümü düzelten bitkilerin aynı karışımdaki oranları da Avrupa Farmakopesi tarafından belirlenmiştir. Bu kitapta da tüm bu bilgiler göz önünde bulundurularak karışımlar oluşturuldu.
W- Avrupa Farmakopesi ve EDQM 13 B nedir biraz açar mısınız?
Ö.D.- Farmakopeler, doğal veya sentetik ilaç hammaddelerinin genel özellikleri ile bunların analiz yöntemlerinin yer aldığı kitaplardır. Farmakope standartlarının ve analiz yöntemlerinin her türlü uygulamada referans gösterilmesi nedeniyle eczacılığın yasa kitabı olarak değerlendirilirler. Hukuki değere sahiptir. Her ülkenin Farmakopesi olabilir, örneğin Türk Farmakopesi, Alman Farmakopesi, ABD Farmakopesi gibi.
EDQM (European Directorate for the Quality of Medicines = Avrupa İlaç ve Sağlık Kalitesi Müdürlüğü), Avrupa Konseyi içinde yer alır, Avrupa Farmakopesinin geliştirilmesini organize eder.
13B Doğal kaynaklı ve daha çok bitkilerle ilgilenen çalışma grubu. Avrupa Farmakopesinde farklı konularla ilgili pek çok grup var.
W- Peki bizim için neden Avrupa Farmakopesi önemli?
Ö.D.- Türk Farmakopesi en son 1974 yılında çıkmıştı, bu nedenle 1994 yılında Avrupa Farmakopesine üye olduk ve bugüne kadar Avrupa Farmakopesi kuralları bizim için de geçerli oldu. Bitkisel ürün satan birisinin ürün içeriği Farmakope kurallarına uymak zorundadır.
W- Pek çok kişi bitki çayı hazırlarken kaynattım içtim şeklinde ifade ediyor, bu doğru mu?
Ö.D.- Elbette yanlış. Her çayın hazırlanış biçimi farklı, biz bu hazırlanışları infüzyon, dekoksiyon, maserasyon şeklinde ifade ediyoruz. Bitkinin kullanılan kısmına göre hazırlanışlar da farklılaşıyor. Bunlar kitapta açıkça belirtildi.
W- Örnek verecek olursak Nane çayı, ya da tarçın çayı veya karanfil çayı aynı şekilde mi hazırlanır?
Ö.D.- Hepsinin hazırlanışı farklıdır. Öncelikle bitkinin hangi kısımlarından hazırlayacağız bunu bilmemiz gerekli. Buradaki örnekler mutfakta da kullandığımız baharat bitkileri olduğu için belki otomatik olarak biliyoruz. Mesela Nanenin yapraklarının, tarçının, kabuklarının, karanfilin de çiçek tomurcuklarının kullanıldığını biliyoruz. Nane infüzyon, tarçın dekoksiyon yöntemi ile hazırlanıyor. Ancak kitapta bitki karışımları olduğu için hazırlanışlar da ona göre ayarlandı.
W- Tıbbi çaylar hangi tip rahatsızlıklarda kullanılabilir?
Ö.D.-Tıbbi çaylar genellikle doktora gitmeden evde çözebileceğiniz basit rahatsızlıklar için anlamlıdır. Örneğin soğuk algınlığı, bağışıklık, hazımsızlık, ishal, kabız, uyku bozuklukları, sinirsel gerginlik, adet sancısı vb. gibi daha hafif ve kendi kendinize halledebileceğiniz akut rahatsızlıklarda anlamlıdır. Kronik rahatsızlıklarda kullanılmamalıdır.
W- Sevgili Hocam değerli görüşlerinizi paylaştığınız için çok teşekkür ederiz.
