W- Kadın ve Doğum Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ulun Uluğ ile üreme endokrinolojisi ve tüp bebek tedavileri üzerine görüşlerini almaya devam ediyoruz.
Özetle infertilite nedenlerini öğrenebilir miyiz?
U.U.- Kısaca 4 ana neden var.
Kadın ve erkek faktörü ki bunların her ikisi de yaklaşık 35 orana sahiptir. Olguların %15’nde açıklanamamış infertilite, geriye kalan %15 olgu da ise hem kadın hem de erkek faktörü beraber olmaktadır.
Bunlar dışında pek söz edilmeyen ancak gerçekten hatırı sayılır bir neden de tekrarlayan gebelik kayıplarıdır. İnfertiliteyi daha çok gebe kalmada sorun olarak adlandırırız ancak gerçek hedef sağlıklı bir çocuğa sahip olmaktır. Bu yüzden gebe kalmada sorun yaşamayan ama gebeliğini devam ettiremeyen birçok çift de vardır.
W-Tüp bebek tedavisi son çare denilen nokta neresidir?
U.U.-Tüp bebek tedavisi bazen son çare değil ilk başvurulacak yöntem olabilir. Örneğin kadının tüpleri tıkalıysa, erkekte sperm hücre sayısı ve haraketliliği ileri derecede azalmış ise diğer tedavi yöntemlerine gerek kalmadan tüp bebek ilk basamak olur. İleri yaş kadınlarda da tüp bebek tedavisi öne alınmalıdır. Bunlar dışında medikal ve cerrahi yöntemler ile fertiliteyi artıracak tedavilerde netice elde edilemez ise tüp bebek planlanmalıdır
W- Tüp bebek tedavisi nasıl olmalıdır?
U.U.-Tüp bebek tedavisi ana hatlarıyla 4 aşamada uygulanmaktadır.
Birinci aşama kadınlarda yumurta sayısını artırma tedavisi. Bu dönem dışardan verilen hormonlar ve ultrason ile takipler ile geçmektedir.
İkinci aşama yumurtaların toplanmasıdır.
Üçüncü aşama ise yumurtalar ile spermlerin döllenmesi ve zigotların laboratuvar aşamasında gelişimlerinin takip edilmesidir genellikle 3 ile 5 gün sürmektedir.
Son aşama ise embriyoların uterusa yani rahme transfer edilmesidir.
Tüm bu süreç yaklaşık 17-18 günlük bir dönemdir.
W- Tedaviye etki eden faktörler nelerdir? Başarıyı neler etki etmektedir?
U.U.-Tedavide 4 farklı aşama olduğu için her aşamada birçok faktör ufak detay
başarıyı etkilemektedir. Bunların hepsini zincirin halkaları gibi görmekte fayda vardır. Bu halkalardan her hangi birinde sıkıntı olursa tedavide başarı sağlanamaz.
Kanaatimce en önemli faktör çiftin tedavi öncesi iyi değerlendirilmesi iyi bir ön hazırlık geçirmesidir. Sıklıkla yanlış yapılan uygulama tüp bebek tedavisine hızlı bir şeklide hemen başlanmasıdır.
Çiftin tüp bebek tedavisine etki edebilecek bütün olumsuz faktörler önceden ortadan kaldırılmalı ve ona göre planlama yapılmalıdır. Örnek ile anlamanıza yardım edeyim; Tatile çıkacaksanız sadece uçak bileti almazsınız. Otel rezervasyonu yaparsınız, otelin sunduğu olanakları bilirsiniz, tatilde giyeceğiniz kıyafetleri ayarlarsınız, ufak tefek acil durumlar için ilaçlar, kremler yanınıza alırsınız, her şey dahil olan bir sistem dahi olsa yanınıza para alırsınız gibi. Sonuçta tatile giderken bile bir stratejiniz olur. Tüp bebek tedavisi de birden çok basamak içerdiği için hekim olarak karşılaşabilecek problemlere göre önlem alır ve ona göre planlarsınız.
W- Tüp bebek tedavisi sonrası hamile annenin farklılığı var mıdır, hamilelikte karşılaşılan sıkıntılar nelerdir?
U.U.-Tüp bebek tedavilerinden oluşan gebeliklere genel olarak bakıldığında, normal yoldan kalanlar ile bir fark yoktur. Yapılan araştırmalar tüp bebek gebeliklerini yüksek riskli gebelik kategorisine sokmamıştır. Ancak özellikle annenin hamile kalmasını olumsuz etkileyen faktörler gebelik sırasında da sorun çıkartabilir. Örneğin uterin anomalisi olan bir kadın gebe kaldığında erken doğum yapabilir veya ileri anne yaşına bağlı olarak tüp bebek tedavisi gören bir kadında kronik hipertansiyon var ise tüp bebek gebeliğini riskli hale sokabilir. Bunlar dışında embriyo transferi sonrası luteal faz desteği denilen bir süreç var yaklaşık 6 ile 8 hafta sürmektedir. Normal gebeliklerde kullanılmayan hormon tedavisi tüp bebek gebeliklerinde bu dönemde verilmek zorundadır.
W- Tüp bebek tedavisinin tutmama nedenleri nelerdir?
U.U.-Üreme endokrinolojisi ile ilgili dergilerde yayınlana on binlerce makale bu konuyu araştırmaktadır. Çoğu zaman problemi keşfetsek bile tedavisini tam bilememekteyiz. Eğer genel hatlara bölecek olursak, yumurta ve sperm kalitesinde azalma, embriyo gelişiminin ve genetiğinin düzgün olmaması, uterusun implantasyon kapasitesinin azalması ve son olarak da bilinemeyen nedenler olarak sıralayabiliriz. Ayrıca bu faktörleri sayarken çiftin doğru teknik ve yöntemler ile yetkin bir şekilde takip ve tedavi edildiğini de varsaymaktayım.
W-Tüp bebek tedavisinde kaç deneme olabilir, olumsuzlar nelerdir ve nerede son verilir?
U.U.-Bunun bir sınırlaması yok ancak biz hekimler dürüst olarak bir noktadan sonra set koymamızda fayda var diye düşünüyorum. On beş kez, 20 kez deneyen hastalar ile karşılaşıyorum veya duyuyorum. Tabii her tüp bebek tedavisi yeni bir şanstır ancak çok çok düşük olasılıklar veya olması hemen hemen imkânsız gibi durumlarda hastalara tedavilere devam etmesini tavsiye etmemeliyiz. Bunun ayrıca ciddi bir ekonomik yük getirdiğinin farkında olunması günümüz şartlarında ülkemizde düşünülmelidir.
W- Meme kanseri türüne göre tedavi sonrasında bebek sahibi olma oranları farklılık gösterir mi?
U.U.-Meme kanseri bilindiği üzere daha çok 50 yaşlarından sonra kadınlarda gözükmektedir. Üreme çağını bitirmiş menopoz dönemindeki kadınların hastalığıdır. Buna rağmen neredeyse %25 meme kanseri genç yaşlarda saptanmaktadır. İleri görüntüleme sistemleri, genetik tarama testleri artık meme kanserini erken safhada yakalanmasını sağlamıştır. Meme kanseri tedavilerinde kemoterapi kullanılmakta ve bu dönem birkaç kür şeklinde olmakta ve daha sonrada bir kısım meme kanseri olan kadınlarda suni menopoz dönemine girmesi için ilaçlar verilmektedir. Meme kanserlerinin büyük bir çoğunluğu estrojen hormonuna hassastır. Bu yüzden meme kanserinden kurtulmuş olan hastalarda eğer tüp bebek tedavisi yapacak olursak daha farklı ovülasyon indüksiyonu yapmamız gerekecektir. Ancak burada asıl sorun genç yaşta meme kanseri nedeniyle kemoterapi gören kadınların %50’sinden fazlası erken menopoza girmekte ve tüp bebek tedavisi de fayda artık etmemektedir. Bu riski ortadan kaldırmak için kanser tanısı almış olan hastalara kemoterapiye başlamadan hemen önce kısa sürede tüp bebek tedavisi yapma olasılığımız olmakta ve embriyo veya yumurta dondurarak, hastanın fertilite potansiyelini korumaktayız.
W- Tedavide kullanılan ilaç türleri nelerdir?
devam edecek…
