Mevcut bilgilere dayanarak, influenza A(H5N1) virüsünün küresel halk sağlığı riski düşük olarak değerlendirilirken, mesleki olarak maruz kalan kişilerde enfeksiyon riski, uygulanan risk azaltma önlemlerine ve yerel kuş gribi epidemiyolojik durumuna bağlı olarak düşük-orta düzeydedir. Hayvanlar arasında bulaşma devam etmekte ve bugüne kadar artan ancak yine de sınırlı sayıda insan enfeksiyonu bildirilmektedir. Enfekte hayvanlara veya kontamine ortamlara maruziyet ile insanlarda enfeksiyonlar beklenmesine rağmen, bu tür enfeksiyonların küresel düzeyde genel halk sağlığına etkisi şu anda düşüktür.
Hayvanlarda Enfeksiyon
Mart 2024’te, H5N1 virüs alt tipinin influenza A(H5) kladı 2.3.4.4b, ABD’de ilk kez süt sığırlarından pastörize edilmemiş süt örneklerinde ve orofaringeal sürüntülerde tespit edilmiştir.
18 Kasım 2024 itibarıyla, ABD’nin 15 eyaletindeki 599 süt sığırı sürüsünde A(H5N1) pozitif test saptanmıştır ve Kaliforniya Eyaleti’ndeki süt sığırlarında doğrulanmış salgınlarda önemli bir artış olmuştur.
Çalışmalar ticari süt pastörizasyonunun virüsü etkisiz hale getirerek insan tüketimi için güvenli hale getirdiğini göstermiştir.
Ulusal Veterinerlik Hizmetleri Laboratuvarları, A(H5N1) virüsünün 25 Ekim’de kümes hayvanlarında da doğrulandığını, Oregon Eyaletindeki bir çiftlikte domuzlarda A(H5N1) virüsü tespit edildiğini bildirmiştir. Domuzlarda influenza tespiti kuş ve insandaki influenza ile genetik olarak karışıp pandemi potansiyeli olan yeni suşlar yaratabilecekleri için dikkat çekicidir.
İnsanlarda Enfeksiyon
Ağustos 2024- 27 Kasım 2024 tarihleri arasında A(H5) virüsleriyle enfekte olan 49 kişi bildirilmiştir. Vakaların 45’i ABD’den bildirilirken bu vakaların 43’ü enfekte hayvanlara direkt maruz kişilerde saptanmış olup 2 kişide maruziyet saptanamamıştır. ABD’de tespit edilen vakaların bir tanesi hariç hepsinde konjonktivit ve hafif solunum semptomları bildirilmiş ve ayaktan tedavi edilmiştir. Bir vakada ise eşlik eden komorbiditeleri nedeniyle hastaneye yatış gerekmiştir.
Ağustos 2024’teki son güncellemeden bu yana Kamboçya’dan klad 2.3.2.1c A(H5N1) virüs enfeksiyonu olan üç hasta bildirilmiştir. Hepsi hastanede yatış gerektirmiş, ikisi iyileşirken bir vaka exitus olmuştur. Üç vakanın da hasta veya ölü arka bahçe kümes hayvanlarına maruziyeti saptanmıştır.
13 Kasım’da, Kanada yetkilileri tarafından altta yatan bir rahatsızlığı olmayan genç bir kişide yerel olarak edinilmiş bir A(H5N1) enfeksiyonu vakası doğrulanmıştır. Vakanın durumu kritik olarak bildirilmiş olup maruziyet kaynağı belirlenememiştir.
Virus Karakteristikleri
İnsanlardan elde edilen mevcut virüs dizileri, nöraminidaz inhibitörlerine (oseltamivir gibi antiviral ilaçlar) veya endonükleaz inhibitörlerine (baloxavir marboxil gibi) karşı duyarlılığı azaltabilecek bazı genetik belirteçler göstermiştir. Bu değişiklikler laboratuvar testlerinde antiviral duyarlılığı azaltabilse de bu genetik değişikliklerin klinik etkisi daha fazla çalışma gerektirmektedir.
Çalışmaların çoğunda damlacık yoluyla bulaş olmadığı veya etkisiz olduğu gösterilmiştir.
A(H5) virüsleri hakkında mevcut sınırlı seroprevalans bilgisine dayanarak, insan popülasyonunun H5 virüslerinin HA’sına karşı bağışıklığının asgari düzeyde olması beklenmektedir. N1 nöraminidazı hedef alan insan popülasyonunun bağışıklığının mevcut olduğu bulunsa da bu bağışıklığın etkisi henüz anlaşılamamıştır.
İnfluenza A(H5N1) virüslerinin oluşturduğu mevcut halk sağlığı riskinin değerlendirilmesi
1. Kuş gribi A(H5) virüsleriyle enfekte olan vakaların küresel halk sağlığı riski nedir?
Hayvanlarda A(H5) klad 2.3.4.4b saptanmasında artış ve insan-hayvan-çevre döngüsünde virüse maruziyetin artmasına rağmen, bugüne kadar nispeten az sayıda insan enfeksiyonu bildirilmiştir. 2021’in başından bu yana A(H5) tespit edilen vakaların çoğunluğu, enfekte hayvanlarla veya kirlenmiş ortamlarla doğrudan veya dolaylı maruziyet ile enfekte olan kişilerdir. Hastalığın şiddeti hafiften ölümcüle kadar değişmektedir ve bildirilen son vakaların çoğu hafif hastalık olarak kaydedilmiştir. Bunun tek istisnası, altta yatan bir rahatsızlığı olmayan genç bir kişide Kanada’dan bildirilen son vakadır ve kritik olarak bildirilmiştir. Şimdiye kadar, bu vakalar arasında, devam eden epidemiyolojik, virolojik ve serolojik araştırmalarda insandan insana bulaşma bildirilmemiştir. Bazı vakalar için araştırmalar devam etmektedir.
Mevcut bilgilere dayanarak, FAO-WHO-WOAH, influenza A(H5) virüslerinin küresel halk sağlığı riskini düşük olarak değerlendirmektedir. Enfekte hayvanlara veya kontamine ortamlara maruz kalmayla ilişkili ek insan enfeksiyonlarının meydana gelmesi beklenmesine rağmen, genel nüfusta bunlar sınırlı kalmaktadır ve bu tür enfeksiyonların küresel düzeydeki genel halk sağlığına etkisi, yerinde gözetim, müdahale, azaltma ve kontrol önlemleri göz önünde bulundurulduğunda küçüktür. Bununla birlikte, halk için enfeksiyon riski düşük olsa da enfekte kuşlara veya memelilere veya kontamine ortamlara maruz kalan kişiler arasında enfeksiyon riski, maruziyetin niteliğine, maruziyet süresine, kişisel koruyucu ekipmanın tutarlı ve uygun şekilde kullanılmasına; özellikle hayvanların tutulduğu ortamlarda diğer müdahale, azaltma ve kontrol önlemlerine bağlı olarak düşükten orta seviyeye kadar değişebilir.
2. Kuş gribi A(H5) virüslerinin insandan insana bulaşma olasılığı nedir?
2007’den beri A(H5) virüslerinin insandan insana bulaştığı bildirilmemiştir. 2007’de ve
öncesindeki yıllarda, insanlarda A(H5) virüsü enfeksiyonu bildirilmiştir, bu vakaların bir kısmı sağlık çalışanı olup hastalardan bulaşma söz konusudur. Mevcut serolojik araştırmalar, ABD’de A(H5N1)’in insandan insana bulaştığını tespit etmemiştir. Bu nedenle, şu anda dolaşan A(H5N1) virüslerinin insandan insana sürekli bulaşması, virüste daha fazla genetik değişiklik olmadan olası görülmemektedir.
WHO, FAO ve WOAH ile birlikte A(H5) virüslerini yakından değerlendirmeye devam etmektedir. Daha fazla bilgi elde edildikçe şu anda dolaşan A(H5) virüsleriyle ilişkili risk yeniden değerlendirilecektir.
Önerilen Eylemler
Üye Devletler ve Ulusal Otoritelere Şunları Yapmaları Önerilir:
• Özellikle mesleki olarak maruz kalan kişiler arasında, zoonotik enfeksiyon olasılığına karşı gözetim ve dikkat, özellikle Ulusal Grip Merkezleri ve diğer grip laboratuvarları aracılığıyla artırılmalıdır.
• Aktif vaka bulma, moleküler ve serolojik yöntemler gibi yöntemleri kullanarak mesleki olarak maruz kalan kişiler arasındaki riski değerlendirmek ve azaltmak, çevresel maruziyetleri azaltmak, yeterli ve uygun kişisel koruyucu ekipman sağlamak;
• Şüpheli ve doğrulanmış insan vakaları etrafında aktif vaka bulmak; ek vakalar veya insandan insana bulaşma belirtileri olup olmadığını belirlemek;
• Çiğ/pastörize edilmemiş süt ve süt ürünlerine maruziyeti ve riski daha iyi anlamak için ulusal kurumlar ve ortaklarla çalışmak;
• Evcil kuşlarda, yabani kuşlarda ve memelilerde A(H5) influenza virüslerinin erken tespiti için gözetim ve zamanında raporlama hedeflerini artırmak;
• Sığır, domuz ve diğer çiftlik hayvan türlerinde, A(H5) influenza virüsü enfeksiyonunu ayırıcı tanı olarak düşünmek;
• Evcil ve yabani memeliler dahil olmak üzere tüm hayvan türlerinde yüksek patojeniteli kuş gribi olaylarını WOAH ve FAO gibi diğer uluslararası kuruluşlara derhal bildirmek; genetik dizileme yapmak ve influenza virüslerinin genetik dizilerini ve ilişkili verileri kamuya açık veri tabanlarında paylaşmak;
• Hayvancılık işletmelerinde/işyerlerinde biyogüvenliği uygulayarak ve/veya güçlendirerek hastalığın hayvanlara bulaşını ve yayılma riskini azaltmak;
• Hayvanlar ve hayvansal ürünlerle uğraşırken iyi üretim ve hijyen uygulamaları ve şüpheli/enfekte hayvanlarla temas halinde olan kişileri uygun kişisel koruyucu ekipman, bilgi ve testlere erişimle korumak; ve
• Hayvan influenza virüslerine maruz kalma riski taşıyan kişiler için kişisel koruyucu ekipmanın önemi ve doğru kullanımı konusunda iletişimi ve eğitimi güçlendirmek.
Klinisyenler ayrıca, özellikle A(H5N1) virüslerinin hayvanlarda dolaştığının bilindiği veya şüphelenildiği bölgelerde kuşlara veya hayvanlara maruziyet öyküsü olan hastalarda olası zoonotik enfeksiyon konusunda uyarılmalıdır.
Bazı üreticiler, mevcut dolaşımdaki suşlarla eşleşen bir A(H5) insan aşısının üretimini başlatmıştır. Birkaç ülke mesleki olarak maruz kalan kişileri aşılamak için aşı tedarik etse de A(H5N1) 2.3.4.4b virüsleriyle sınırlı sayıda insan enfeksiyonu göz önüne alındığında, aşılama şu anda küresel bir strateji olarak önerilmemektedir.
FAO, WHO ve WOAH pastörize süt tüketilmesini önermektedir. Pastörize süt yoksa, çiğ sütü kaynayana kadar ısıtmak daha güvenli hale getirmektedir.
