Karmaşık, maliyetli ve zaman alıcı bir süreci kapsayan ilaç keşifleri, günümüzde genelde deneme-yanılma yöntemine dayanmaktadır. Ancak yapay zeka, ilaç keşfinde tüm bu süreçleri daha hızlı ve daha verimli hale getirerek yeni bir dönemi başlatıyor.
Hürriyet gazetesinde yeralan haberde; Yapay zeka, yeni ilaçların keşfedilmesinde büyük umut vaat etmesine rağmen birçok bilim insanının halen bu teknolojinin potansiyelinden habersiz olduğu görülüyor. BenchSci tarafından ilaç keşfi için çalışan 330 kurumda yapılan ankete göre, katılımcıların yüzde 41’i ilaç keşfinde yapay zekanın kullanımı konusunda bilgi sahibi olmadığı sonucuna ulaşıldı.
İlaç sektörüne özel olarak geliştirilen yapay zeka algoritmaları, farklı bileşenlerin bir araya getirilerek yeni ilaçların simule edilmesini sağlıyor ve hangi hastalıklarda kullanılabileceği konusunda bilgi verebiliyor. Benzer şekilde, keşfedilen bir ilaçtaki bileşenleri analiz ederek tedavide kullanılma potansiyelini ortaya çıkarıyor. Günümüzde sağlık teknolojileri alanında faaliyet gösteren ve ilaç keşfinde yapay zekadan faydalanan birçok şirket bulunuyor.
2015 yılında kurulan Kanadalı startup Deep Genomics, biyolojinin insanların anlayamayacağı kadar karmaşık bir konu olduğuna inanıyor. 1000’den fazla moleküler bileşiğin sanal kütüphanesini oluşturan şirket, yeni bir genetik ilaç evreni oluşturmayı hedefliyor. Project Saturn adlı kütüphane, Deep Genomics’in genetikçileri, biyologları, kimyagerleri, klinisyenleri ve ilaç geliştiricileri için bir araç seti olarak işlev görüyor. Bu kütüphane ile ‘yeni ilaç adayları’ bulunabiliyor ve genetik hastalıkları nasıl etkileyecekleri hakkında tahminler yürütülebiliyor.
2012 yılında Oxford’da kurulan İngiltere merkezli Exscientia isimli girişim ise ilaç tasarımını otomatikleştiren ilk şirket olduğunu iddia ediyor. Exscientia 2017’de diyabet gibi metabolik hastalıklara yönelik tedavileri keşfetmek ve geliştirmek için Sanofi ile stratejik bir araştırma işbirliği yaptığını açıklamıştı. Exscientia’nın yapay zeka platformu, birlikte işlevsel olabilecek bileşenleri kombinasyonlarını üretiyor.
İlaç sektöründe yapay zekanın kullanımı, kişiselleştirilmiş ilaçların üretimini de mümkün hale getirebilir. Böylelikle her kişinin fizyolojik ve metabolik özelliklerine uygun dozlarda ilaçlar verilerek, en iyi tedavi uygulanabilir.
Burak KESAYAK
Twitter: @BurakKesayak
